Þjóðviljinn - 31.10.1976, Blaðsíða 18

,18 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 31. október 1976
HARALDUR SIGURÐSSON BÓKAVÖRÐUR SEGIR FRÁ
,/lnnan við múrvegginn
átti ég löngum mitt sæti /
utan við dunaði borgin
með gný sinn og læti".
Vel má láta sér detta í
hug þessar hendingar
Jóns Helgasonar skálds
og prófessors þegar
gengið er inn í hið virðu-
lega Safnahús við
Hverfisgötu í heimsókn
til bóka og bókavarða.
Þar er eins og dálítið brot
af eilífðinni í hverfulum
heimi. Hvesu mikil við-
brigði frá ærustu blaða-
heimsins!
Einn af þeim sem lengi
hefur átt sæti innan við
múrvegg Safnahússins er
Haraldur Sigurðsson
bókavöröur. Jafnframt
bókavörslu fæst Haraldur
við rannsókn á þeirri
eilífð sem felst í gömlum
ritum og þó einkum
landabréfum, hann er
höfundur hins mikla rit-
verks Kortasaga Islands.
Einn góðan veðurdag
knýr Þjóðviljinn dyra hjá
Haraldur Sigurösson
held ekki heldur á Alþýöu-
blaöinu. Mig minnir aö Morgun-
blaöiö ætti ritvél, og ritvél var
til hjá Visi sem Axel
Thorsteinsson átti. Hún var af
svo hundgamalli gerö, aö ég
spuröi hann eitt sinn aö þvi,
hvort þetta væri kannske ritvél
langafa hans, Hannesar biskups
Finnssonar!
Vinnutiminn var auöviötaö
langur, viö byrjuöum yfirleitt
klukkan eitt og unnum til miö-
nættis. Ekki var um annaö aö
gera en vinna þangaö til blaöiö
var búiö, en þaö þótti ólán ef það
dróst fram yfir eitt um nóttina.
Fullur vinnutimi var á laugar-
dögum. Ég meira að segja greip
i prentstörf! Einn prentarinn
var nefnilega nokkuö drykk-
felldur og gat þá rekiö aö þvi aö
ég raöaöi upp i siðurnar, en
prentarinn hengdi haus á stól
sinum og sagði: „Vinn ekki meö
ófaglærðum mönnum!”
Fréttasnautt
blómaregn
— Þeir Einar og Sigfús voru
litið I almennri blaöamennsku,
þeir skrifuöu leiöara og meiri-
háttar pólitiskar greinar. Aður
en Sigfús kom þurftum viö Sig-
uröur iöulega aö bæta á okkur
leiöaraskrifunum lika. Einar
var td. I útlöndum töluveröan
part úr sumri og kom þá fyrir aö
við skrifuöum tveir hvern staf i
blaðið fyrir utan þessar fáu
auglýsingar. Þá kom sér nú vel
aö fá eftirmælagreinar!
bvi er ekki að neita aö þetta
voru skelfing einhæf blöö sem
viö gáfum út, hvernig hefði
annaö átt aö vera? Viö vorum
allir byrjendur i blaðamennsku
i fyrstu, allir nema Einar.
Yfirleitt sátum viö innilokaöir á
kontór blaðsins eöa öllu heldur
prentsmiöjunnar og hömuöumst
viö aö skrifa. Það var nær
óþekkt aö taka fréttir af vett-
vangi. Stofninn i fréttum
blaösins var tekinn eftir út-
varpinu, en hægt var þá aö
gerast áskrifandi aö fréttum
þess. Alþýöublaöiö og Morgun-
blaöið fengu fréttaskeyti frá
útlöndum, Kaupmannahöfn
held ég, og var efni þeirra gert
aö aöalfrétt dagsins. Þjóöviljinn
fékk skeyti frá Rússlandi, en
þau voru okkur skelfilega litils
viröi. Ég kallaöi þau stundum
„blómaskeytin”, þvi efniö var
oft á þá lund aö haldin heföi
veriö hátið einhversstaöar i
Sovétrikjunum og þar heföi
veríö míkíö bíómaregn. Sumir
lögöu talsvert upp úr þvl aö
þessi skeyti væru birt, en frétta-
gildi þeirra var nálægt núlli.
Ekki var fréttamatiö stórum
betra þegar til Moskvuréttar-
haldanna kom, sem i sjálfu sér
voru heimsviðburðir. Þá var
driúgurhluti réttarskjalanna
sendur I ofboðslega löngum
skeytum, en sama og ekkert
dregiö saman og litið greint
milli aöalatriöa og aukaatriöa.
Langar fregnir voru birtar um
þetta i Þjóðviljanum en þó var
það aðeins útdrattur úr þvi sem
kom.
Varhugavert
virðingarleysi
— Ég var talinn of respekt-
laus fyrir tilverunni, þvi ég átti
þaö til aö gera stundum grin aö
vissum þáttum sem sumir voru
andaktugir yfir. Til dæmis
þeirri hugmynd sem þá greip
nokkuö um sig I flokknum aö
kommúnistar væru vitrari en
annaö fólk: meður þvi að viö
erum kommúnistar, skiljum viö
alla hluti dýpri skilningi en
hinir! Ég þóttist nú vist heldur
hallast á sveif tækifæris-
mennskunnar, sem þá þótti
undirrót allra lasta. Þaö gekk
meira aö segja svo langt aö ég
var hátiölega rekinn úr flokkn-
um um skeiö, en það var fyrir
daga Þjóðviljans, liklega 1933-
34.
Forsendur ágreinings
í fullu gildi
— Nú hef ég verið lengi utan
viö alla pólitik, svo aö ég á erfitt
meö aö segja hvaö mér finnst
um pólitisk blöö nútimans. Dag-
blööin eru minna pólitisk nú en
þau voru þá. Allar erjur voru þá
hvassari. Ég tel að þaö kveöi nú
oröið of mikið að sátt og sam-
lyndi, allar þær forsendur sem
þá voru til ágreinings milli
flokka og stétta séu þaö enn.
Breytingar á þjóðfélaginu
stefna ekki eins mikið til sátta
og stefnuskrár flokkanna gera
og flokkarnir sjálfir. Kannske
mætti segja þaö um Þjóöviljann
og hin blöðin aö þau séu oröin
helst til tækifærissinnuð.
Enn of þunglamalegt
— Vitaskuld hefur blaöa-
mennsku fleygt fram á þessum
40árum, enda aöstaöa öll miklu
betri en áöur var. Þjóöviljinn
hefur fylgst með, hann er nú
miklu betra blaö en hann var á
minum gömlu dögum. Þó finnst
mér blaöiö of þunglamalegt,
þaö er eins og of litiö sé lagt upp
úr fréttum og ööru efni sem fólk
vill lesa. Léttmeti veröur aö
fljóta meö, og þaö reyndum viö
aö hafa þótt af vanefnum væri.
Þjóöviljinn varö fyrstur
Framhald á bls. 19.
1 þessu húsi númer 30 viö Bergstaðastræti var
fyrsta ritstjórnarskrifstofa Þjóöviljans i einu
herbergi á annarri hæö. Þar sat Haraldur.
„Ætli viö höfum ekki lifað mest
á óbilandi bjartsýni Einars”,
segir Haraldur um fyrstu ár
Þjóöviljans. A myndinni sést
einmitt Einar Olgeirsson fyrir
framan húsiö þar sem Þjóö-
viljinn var prentaöur og skrif-
aður aö hluta á árunum eftir
1938.
Léttmeti verður
Haraldi og þykist eiga við
hann skyldugt erindi:
biðja hann að segja frá
þeím gömlu dögum
þegar leiðir beggja iágu
saman.
— Ég var ungur félagi i
Kommúnistaflokknum, þaö
voru krepputimar og ekki mikil
eftirspurn eftir vinnuafli sliks
manns á hinum borgaralega
markaöi. Þaö var þó trúa okkar
aö þjóöfélagiö kveddi okkur til
mikilvægra starfa. Ég haföi
lifaö á snöpum eins og svo
margir á þeim árum: kennsla,
bensinafgreiösla, þýðingar, —
blaöamennskan var fyrsta fasta
starf mitt sem nokkuö entist. En
varla er hægt að segja aö hægt
hafi veriö aö ganga aö þvi sem
tryggu starfi. Þaö var alltaf
óvissa i fjármálunum, ekki að
vita hvað morgundagurinn bæri
i skauti.
Viö vorum þrir sem hófum
störf á Þjóöviljanum haustið
1936, Einar Olgeirsson ritstjóri
sem vann okkar lengst viö
blaðiö, Þorsteinn Pétursson
sem var aðeins til bráöabirgöa
eöa þangaö til Siguröur Guö-
mundsson kom heim frá
Kaupmannahöfn siöar þennan
sama vetur, og svo ég sem vann
á blaöinu nokkuö á fjóröa ár.
Ég hlaut að víkja
— Feginn aö hætta? Ekki
mundi ég oröa þaö svo. Ég veit
ekki nema ég heföi getaö hugsaö
mér aö gera þetta aö ævistarfi,
ég var fljótur aö skrifa og fannst
mér ég ekki gera þaö verr en
gerist og gengur. Hef alltaf
gaman af aö vera á ferö og
flugi þetta er fjölbreytt starf
og leiöir liggja vfða.
Þaö gerðist ýmislegt á þess-
um upphafsárum blaösins, bæöi
til uppheföar og niöurlægingar.
Ætli viö höfum ekki lifaö mest á
óbilandi bjartsýni Einars? Við
vorum þrir viö blaöiö uns þeir
Héöinn og Sigfús gengu til sam-
starfs og sameiningarflokk-
urinn var stofnaöur. Þá greip
um sig mikill framfara- og
framkvæmdahugur, Sigfús kom
til starfa ásamt Birni Sigfússyni
sem fulltrúar hins nýja hóps.
Biaöiö var stækkaö og tekið aö
gefa út sérstakt sunnudagsblaö,
sem Björn annaðist aö mestu.
Svo sló i bakseglin, „finnagald-
urinn” kom hart niður á okkur
og mjög þrengdist um
fjárhaginn. Björn Sigfússon fór
og sunnudagsblaöiö hans, en
samt töldu menn að enn þyrfti
aö fækka um einn. Þá kom þaö
af sjálfu sér aö ég hlaut að
vikja, en eftir voru þeir Einar
og Sigfús, og svo Siguröur
Guömundsson sem haföi horfið
úr námi til aö fara aö starfa viö
blaöiö.
Það var lið að Jóni
— Þaö átti þó fyrir mér aö
liggja aö fara aftur i blaöa-
mennsku af svipuöu tagi. Þaö
var á árinu 1941 þegar bretar
voru búnir að flytja blaöamenn
Þjóðviljans fanga úr landi. A
þaö var kallað aö viö færum
nokkrir i þaö verkefni aö annast
Nýtt dagbiaö sem Sósialista-
flokkurinn stóö aö. Ragnar I
Smára var svo vinsamlegur aö
gefa mig eftir, en ég var þá
starfsmaöur bókaútgáfunnar
Helgafell. Séra Gunnar Bene-
diktsson geröist ritstjóri, en viö
Jón Bjarnason blaöamenn. Jón
kom úr baráttunni I Hafnarfiröi,
en ég kannaöist viö hann þvi aö
hann haföi stundum ritaö
greinar i Þjóöviljann þegar ég
var þar. Jón var búinn ýmsum
ágætum blaöamennskukQstum
og gat verið afbragösstilisti ef
hann hafði tækifæri til aö vanda
sig. Þetta þekkja gamlir les-
endur Þjóöviljans vel, þvi aö
Jón hélt áfram störfum viö
blaöiö þegar starfsmenn rit-
stjórnar komu heim úr her-
leiðingunni, og vann við Þjóö-
viljann til dauöadags. Ég hvarf
hins vegar til starfa minna hjá
Helgafelli”.
Handskriftir
ófaglærðra
— Það voru ýmsir fleiri en
Jón sem hlupu undir bagga með
okkur á fyrstu árum Þjóö-
viljans, til aö mynda Halldór
Pétursson („Göngu-Hrólfur”),
Kristinri E. Andrésson, Björn
Franzson (um músik), GIsli
Asmundsson (um leiklist). En
iöulega kom þaö fyrir aö viö
þyrftum að skrifa blaöið einir,
blaöamennirnir. Skrifuöum i
orðsins fyllstu merkingu, þvi
allt var handskrifað”.
Ritvél var engin til hjá Þjóð-
viljanum um þær mundir, og ég
að
fljóta
með
Björn Sigfússon.
Þorsteinn Pétursson