Þjóðviljinn - 04.07.1976, Blaðsíða 17

Sunnudagur 4. júll 1976 þJOÐVlLJINN — SÍÐA 17
Bandarisk mynd,
framleidd 1974
Leikstjóri:
Roman Polanski
Handrit:
Robert Towne
Aðalleikarar:
Jack Nicholson,
Faye Dunaway
Chinatown nefnist hverfi i Los
Angeles. Þar er dimmt og götur
þröngar og enginn veit hvað þar
gerist i skjóli nætur. Eins er á-
statt um mannssálina, a.m.k. sál-
ina i Roman Polanski, pólska
meistaranum sem hefur valið sér
það ævistarf að læða ljúfum
hræðsluhrolli i vestræna biógesti.
Honum ferst það með eindæmum
vel úr hendi. Polanski leikur
sjálfur smáhlutverk i myndinni:
hann kemur með hnif og sprettir
upp öðrum nasavængnum á Jack
Nicholson. Táknrænt?
Ýmislegt i þessari mynd má
sjálfsagt flokka undir tákn. Los
Angeles er umkringd eyðimörk á
alla vegu og togstreitan i mynd-
inni snýst um vatn. Aðal-
gangsterinn á vatnsveituna hefur
þvi lif samborgara sinna i hendi
sér. Hann á lika lögregluna. Allt
er þetta hvað öðru tengt i landi
Hins Frjálsa Einstaklingsfram-
taks. Táknrænasturaf öllu saman
er þó liklega aðalmaðurinn,
einkaspæjarinn, sem Jack
Nicholson leikur svo vel að ég
hefði orðið hissa ef ég hefði ekki
séð hann i Farþeganum sællar
minningar. Hann er maöurinn
sem ris gegn spillingunni og svin-
ariinu og er vitaskuld sigraður i
lokin. Hvað ætli einn litill einka-
spæjari geti gegn þeim sem eiga
allt draslið: vatnið, fólkið og
appelsinurnar, svo eitthvað sé
nefnt? Á dögum Ibsens hefði
maður i þessari aðstöðu verið há-
fleygur hugsjónamaður. Hann
hefði fjölyrt um ástæðuna fyrir
þeirri ákvörðun sinni að fletta of-
anaf spillingunni, og sú ástæða
hefði verið göfug, i þágu Fólksins,
o.s.frv. En Polanski er nútima-
maður. Þegar hetja hans er
spurð: til hvers ertu að þessu?
svarar hún stutt og laggott: to
shoot the shit out of them, til að
skjóta úr þeim skitinn, i orðréttri
þýðingu.
Mér finnst það alvörumál, að
kvikmyndalist okkar frjálsa, in-
dæla, vestræna menningarheims
er alltaf að segja okkur að við sé-
um ekki neitt og getum ekki neitt,
að þetta sé allt rotið og spillt og
ekkert við þvi að gera. Jafnvel
sniðugir strákar einsog Jack
Nicholson renna alltaf á rassinn
með sitt hjáróma andóf. Mér
finnst einsog svona myndir séu
gerðar i þeim lúmska tilgangi að
fá okkur til að vera þæg og góð og
gera ekkert i málinu, sannfæra
okkur um eigið getuleysi og þá
vonlausu flækju sem heimsmálin
séu komin i. Nú er ekki lengur
stætt á að gera sætar froðumynd-
ir um dásamlegheit bandariskra
lifnaðarhátta, og i staðinn eru
gerðar myndir einsog Chinatown.
Ekki svo að skilja, að myndin
sé vond. Mér dettur ekki i hug að
halda þvi fram. Þetta er afbragðs
sakamálamynd, með þeim betri
Jack Nicholson með byssu i eyranu....
CHINATOWN
sem ég hef séð. Spennan helst frá
byrjun til enda, dettur hvergi nið-
ur eitt sekúndubrot, og er það á-
reiðanlega mikið að þakka
Robert Towne, sem samdi hand-
ritið. Leikurinn er góður, einkum
hjá Jack Nicholson — og verður
manni nú varla svefnsamt fyrren
Gaukshreiðrið berst hingað til
lands — og einnig er Faye Duna-
way þokkaleg leikkona og sann-
færandi. Sá gamli refur John
Huston leikur föður hennar, en
hann var annars einn afkasta-
mesti kvikmyndastjóri Holly-
wood á sinum tima.
Myndin er hlaðin Polanski-and-
rúmslofti, en það byggist að tals-
verðu leyti á skemmtilegri notk-
un hljóða, effekta, og vel unnum
smáatriðum.
Efnisþráðurinn er i stuttu máli
þessi: einkaspæjarinn Gittes er
fenginn til að njósna um kvenna-
far verkfræðings nokkurs, og
stendur spæjarinn i þeirri trú að
konan sem tók hann á leigu sé
eiginkona verkfræöingsins, en
svo er þó ekki. Þegar fréttin um
kvennafarið birtist i blöðunum
kemur hin eina sanna eiginkona á
vettvang. Næst gerist það, að
verkfræðingurinn drukknar á
dularfullan hátt. Alvörueiginkon-
an fer þess þá á leit við Gittes að
hann komist að hinu sanna i mál-
inu, hvað sem það kosti. Það ligg-
ur i augum uppi, að sá sem leigði
spæjara til að koma upp um
meint framhjáhald verkfræðings-
ins hlaut að hafa eitthvað grugg-
ugt i pokahorninu, og þvi þá ekki
mannsmorð? Gittes fer á stúfana
og kemur upp um fleira en gott
þykir.
Meira segi ég ekki, af einskærri
tillitssemi viö þá fjölmörgu sem
eiga eftir að tritla i Háskóiabió i
leit að spennuþrunginni kvöld-
stund. Megi þeir gleyma öllum
smávandamálum hins daglega
lifs á meðan þeir horfa á þessa
frábæru, mannskemmandi mynd.
... og mcð plástur á nefinu.