Þjóðviljinn - 31.10.1976, Blaðsíða 5

Sunnudagur 31. október 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Mynd þessi er tekín 27. aprll 1941 af breska skipinu Royal Scotsman þar sem þab liggur I Rvikur-
höfn. Þann sama dag voru blaðamenn Þjóðviljans teknir höndum og sföan fluttir með þessu skipi I
fangabúöir tii Engiands (Ljósm.: Skafti Guðjónsson)
A striðsárunum vann verkaiýðshreyfingin einhverja sina stærstu sigra meö ólöglegum aðgeröum. Þjóð-
viljinn var þá aðal brýningar- og baráttutækið. Hér fer kröfugangan 1. mal 1943 I rigningarsudda upp
Hverfisgötu frá hjá hermannabröggum og giröingum fyrir framan Þjóðleikhúsið. Ef myndin er grannt
skoðuð má sjá hermenn sem eru að virða fyrir sér gönguna. Márgir hermenn höfðu samúð með málstað
sósialista. (Mynd: Skafti Guðjónsson.)
Það var ekki skemmtilegt
að lesa fangelsisdómana
t ársbyrjun 1941 fer aft-
ur að draga til tiðinda. Þá
gerir Dagsbrún skæruhernaðar
verkfall og breski herinn ætlar
sér að gripa inn i og láta her-
menn vinna en nokkrir rpenn
taka sig til og dreifa meðal her-
mannanna bréfi þar sem þeir
eru hvattir til að neita að gerast
verkfallsbrjótar. Þeir séu her-
menn en ekki verkfallsbrjótar.
Sjö menn voru svo handteknir
út af þessu máli en ritstjórar
Þjóðviljans tóku að sjálfsögðu
upp hanskann fyrir þá og
studdu baráttu dagsbrúnar-
manna og hlutu fyrir það fang-
elsisdóm, fyrst i undirrétti siðan
i hæstarétti ef ég man rétt.
Þennan vetur allan gekk griðar-
lega mikið á. Stefnuvottar voru
nokkuð tiðir gestir á heimilinu
og það var ekkert sérstaklega
skemmtilegt að lesa' þessa
fangelsisdóma og þurfa að gera
ráð fyrir þvi að faðir minn sæti á
Litla Hrauni næsta sumar.
Eitt sunnudagskvöld var
dyrabjöllunni hringt _
Til þess kom ekki vegna þess
að eitt sunnudagskvöld var
dyrabjöllunni hringt og ég fór til
dyra. Úti fyrir stendur ein-
kennisklæddur breti og spyr um
föður minn.
Foreldrar minir voru ekki
heima, en ég leysti greiðlega úr
spurningu mannsins um það
hvar föður minn væri að finna.
Ég var ekkert undrandi á þessu
þvi að bretarnir höfðu stundum
samband við ritstjóra blaðanna
út af hinu og þessu. Maðurinn
fór og eftir nokkra stund varð ég
vör við að hann og faðir minn
komu inn i húsið. Það fór svo
smám saman að renna upp fyrir
mér að ekki væri allt með felldu.
Þar voru komnir herbilar
og hópur af hermönnum
Sannleikurinn rann þó ekki
upp fyrir mér fyrr en faðir minn
kom inn i herbergið þar sem ég
var og sagði með mjög einföld-
um orðum að bretarnir vildu nú
hafa sig með til Bretlands og
hann bað mig að skreppa fyrir
sig niður eftir til Sigurðar Guð-
mundssonar og ná i ferðatösku
sem hann hafði lánað Sigurði.
Ég fór út og sá þá hvað var um
að vera i götunni. Þarna voru
komnir herbilar og hópur af
hermönnum og slangur af for-
vitnu fólki.
Ég hljóp eins og pila
Ég hljóp eins og pila I gegnum
þetta allt saman og heim til Sig-
urðar Guðmundssonar á Berg-
staðastræti 23 þar sem þau
bjuggu mæðginin I mjög þröngu
skoti uppi i litlu risi. En þar
komst ég ekki inn þvi að þar var
sami viðbúnaður og heima hjá
mér svo að ég varð að snúa tóm-
hent til baka og fékk þó að fara
inn i mitt eigið heimili.
Einhvern veginn leið svo
þessi nótt
Þessi töskuvandamál voru
auðvitað ekki aðalvandamál
dagsins. Faðir minn kvaddi
okkur og bretarnir hurfu á brott
með hann. Einhvern veginn leið
svo þessi nótt og ég fór i skólann
um morguninn. Sennilega hef ég
verið eittthvað annars hugar þvi
að ég man að ég fékk núll á
stafsetningarprófi þennan
morgun. Við vorum lika svolitið
óviss um hvernig bærinn tæki
þessu. Það hafði verið ákaflega
grimmur áróður út af dreifi-
bréfsmálunum og það gat allt
eins verið að fólk brygðist þann-
ig við að það segði að þetta
heföi verið sjálfsögð ráðstöfun.
Árni frá Múla tók harka-
lega afstööu gegn bret-
um.
Það fyrsta verulega jákvæða,
sem gerðist, var þegar Visir
kom út um eftirmiðdaginn. Þá
var Arni Jónsson frá Múla rit-
stjóri og hann tók mjög harka-
lega afstöðu gegn bretum. Hann
hélt siðan áfram að leggja þeim
Þjóðviljamönnum allt það lið
sem hann mátti. Til dæmis var
islenskum biaðamönnum boðið
til Bretlands og hann setti það
sem skilyrði fyrir þvi aö hann
færi að hann fengi að heimsækja
þessa islensku kollega sina i
fangelsinu i Bretlandi og það
gerði hann. Aðrir islenskir
blaðamenn létu það vera. Þó
heid ég að Blaðamannafélagið
hafi lagt sitt af mörkum til þess
að þeir væru látnir lausir og hafi
veitt einhvern fjárhagslegan
stuðning. Þetta veit ég þó ekki
með vissu. Löngu siöar var mér
sagt frá þvi að Helgi
Guðmundsson bankastjóri hafi i
kyrrþey haft forgöngu um að
nokkrir menn tóku sig saman og
greiddu vixla, sem féllu i gjald-
daga á þessu sumri.
Við skyldum gera okkur
Ijóst að sjómannskon-
urnar yrðu að búa við
sömu áhyggjurnar
Ahyggjum okkar linnti tölu-
vert eftir að við vissum að þeir
félagarnir væru komnir til Bret-
lands. Ég man vel eftir þvi að
meðan við vissum ekkert um þá
sagði móðir min einhvern tima
að við skyldum gera okkur ljóst
að sjómannskonurnar yrðu að
búa við sömu áhyggjurnar.
Það var alltaf verið að
stoppa hann
Ég fór i sveit til ömmu minnar
og stjúpafa um sumarið og þeg-
ar ég kom aftur i bæinn um
haustið var faðir minn kominn
heim. Ég man að faðir minn
sagði mér að einhvern fyrsta
sunnudaginn eftir heimkomuna
ætlaði hann að fá sér morgun-
göngu niður að höfn en það varð
til þess að hann kom alltof seint
i matinn þvi að það var alltaf
verið að stoppa hann og tala við
hann.
Eftir þetta fór allt að
ganga betur
Eftir þetta fór allt að ganga
miklu betur. Þjóðviljinn fékk að
visu ekki að heita Þjóðviljinn
fyrst á eftir en þeir pabbi, Ein-
ar og Sigurður tóku við rit-
stjórninni aftur og það var auð-
velt að finna þaö hve fylgið við
fiokkinn og blaðið fór stöðugt
vaxandi.
Skrifstofan fyrir er-
lendar fréttir var í sof-
unni heima
A árunum eftir 1942 man ég
ekki eftir öðru i sambandi við
ritstjórnarstörf föður mins en
að hann skrifaöi leiðara i blaðið
en hann var þá kominn á þing og
einungis stjórnmálaritstjóri. En
ég man að sjálfsögðu mjög vel
eftir þvi að skrifstofa Þjóðvilj-
ans fyrir erlendar fréttir var i
stofunni heima hjá okkur vegna
þess að við áttum gott útvarps-
tæki og þangað kom Sigurður
Guðmundsson til að hlusta.
—GFr
Eini málsvari okkar í baráttunni
Ekki eru mörg árin síðan hún
Elin hætti á Þjóðviljanum þótt
hún eigi nú stutt i nirætt. Og svo
var hún orðinn fastur liður i
daglegu lifi þar, að enn finnst
manni eitthvað vanta þegar
maður kemur snemma
morguns og Elin er ekki á ferð
með skúringafötuna sina, elsku-
legt viðmót, heilræðin og
óbilandi trú á mátt sósial-
ismans.
Og enn er hún söm við sig, —
ódrepandi seiglan sú sama, þótt
hún dveljist nú á sjúkrahúsi um
stundarsakir.
— Ég var hátt á þriðja áratug
hjá Þjóðviljanum, sagði Elin, og
kynntist mörgum og öllum
góðum. Mér likaði vel. Þetta
var mitt blað. Fyrst þvoði ég
bæði fyrir Dagsbrún og fyrir
Þjóðviljann, en þegar
Dagsbrún flutti, lét ég mér
segir
Elín
Ólafsdóttir
nægja Þjóðviljann. Stundum
hefur verið sagt við mig, að ég
muni hafa haft litið kaup, en
mér þykir vænt um ef ég hef
unnið sanngjamt fyrir kaupinu
minu og hafi ég gert einhver
viðvik framyfir það, var það
velkomið og raunar það eina
sem ég gat látið i té. Þetta var
mitt blaö.
Ekki get ég að þvi gert, að
mér finnst svolitið sárt að hugsa
til þess, að Þjóðviljinn flytji úr
gamla húsinu. Þar var alltaf
einsog hlýtt heimili. Það var
happasælt, gamla húsið, oft lá
við slysi, td. kviknaði oftar en
einu sinni i, en aldrei hlaust
neitt tjón af. En ég óska, að allt
gangi jafnvel og að það verði
jafngóður heimilisbragur i nýja
húsinu.
Jafnframt óska ég þess, að
Þjóðviljinn haldi áfram á sömu
braut og verði ennþá stærri og
öflugri. Það þarf að vakna betri
þekking og skilningur á þvi hjá
alþýðu, hvaö hann hefurað þýða
i baráttu verkalýðsins. Þetta er
eina blaöið sem við höfum á að
treysta og eini málsvarinn
okkar i baráttunni. Við höfum
ekki annað átt og eigum ekki.
—vh