Þjóðviljinn - 28.03.1976, Síða 7

ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Siguröur Guöjónsson:
Þvi er haldið fram að yngri höf-
undar nú á dögum, einkum ljóða-
smiðir, yrki opið og sumir segja
galopið. Af kynnum minum af
yngra fólki i landinu — þar á með-
al skáldum — kemur mér þetta
sannarlega ekki á óvart. Fólk vill
opna sig. Og það þráir að aðrir
hlusti. En fyrst og fremst leitar
það trausts. Mannleg hlýja og
traust eru eiginleikar sem eru að
deyja út i þjóðfélögum nútimans.
Fólk er oröið að vélum sem
hugsa, tala og starfa eftir á-
kveðnum lögmálum er stefna i þá
átt að forðast árekstra og fram-
leiðsla og hagvöxtur gangi
snurðulaust.
Á yfirboröinu virðist allt
ganga vel og áferöarfallega. En i
hjörtum mannanna i kviku sálar
þeirra, bærist áköf löngun til að
nálgast náunga sinn sem bróður
og vin, einstakling sem aldrei áð-
ur hefur verið til og mun ekki
vera lengur til eftir aö hann
hverfur likamlegum sjónum okk-
ar. Flestir deyfa þessa þrá með
linnulausri vinnu, lestri dagblaða
og afþreyingarrita, sjónvarps-
glápi, félagsstarfsemi, skemmt-
anal., kynferðisdellu, áfengis-
drykkju og fikniefnaneyslu. Með
þessum hætti auðnast þeim nokk-
urn veginn að fullnægja þeim
kröfum er þjóðfélagið gerir á
hendur þeim. En nokkrir eru svo
ógæfusamir að vera gæddir miklu
dýpra næmi og innsæi á umhverfi
sitt en gengur og gerist. Og þeim
blöskrar að horfa upp á það hve
manneskjan er orðin afrækt i lífi
okkar. Sumir gefast upp og ganga
inn á brautir sem i vitund venju-
legs fólks er talið bera vitni um
afbrigðil. sálarlif. Aðrir gera til-
raun til að risa gegn lyginni og
sýndarmennskunni og lifa lifi
sinu án tillits til hvað sljótt al-
menningsálitið hefur um atferli
þeirra að segja. Og fordómar og
skilningsleysi samfélagsins er oft
og tiðum svo glórulaust að það
hrekur þetta fólk út i fullkomna
forherðingu, algjört ábyrgöar-
leysi, grófa tækifærismennsku,
ruddalega eigingirni. 1 ógæfu-
sömustu tilfellum getur þetta leitt
til glæpastarfsemi og óhæfu-
verka.
Islendingar stæra sig af þvi aö
þeir séu bókmenntaþjóð. Það get-
ur vel verið rétt. En ef við litum
yfir bókmenntir tvo siöustu ára-
tugi verður okkur ljóst að nútima-
bókmenntir okkar eru fremur lit-
ið merkilegar og bestu verkin
hafa verið unnin af mönnum er
fæddust fyrir, um og rétt eftir
aldamótin. En þetta skiptir I
sjálfu sér litlu eða engu máli. I
núverandi þjóðfélagskringum-
stæðum höfum við litil not fyrir
það sem kallað hefur verið „góð-
ar bókmenntir”. Það er allt ann-
að sem við þörfnumst. Og það er
innilegt handtak, persónuleg ná-
lægð höfundar við lesendur. Hon-
um ber aö ræða við þá-sem vinur
og jafningi en ekki virðulegur,
tyrfinn, skrúfaöur og afkáralegur
huldumaöur, er leynist mörg ljós-
ar að baki þeirra lina sem hann
seturá blað. Aðeins andlega sjúk-
ir uppskafningar hafa nautn af
bókum sem skrifaðar eru sem
gestaþrautir. Það er aö visu at-
vinna gagnrýnenda að lofa slik
lokkaraverk en venjulegt óspillt
fólk fleygir slikum gráskinnum i
eldinn með fyrirlitningu. A sið-
ustu árum hefur orðiö algengt að
ungir menn gefi út fjölrituð kver á
eigin kostnað og annist sjálfir
dreifingu þeirra, gjarna á stræt-
um og gatnamótum, kaffihúsum
og skemmtistöðum. Þetta hefur
þótt löðurmannleg iðja þvi bækur
þessar hreykja sér ekki hátt og
eru þvi litilsmetnar af þeim sem
meta andlega starfsemi eftir hæö,
lengd og breidd. Sumir hafa borið
þessum höfundum á brýn aö til-
gangur þeirra með þessum
ódýru— og handhægu—útgáfum,
sé sú von að krækja sér i hin um-
deildu viðbótarritlaun. Þessir
veslings menn eru orðnir svo
gegnsýrðir af ábata— og verslun-
aræði ,, velferðarþ jóðfélagsins ’ ’,
að það hvarflar ekki einu sinni að
þeim að manneskjur — og það
meira að segja allar manneskjur
— búiyfir sálrænni tjáningarþörf.
Þankagangur af þessum toga er
sönnun þess að þeir sem hugsa
hann eru i raun búnir að glata
trúnni á alla skapandi innri starf-
semi. Þá er aðeins eitt skref yfir i
vantrú á lifinu sjálfu. Og þegar
það er stigið hefst forherðingin
mikla sem geisar einsog illkynja
pest um þjóðfélög nútimans. En
það er afneitun lifsins og ofsókn
gegn þvi með tilheyrandi skurð-
goðadýrkun.
Þeir sem trúa á lifið og vilja
ganga götu þess verða að berjast
af allri orku sálar sinnar gegn
þeim er trúa á dauðann og feta
hans myrka stig. Eina aðferðin til
sigurs i þeirri baráttu er að lifa
sjálfur hvert andartak, i hugsun,
skynjun og starfi. Það leiðir af sér
traust, virðingu, heiðarleika og
ábyrgð gagnvart sjálfum sér og
öðrum. Þessar höfuðdyggðir eru
nú á dögum hart nær eins sjald-
gæfar og rósarunnar á suður-
skauti. Fyrir þvi ræður andlegt og
siðferðilegt stjórnleysi rikjum i
daglegu lifi almennings. Og
virðulegustu stofnanir þjóðfé-
lagsins eru skaðvænlegustu
gróðrastirur kæruleysis, spilling-
ar og úrkynjunar. Þær eru skelfi-
leg staðfesting andlegrar upp-
gjafar.
Það er sannfæring min, sem
byggð er á siendurtekinni upplif-
un, að sérhvert viðbragð okkar
gagnvart öðrum hittir okkur aftur
á nákvæmlega sama hátt og með
jöfnum styrkleika. Sýni ég ná-
unga minum traust vekur það
traust i hans brjósti. Forherðist
ég mun sú forherðing hitta sjálfan
mig fyrir. Auðsýni ég skilning
mun ég skilinn verða. Hati ég
mun ég hataður verða. Elski ég
mun ég elskaður verða. Ljúgi ég
mun að mér logið verða. Sé ég
glaður af hjarta mun ég aðra
gleöja. Sé ég súr og beiskur mun
ég aðra hryggja. Ef ég er virkur
og skapandi af öllum mætti mun
ég vekja dauða til lifsins. Og
fremji ég eitt sálarmorð mun ég
tortima sjálfum mér. Ég hygg að
þetta lögmál verði öllum ljóst ef
þeir skoða hug sinn og samskipti
við meöbræður sina af raunsæi og
heiðarleika.
Það er þvi skoöun min, að þeir
sem valið hafa sér það hlutverk
aö opinbera hugsanir sinar al-
menningi i rituðu máli, beri
framar öllu að vera sjálfum sér
trúir i ritmennsku sinni, koma til
dyranna einsog þeir eru en ekki
skýlast dulargervi. 1 styrjöldinni
viö það þjóðfélagsskrimsli er
beitir öllum mætti sinum til að
breyta okkur i tölvur og linurit,
veröur allur skáldskapur hversu
haganlega sem hann er úr garði
gerður, aðeins deyfilyf sálarinnar
ef hann skortir þá einlægni og
samkennd meö öllu er lifsanda
dregur sem er forsenda þess að
við getum verið raunverulega
frjálsar manneskjur með ást á
lifinu sem æðstu hugsjón og leið-
arljós.
Sigurður Guðjónsson.
Einn
kænn
pólverji
glottir...
Teikningar þessar eru eftir pól-
verjann Szymon Kobylinski.
Hann hefur myndskreytt bækur
og teiknaö skopmyndir fyrir
ýmisleg pólsk blöö og timarit og
kveðst mest „fást viö visindaleg
efni, allt frá fornleifafræði, um
félagsfræði, kynlifsfræði og
iæknisfræði til veirifræði og
æðri stæröfræði.”