Þjóðviljinn - 18.11.1976, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 18.11.1976, Blaðsíða 6
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 18. nóvember 1976 Einhver fötlun verður hlut skipti tíunda hvers manns Magnús Kjartansson hetur lagt fram á Alþingi tillögu til þings- áiyktunar um endurhæfingu. Hér hefur áöur veriö getiö um efni til- iögunnar, en lagt er til m.a., aö öll endurhæfingarmál heyri hér eftir undir heilbrigöis- og trygginga- máiaráöuneytiö en ekki undir fé- iagsmálaráöuneytiö svo sem ver- iö hefur. Þá er f tillögunni einnig lagt til aö skipuö veröi nefnd sérfræöinga og fulltrúa fatlaöra til aö vinna aö lagabreytingum og nýjum lögum er felli endurhæfingu aö heilsu- gæslu- og heilsuverndarkerfinu i landinu. 1 greinaargerö meö tillögunni segir m.a.: Tekurtil ótrúlegs fjölda fólks 1 löndum, þar sem lffskjör eru sæmileg og heilsugæsla vel skipu- lögð, er fötlun algengasta manna- mein. Fötlun getur veriö bæöi andleg og lfkamleg og orsakir hennar margvlslegar: hún getur veriö meöfædd, afleiöing slysa og hinna ólikustu sjúkdóma. En sé fötlun skoöuö I heild tekur hún til ótrúlegs fjölda fólks. 1 Sviþjóö og Noregi hafa verið framkvæmdar tölfræöilegar kannanir á tiðni fatlana og leitt I ljós að ekki minna en tiundi hver maöur veröi fatlaður á lifsleiöinni, mismun- andi lengi og mismunandi alvar- lega. í Sviþjóö er taliö aö 500.000 manna á vinnualdri eigi viö lik- amlega fötlun að stríða, og fimmti hluti þessa stóra hóps sé svo illa fatlaöur aö menn eigi erf- itt með jafn óhjákvæmilegar dag- legar athafnir og að klæöa sig úr og I, matast, fara á salerni og annast likamlegt hreinlæti. Skýrslur sjúkrasamlaga i Sviþjóð sýna að árlega koma 150.000 lang- dvalarsjúklingar á sjúkrahús og aö um þriöjungur þeirra þurfi á endurhæfingu að halda. I Sviþjóö eiga menn þess kost aö fá ellilaun fyrr en almennar reglur kveöa á um. Fjöldi þessa fólks hefur auk- ist úr 150.000 manns i janúar 1965 i ca. 278.000 i janúar 1974 og megin- ástæöan er talin skortur á aöstööu til endurhæfingar. 1 Sviþjóð veröa 135.000 manns árlega fyrir vinnuslysum. Um 2.500 verða fyrir varanlegri fötlun af þeim sökum og 400 fyrir fötlun á háu stigi. Þar i landi eru um 15.000 manns árlega lagðir á sjúkrahús vegna afleiðinga af umferðarslysum, og um helming- ur þeirra, eða 7.000-8.000 manns, hefur reynst eiga viö einhvers konar fötlun að striöa fimm árum siöar. Þar eru oft um mænu- skaddanir aö ræöa. Arlega bætast viö I Sviþjóö 150 alvarlega mænu- skaddaðir sjúklingar, flestir ung- ir, og þeir ná nú oft háum aldri. Þessar tölur eru teknar úr sænska læknablaðinu frá 12. mai I ár. Jafn nákvæmar kannanir munu ekki tiltækar hérlendis, en allt bendir til þess aö fötlunar- sjúkdómar séu engufátiöari á Is- landi þótt hlutfalliö milli tegunda þeirra kunni aö vera eitthvaö á aðra lund. Þar sem fötlun af ein- hverju tagi veröur hlutskipti ti- unda hvers manns og vel það, þótt mislengi sé, er ljóst aö hér er um aö ræöa þaö mannamein sem vlö- tækast er á sviöi heilbrigöismála. Endurhæfingarstofnanir verði tengdar sjúkrahús- um Þegar lögum um Stjórnarráö tslands var breytt 1969 og m.a. stofnaö sérstakt heilbrigöisráöu- neyti, var endurhæfing og mál, sem henni voru tengd, látin halda sér innan félagsmálaráöuneytis- ins. Endurhæfingarfélög, sem fyrst og fremst hafa verið stofnuð aö frumkvæöi almannasamtaka, eins og Samband islenskra berklasjúklinga, sem unniö hefur afreksverk, flokkast undir félags- málaráðuneytiö, likt og litið sé á endurhæfingu sem vandamál vinnumarkaðarins, en ekki þeirra einstaklinga sem berjast viö fötl- un. Þetta eru leifar af gömlum og úreltum viðhorfum, þar sem heil- brigöisþjónustunni var ætláö það hlutverk eitt aö vinna bug á sjúk- dómum og gera að meinum þeirra sem urðu fyrir slysum, án þessaðsinna þeirri fötlun sem oft fylgdi I kjölfarið. í baráttu gegn fötlun kemur vissulega fleira til en hrein læknavísindi, einnig fé- lagslegir þættir sem m.a. stefna að þvi aö gera fatlað fólk vinnu- fært, en læknavisindin eru tvi- mælalaust grundvöllurinn, og heildarskipulagiö veröur að vera i samræmi við það. Þvi er hér lagt til aö endurhæfingarstarfsemi af öllu tagi verði flutt frá félags- málaráðuneytinu til heilbrigöis- ráðuneytisins, endurhæfingar- stofnanir verði tengdar sjúkra- húsum og heilsugæslustöðvum um land allt falið aö vinna aö endurhæfingu. Hins vegar er lögð áhersla á aö þau fjölmörgu sam- tök áhugamanna, sem hér hafa risiö upp og vinna aö endurhæf- ingu fái sem viðtækastan og já- kvæöastan starfsgrundvöll á- fram. Magnús Kjartansson Úr greinar- gerð með tillögu Magnúsar Kjartansson ar um end- urhœfingu þingsjá Rjúfa þarf einangrun fatl- aðra Þá gerir tillagan ráö fyrir þvi að heilbrigðisráöherra skipi nefnd fatlaðra og sérfræöinga til þess aö endurskoöa alla löggjöf um endurhæfingu. Þróunin á þessu sviöi hefur orðið svo ör að islenska löggjöfin er oröin úrelt i ýmsum meginatriöum. Þaö, sem gerst hefur smánarlegast á þvi sviöi, er sú stórfellda lækkun á raungildi örorkulifeyris og ör- orkubóta sem framkvæmd hefur verið á siöustu tveimur árum og er islensku þjóðfélagi til van- virðu. Auk þess er meginatriöi að vinna sem skipulegast aö þvi að tryggja fötluðu fólki atvinnu, rjúfa þannig einangrun þess og tryggja þvi vinnutekjur. Sú stór- fellda breyting, sem oröiö hefur á atvinnuháttum undanfarna ára- tugi, m.a. meö aukinni vélvæð- ingu, gerir fötluöum kleift aö taka þátt I framleiðslustarfseminni i miklu ríkara mæli en áður var. Þá er ástæöa til þess aö leggja á- herslu á aö koma upp vel búnum opnum göngudeildum. þar sem fólk geti fengiö þjálfun þó það búi heima hjá sér og njóti sömu kjara, t.d. i sambandi við lyfja- kaup, og þeir sem á sjúkrahúsum dveljast. Til að sýna dæmi um það, hversu viöa skórinn kreppir aö I þessum efnum, þá birtir Magnús Kjartansson i greinargerö sinni meö tillögunni ályktanir frá slö- asta þingi Sjálfsbjargar — lands- sambands fatlaðra um þrjá af- markaða þætti, það er trygginga- mál, farartækjamál og atvinnu- mál fatlaðra. Við tökum hér upp samþykkt- irnar um tryggingamál og um at- vinnumál. Tryggingamál 1. örorkulifeyrir einstaklings að viðbættri tekjutryggingu veröi ekki lægri en sem svarar 80% af almennu dagvinnukaupi. 2. örorkulifeyrir einstaklings án tekjutryggingar veröi ekki lægri en sem svarar 40% af al- mennu dagvinnukaupi. 3. Með skfrskotun til 78. grein- ar laga um almannatryggingar krefst þingið þess, að breytingar á upphæðum bóta veröi gerðar samtimis breytingum á kaupi i almennri verkamannavinnu. 4. tJr frumvarpi til laga um breytingu á lögum nr. 67 1971, um almannatryggingar, sbr. lög nr. 112/1972 og nr. 62/1974, 1. gr.: 50. gr. Slöasta málsgrein oröist svo: Ef elli-, örorku- eöa ekkjulif- eyrisþegi dvelst lengur en einn mánuö á stofnun, þar sem sjúkratryggingar greiöa fyrir hann, fellur lifeyrir hans niöur, ef vistin hefur veriö lengri en 4 mán- uðir undanfarandi 24 mánuöi. Heimilt er þó tryggingaráöi aö víkja frá þessum timamörkum er sérstaklega stendur á. Sé dvölin ekki greidd aö fullu, er heimilt að greiða lifeyri, allt að þvi, sem vantar. Ef hlutaöeigandi er al- gjörlega tekjulaus, skal Trygg- ingastofnunin greiða honum sjálfum 25% lágmarksbóta. Heimilt skal Tryggingastofnun- inni aö hækka bætur þessar i allt að 50% lífeyris, enda telji viö- komandi stofnun það nauösynlegt miðað viö þarfir umsækjanda á stofnuninni. Hafi bótaþegi tekjur, sem þó eru undir 50% llfeyris, skal Tryggingastofnuninni og heimilt aö greiða mismun þeirra tekna annars vegar og 50% lifeyr- is hins vegar, að fenginni tillögu hlutaöeigandi stofnunar. 5. Þingið skorar-^á heilbrigöis- og tryggingamálaráðuneytið aö hlutast til um aö sjúkratrygging- ar greiði aö fullu læknishjálp lif- eyrisþega, sem dvelja i heima- húsum. 6. Þingið telur fyllilega tima- bært, aö tryggingakerfiö veröi gertsveigjanlegra en veriö hefur, til dæmis með þvi, að opnaöir verði möguleikar fyrir lifeyris- þega til aö fá lán hjá Trygginga- stofnun rikisins til lagfæringa eöa kaupa á eigin húsnæði. 7. Endurskoöuö veröi 12. grein almannatryggingalaganna varö- andi örorkumat, þannig aö breytt verði tekjuviðmiöun greinarinn- ar. 8. Þingiö telur nauösynlegt aö allir þjóðfélagsþegnar verði slysatryggöir, hvort heldur þeir eru i starfi eða ekki og án tillits til aldurs. 9. Þiijgið skorar á Alþingi aö hraða s'etningu löggjafar um sér- stakan tryggingadómstól samkv. 6. grein almannatryggingalag- anna. 10. Þingið skorar á heilbrigöis- og tryggingamálaráðuneytiö að hraða könnun framfærslukostn- aðar, sem fram átti aö fara á þess vegum, samkv. lögum nr. 13 frá 23. mai 1975. 11. Þingiö skorar á fjármála- ráöuneytiö að fella niöur tolla og skatt af öllum hjálpartækjum fatlaðra. 12. Þingiö bejdir á þá herfilegu afturför, aö lifeyrisþegar þurfi að greiða sjúkratryggingagjöld, og telur að bráöabirgöalög nr. 95/1976 séu mistök, sem beri að leiðrétta. 13. Þingiö lítur svo á, aö hjón eigi að fá greiddan lifeyri, sem samsvarar lífeyri tveggja ein- staklinga. 14. Þingiö telur aö eitt aöalverk- efni félagsdeildanna sé aö afla sér upplýsinga um bótarétt félaga og gæta þess að einstaklingar noti allán rétt sem þeim ber. 15. Þingið beinir þvl til Trygg- ingastofnunar rikisins að rýmkuð veröi nú þegar ákvæöi um niöur- greiöslu á skóm fyrir fatlaða. 16. Aö barnalifeyris verði greiddur með börnum örorkulíf- eyrisþega þótt börnin eigi ekki lögheimili hér á landi. Atvinnumál 1. Þar sem fólki, sem býr við skerta starfsorku, hefur reynst erfitt aö fá atvinnu viö sitt hæfi, hefur reynslan oröið sú, að þaö hefur neyöst til aö eyöa ævi sinni atvinnulaust, heima eða á stofn- unum, sem óneitanlega verður þjóöinni dýrara heldur en ef þess- um hópi væri gert kleift aö kom- ast út I atvinnulifið og leggja sitt af mörkum i uppbyggingu þjóöfé- lagsins og þjóðarbúsins. Þingiö á- litur þvi, aö leysa þurfi atvinnu- mál þessa hóps hiö bráöasta, og leggur þessar tillögur til grund- vallar. 2. Þingiö beinir þeirri áskorun til rikis og sveitarfélaga, aö þau taki upp samþykkt borgarráös Reykjavikur frá 18/3 1976, um skipulagöa, sérhæfða vinnumiöl- un fyrir öryrkja, þar sem mikið skortir á, aö fólk meö skerta vinnugetu eigi kost á störfum viö Framhald á bls. 14. „Lúxus”-verbúðirnar Snæfellingar komu töluvert við sögu i fyrirspurnatlma Sam- einaös Alþingis I gær. Auk um- ræöu um fyrirspurn Jónasar Arnasonar um fiskvinnsluverk- smiöju á Snæfelisnesi komust einnig til umræöu fyrirspurnir hans um „úrbætur I atvinnu- málum á utanveröu Snæfells- nesi”. Jónas Arnason fylgdi fyrir- spurnunum úr hlaöi og sagöi þær ekki hvaö sist fram bornar vegna hins slæma atvinnu- ástands i ólafsúik. Hráefnis- skortur fiskvinnslustöðvanna þar væri tilfinnanlegur og þvi leituðu ólafsvlkingar nú eftir aöstoö viö kaup á skuttogara. Fiskveiöasjóöur, Byggðasjóöur og Framkvæmdastofnunin heföu sýnt málinu skilning en hvers væri aö vænta frá rlkis- stjórninni? Arið 1972 var stofnaö hluta- félag til að reisa verbúöir á Rifi. Hingaö til hefði lánsumsóknum veriö synjaö á þeirri forsendu aö búöirnar ættu aö veröa of Iburöarmiklar. Nú heföi Rif h.f. boöist til aö borga kostnaöarmismuninn á hæfilega Frá umrœðum i Sameinuðu þingi í gœr um fyrir spurnir Jónasar Arnasonar um úrbœtur i atvinnumálum á utanverðu Snœfellsnesi finum verbúðum, aö mati lán- veitenda, og luxusbúðunum en jafnvel það tilboö heföi ekki dugaö og sæti málið nú fast. Forsætisráðherra taldi atvinnuaátandíð á utanveröu Snæfellsnesi ekki svo tiltakan- lega slæmt og las tölur úr atvinnuleysisskýrslum þvi til sönnunar. Annars heföi Fram- kvæmdastofnuninni veriö faliö aö kanna þetta mál og skila áliti til ríkisstjórnarinnar. Rikis- stjórnin gæti ekki tekiö afstööu til málsins fyrr en þessi álits- gerð lægi fyrir. Hætt væri nú að veita 13% rikisábyrgð fyrir kaupum á togurum erlendis frá, enda væri togaraflotinn oröinn nægilega stór til þess aö veiöa þann fisksem veiöa mætti. Væri þvi ekki skynsamlegt aö stuðla aö auknum skipakaupum. Þar að auki gætu innlendar skipa- smiöastöövar annaö smiöi þeirra skipa, sem við þyrftum. Hinsvegar vildi ríkisstjórnin gjarnan styðja viö bakiö á olafs- víkingum i lifsbaráttu þeirra. Um verbúöirnar væri þaö aö segja, aö rlkisstjórnin heföi ekki haft afskipti af þeim málum og ekki eölilegt aö hún gerði þaö. Jónas Arnasonkvaö ekki fara batnandi tiöindin frá ráðherran- um. Hvaö ætti forsætisráöherra við meö þvi, aö rikisstjórnin vildi styöja viö bakiö á ólafsvlk- ingum? en fellst þó ekki á aö veita rikisábyrgö fyrir togara- kaupum. Hverskonar stuöning hefur stjórnin i hyggju? Þaö væri fróölegt aö frétta af þvi. Ráöherra talaöi um að atvinnu- leysi væri ekki I ólafsvik og vitnaði I skýrslur. Þaö ætti ráð- herrann þó aö vita, aö þó aö menn hengju I þvi aö hafa 8 klst, vinnu þá lifði ekki verkafólk af þvi. Svo væri komið, aö afnám yfirvinnu þýddi nánast atvinnu- leysi. Þetta væri staöreynd þó aö hana væri ekki aö finna i atvinnuleysisskýrsíúm. Og svo er lánum til verbúö- anna synjaö á þeim forsendum, að þær séu of mikill lúxus fyrir verkafólkið. Allt er nú á eina leiö.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.