Þjóðviljinn - 31.10.1976, Blaðsíða 9

Sunnudagur 31. október 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
gömul og svo vangæf var hún
á köflum að það mátti kalla
hreinasta þrekvirki að tjónka
við hana. Hún gat prentað vel i
langan tima, en svo gátu hita-
brigði i veðri eða prentara allt i
einu hlaupið I vélina og þá var
voðinn vis. Ep Þórarinn var
alltaf jafn rólegur og traustur
og þegar eitthvað bilaði kom
það oft i hans hlut að fá
viðgerðarmann, þótt um hánótt
væri.
— Þið unnuð óhóflega lengi
frameftir á þessum árum og
reyndar miklu lengur, þvi ég
man sjálf eftir þessum löngu
kvöldvöktum þegar prentað var
á Skólavörðustignum .
Hversvegna þurfti þetta að vera
svona?
— Ég man það, held ég rétt,
að 1948 gerðum við átak til að
færa timann niður. Samin var
sameiginlega af ritstj. og prent
urum áætlun um hvenær efnið
skyldi vera komið inn. Það
reyndist erfitt að halda þessari
áætlun, þótt eitthvað færðist
timinn niður, og voru viðbár-
urnar hjá ritstjórum og blaða-
mönnum, að við værum að gera
Þjóðviljann að annars flokks
blaði með þvi að vilja ekki biða
eftir nýjustu fréttum. En
yfirleitt var þá hafður maður á
vakt og ég man aldrei eftir öðru
en að blaðið biði ef eitt-
hvað'.sérstakt var um að vera
og jafnvel var stundum kallað
út til að setja og færa til á for-
siðunni ef eitthvað mikið gerð-
ist. A.m.k. þetta hefur þó versn-
að til muna með nýju tækninni.
Töframenn i útvegun
peninga.
— Hefur ekki verið reynt að
knésetja Þjóðviljann fjárhags-
lega t.d. með lánapólitik banka
íeða á annan hátt?
— Það hefur náttúrlega oft
verið reynt i gegnum auglýs-
ingar og þar á Þjóðviljinn sjálf-
sagt enn við erfiðleika að striða.
Hitt byrjaði áreiðanlega
snemma að einstaklingar færu i
bankana og tækju lán fyrir
Þjóðviljann útá eigið nafn og
ábyrgð. Ég man eftir þvi
seinna, þegar ég var i prent-
smiðjunni, að þegar ég þurfti
einu sinni að fá privat lán i
banka, var ég margþýfgaður
um það, hvort ég væri nú ekki að
taka lán fyrir Þjóðviljann.
Fjárhagurinn var oft erfiður
og eftir að við vorum búnir að
éta útá prentsmiöjuna Dögun i
Jesúprenti og það kapital
uppurið, þurfti að greiða blaðið
jafnóðum að kvöldi. Var þá
stundum orðið dálitið framorðið
þegar vantaði kannski bara
fimmkall. Hinsvegar vorum við
Gunnar búnir að láta
prentsmiðjustjórann vita að ef
uppá vantaði mundum við
ganga i ábyrgð og mætti þá taka
af kaupinu okkar. En ég man
ekki, að til þess kæmi, énda
voru þeir slikir töframenn
i útvegun peninga, Einar
Olgeirsson og Arni Einarsson,
að þeir áttu engan sinn lika.
— Starfsmenn Þjóðviljans
hafa liklega stundum fengið
kaupið sitt seint á þessum ár-
um.
— 1 Prentsmiöju Þjóðviljans
fengu starfsmennirnir kaupið
yfirleitt nokkurn veginn reglu-
lega, peningaleysið kom á
stundum meira niður á blaða-
mönnunum. Fjárhagur prent-
smiðjunnar og ritstjórnar var
aðskilinn. Þó kom það fyrir, að
VERKLÝÐSSLilÐIÐ DAGBLAÐ
iméHA
„JSILLÍ AUBVALCSSKIPULAGSINS
OO MÖDrtLAGS K.OMMÖMI3M-
ANS F.R BYLTINGARTÍMABIL. SEM
UM8KAPAR HÍD rYRRNEFNOA í
nm síoÁRNKrHUA, pmmi tí m a«
BIL1 SAMSVARAR ElNHíG PÖU-
rímr umTrm&ABKmB &o A því
GETVit RÍKtD EKKJ VLRID NLtTT
ANNAÐ EN BYLTINGARSWNAD
ALRÆDI OREIGANNA”,
EIN KRONA I DAGBLAÐSSJÓÐ
VERKLYÐSBLAÐIÐ DAGBLAÐ
.4COMMÚNISMINN ER KENN-
XNGIN UM SKJLYRÐIN FYRIR
FRELSUN VERKALÝÐSINS“.
IENGCI.fi
EIN KRÓNA í DAGBLAÐSSJÓD
1
KRÚSA
VERKLÝÐSBLAÐIÐ DAGBLAÐ
„AN BYLTINGAKENNINGKR
GETUR ENGXN BYLTXNGA-
HREYHNG VERID TIL“.
UCNIN.
1 | EIN KRÓNA í DAGBLAÐSSJÓÐ
RkðKA
Til vinstri sjást sýnishorn af söfnunarmiðum, sem notaðir voru sem
kvittanir þegar verið var að safna í dagblaðssjóö áður en Þjóð-
viljinn hóf göngu sina. Andlitsmyndir af hetjum sósialismans
skreyta miðana. Þá kemur mynd af þeim, sem bjargaði mörgu
blaðinu á nóttunni, vökumanninum óþreytandi Þórarni Vigfússyni,
sem vann með pressumönnum Þjóðviljans allt þar til fariö var að
prenta IBlaðaprenti. Neðst er Stefán sjálfur við setjaravélina.
samið var við 2—3 menn um ali
„biða framyfir helgi” og minnir
mig, að þá hafi stundum veriö
komið að máli við Helga
Hóseasson. En þetta skánaði
eftir að við stofnuðum auka-
prentsmiðjuna á loftinu og tók-
um þar verkefni. Um þetta var
ágreiningur og spáðu sumir, að
þetta mundi ekkert gefa af sér,
en þar sannaðist hið gagnstæða.
Þetta var gert til að mæta
kostnaðinum á prentun blaðsins
og kom i ljós þegar reiknaður
var út um áramót afslátturinn
sem blaðið fékk, aö kostnaður-
inn komst öll árin niður i
45—50% frá prentsmiðjutaxta.
Frá löngum starfsferli við
Þjóðviljann minnist Stefán
margra ritstjóra og blaða-
manna: Einars, Haraldar
Sigurðssonar og Siguröar
Guðmundssonar fyrstu árin i
Jésúprenti, einnig Þorsteins
Pjeturssonar og fleiri sem stóðu
stutt við. Eftir að komið var i
Vikingsprent kom Sigfús
Sigurhjartarson og skrifaöi
leiðara á móti Einari.
— Þeir voru eldfljötir báðir
og við settum iðulega jafnóðum
og þeir skrifuðu. Stundum skrif-
aði Sigfús leiðarann i
morgunkaffinu. Ég hef ekki
kynnst neinum mönnum fljót-
virkari en þeim og reyndar
seinna i Færeyjum Erlendi
Paturssyni, sem hafði sams-
konar hraða i vinnubrögðum,
Við settumst niður á morgnana,
hann að skrifa blaðið og ég að
setja undan honum. Þessir þrir
menn eru likastir af þeim sem
ég hef kynnst hvað þetta snerti,
— og kappið i þeim lika, td.
Einari og Erlendi aö láta aldrei
vanta handrit.
— Margir hafa furðað sig á
þvi, að Þjóðviljinn skuli ekki
sem varkalýðsblað fá undan-
þágu til að koma út i verkföllum
prentara, hefur það aldrei kom-
ið til greina?
— Þjóðviljinn hefur einu sinni
komið út i prentaraverkfalli og
var það þá prentsmiðjustjórinn
sjálfur í Vikingsprenti, Björn
Jónsson, sem vann hann ásamt
lærlingi. Alþýðublaðið hafði
undanþágu i verkföllum áður en
Þjóðviljinn byrjaöi, en þegar
við vildum fá slika undanþágu i
samninga fyrir Þjóðviljann
siðar fékkst það ekki. Fyrir
nokkrum áum bauð Prentara-
félagið Þjóðviljanum, Alþýðu-
blaðinu og Timanum að gera
sérsamninga i verkfalli, en þá
skorti áhuga hjá „vinstri
blöðunum”.
— Þarf blaðið . endilega ,að
vera i Félagi Prentsmiðju-
eigenda? . ~
— Það ér gamalt ákvæði i
samningum, sem var gagn-
kvæmt og kom inn þegar verið
var að sameina prent-
smiðjurnar sem einn samnings-
aðila kringum 1920 en fram að
þvi hafði verið erfitt að fá heild-
arsamninga. Ákvæðið er um, að
enginn sem er i prentarafélag-
inu megi vinna i prentsmiðju
sem ekki er i prentsmiðju-
eigendafélaginu og engin prent-
smiðja i eigandafélaginu megi
hafa i vinnu menn utan
prentaraiélagsins.
Nokkru eftir að Prentsmiðja
Þjóðviljans tók til starfa var
mikið um það rætt hjá okkur,
hvort ekki væri hægt að komast
útúr prentsmiðjúeigendafélag-
inu, en þaö átti ekki nægan
hljómgrunn i okkar röðum
heldur. Þegar ég var fulltrúi
Þjóðviljans i prentsmiðju-
eigendafélaginu reyndi ég að fá
Hólaprentsmiðju og Alþýðu-
prentsmiðjuna til að standa með
kröfum prentaranna i samning-
um, en fyrir þvi var ekki vilji.
Meira um hagvöxt
heimilanna.
— Nú er það langt siðan þú
varst á Þjóðviljanum, Stefán,
að óhætt er að spyrja þig hvern-
ig þér finnist blaðið hafa staðið
sig og hvort þú ert ánægður með
það.
— Það er nú langt frá þvi að
ég hafi alltaf verið ánægður með
blaðiö og stundum hafa mér
fundist mikil vettlingatök á
hlutunum. En oft hefur blaðið
lika verið afburða gott bæði i
sókn og vörn, ekki hvað sist i
þjóðfrelsismálunum. Framan
af fannst mér það oft megingall-
inn á verkalýðspólitik blaðsins
hvernig öllu var slegið upp sem
stórsigrum i lok deilna eöa
samninga. Það er oft stutt
stórra högga milli i verkalýðs-
baráttunni og það á aö meta
hver átök og árangur án upp-
sláttar. Það kemur sér betur í
næstu lotu en hróp um stóra
sigra þótt einhverjir séu.
tJthaldið finnst mér alltof litið
hjá blaöinu i skrifum þess um
verkalýðsmál.
Ég held blaðið þyrfti að gera
meira af þvi að sýna fram á
raunveruleg kjör verkafólks oe
eina viðmiðunin sem virkilega
er hægt að notast við er vinnan,
hve lengi er verið að vinna fyrir
hverjum hlut. Fæstar af þeim
tölum sem frá hagfræðistofnun-
um koma duga til skýringa og
skilnings á raunverulegu
ástandi. En allir skilja þegar
borið er saman hve lengi var og
er verið að vinna fyrir kjöti,
fiski, brauði og mjólk, einstök-
um flikum og húsnæöi. Þá kem-
úr fram þróúnin innanlands og
samanburðúrinn við aðra tima
og önnur lönd veröur auðveldur.
Ég tel að Þjóðviljinn eigi að
skrifa minna um hagvoxt
þjóðarbúsins en meira um
hagvöxt heimilanna. Hagvöxtur
þjóðarbúsins er i raun og veru
bara finna heiti á ránsfeng
eignastéttarinnar, en af honum
falla aðeins molar á borð þeirra
sem undir honum standa. En
það á að kalla hann réttu nafni.
Oft hefur mér lika þótt það
ráða of miklu i skrifum blaðs
ins siðari árin, að þóknast smá
borgaralegum sjónarmiðum
fólks, sem hugsanlega myndi
fylgja flokknum, ef sveigt væri
frá sósialiskri stefnu. En eins og
ég er andvigur allri persónu-
dýrkun er ég lika á móti
niðskrifum og tel þau af sömu
art hvort sem þau eru um ein-
staklinga eða heilar þjóðir. Ég
nefni þetta vegna þess aðeinkum
það siðarnefnda hefur Þjóðvilj-
inn látið henda sig, þegar lögð
hafa verið að jöfnu i skrifum
hans kapitalisk og sósialisk riki,
einkum Bandarikin og Sovétrik-
in. Slikt tal er auövitað ekkert
annað en góöur málsverður i
ask gömlu grýlu, gömlu rússa-
grýlu, og veikir málstað okkar i
baráttunni gegn hernáminu.
Að siðustu vil ég svo segja:
Þegar litið er yfir timabilið
allt hefur Þjóðviljinn sem
dagblað oftast verið eini
málsvari islenskrar alþýöu i
baráttu hennar og oftar en hitt
mjög góður. En óskir minar til
hans eru, að blaðið megi batna
til stórra muna. Það fylgir þvi
mikill vandi aö vera málgagn
sósialisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóöfrelsis. —vh
J