Þjóðviljinn - 10.12.1976, Blaðsíða 7

Föstudagur 10. desember 1976 [Í»JÓÐV1LJINN — S1ÐA 7
Aölögun túnræktar
aö loftslagi
Oft er sagt, aö ísland sé á
mörkum hins byggilega heims,
og er þá venjulega átt viö skil-
yrði til landbúnaðar. Þetta má
kallastréttályktun. Hvarvetna,
teygist byggðin upp að heiða-
löndum.sem löng reynsla sýnir,
að eru óbyggileg til lengdar og
Þessi landamæri búskapar og
óbyggða hafa meira að segja
verið að færast fram og aftur i
aldanna rás, eftir þvi sem
loftsiagið, réttara sagt hitinn,
hefur verið að breytast.
Flokkun loftslags á
íslandi
Eftir 130 ára veðurathuganir i
Stykkishólmi vitum við talsvert
um loftslag og loftslags-
breytingar á Islandi. Árin 1931-
1960 var árshitinn i Stykkis-
hólmi að meðaltali4.2stig, og sú
tala er nú höfð til viðmiðunar
um loftslagþar. Til hægðarauka
má skipta loftslaginu i fimm
flokka eftir hitanum i Stykkis-
hólmi:
1. Einu stigi hlýrra en 1931-1960.
Þetta kemur varla fyrir sem
meðaltal margra ára sam-
fellt, en fáein hlýjustu árin á
þessari öld hafa lent i þessum
flokki.
2. Sami hiti og 1931-1960. Þetta
var hið algengasta árin 1925-
1965, en kom aðeins fyrir i
einstökum árum fyrr og sið-
ar.
3. Einu stigi kaldara en 1931-
1960. Þetta mátti heita reglan
fyrir 1925 og á kalárunum
1966-1971. og er sennilega al-
gengasta loftslagið síðustu
aldir.
4. Tveimur stigum kaldara en
1931-1960. Þetta kom fyrir
sem meðalhiti á allri köldustu
5 ára timabilum á síðustu öld,
en alloft i einstökum árum.
5. Þremur stigum kaldara en
1931-1960. Hefur ekki komið
fyrir sem meðaltal margra
ára samfleytt, en hefur átt sér
stað i einstökum köldustu ár-
um til dæmis 1918, ef talið er
frá októberbyrjun 1917 til
septemberloka 1918.
Grasspretta, hitafar og
meðferð túna.
Þá er þess að geta, að milli
grassprettu og hitafars er náið
samhengi (sjá grein i Frey nr.
13-14 1976). Athugun á heyfeng
frá áldamótum til ársloka 1975
bendir til þess, að hlutfall gras-
sprettu miðað við óbreyttan
áburð sé sem hér segir:
Loftslag Hlutfall
sprettu
I 190
II 100
III 86
IV 69
V 48
Samkvæmt þessu verður
sprettan i köldustu árum minni
en helmingur af þvi sem hún er i
loftslagi eins og var 1931-1960.
Þetta sannaðist árið 1918, og er i
rauninni ógnvænleg bending um
þær hættur, sem vofa yfir is-
lenskum landbúnaði vegna ár-
ferðis.
Sprettan á islensku meðaltúni
árin 1931-1960 reynist vera 50
hestburðir (100 kg) af hektara,
ef áburðurinn er 160 kg köfnun-
arefnis á hektara samanlagt i
tilbúnum áburði og búfjár-
áburði, en það hefur verið mjög
algengt magn siðustu áratugi.
En það merkilega er, að á til-
raunastöðvum landbúnaðarins
er spretta af sama áburði miklu
meiri, um 83 hestburðir af hekt-
ara. Þetta er stórkostlegur
munur. Hann stafar sennileg að
mestu af illri meðferð meðal-
túnsins, búfjártraðki og beit, en
lika af vélaumferð. Eintöku
bændur fara þó svo vel meö að
minnsta kosti hluta túnsins, að
arðurinn af þvi nálgast það sem
gerist á tilraunastöðvum.
Bændur ættu að athuga vel,
hvaðþaðer hverfandi litið fóður,
sem til dæmis sauðfé fær af tún-
um f gróandanum, miðað við
þann skaða sem þessi vorbeit
gerir,ogfull ástæða erlika tilað
vara sig á haustbeit, sem getur
valdið kali næsta vetur. Sumir
slá grænfóður og jafnvel gras
handa kúnum og gefa það á jöt-
ur meö góðum árangri. Tilraun-
ir hafa verið gerðar með úti-
fóðrun fjár um sauðburðinn i
graslausum hólfum. Sumir hyll-
ast til að nota sem léttastar vél-
ar með stórum og breiðum hjól-
um. Með votheysverkun má
spara margar umferðir um tún-
ið. Þannig má hlifa túnunum á
margan hátt, ef menn leggja sig
fram.
Áburðurog grasspretta
Milli áburðar og grassprettu
er náið samhengi. Samkvæmt
greininni i Frey 1976 og tilraun-
um á tilraunastöðvum er hlut-
fallsleg spretta eins og hér segir
fyrir mismunandi áburð
(Sprettan er sett 100, þegar
áburður er 160 kg köfnunarefnis
Eftir Pál
Bergþórsson,
veðurfræðing
á hektara og tilsvarandi af
öðrum efnum):
Köfnunarefni,
kg áha
200
160
120
80
40
0
Hlutfall
sprettu
108
100
89
75
57
36
Þetta sýnir, að áburðarlaust
land gefur talsvert af sér eins og
islensku engjarnar hafa sannað
i ellefu aldir, og þetta mikla
framlag náttúrunnar ber að
nýta sem best. Það eru fyrstu
áburðarskammtarnir, sem gefa
mestan arð, en þvi minni sem
meira er borið á.
Sitthvað
um búfjáráburð.
Búfjáráburður er mikil
auðlind i orkukreppunni, en oft
illa nýtt. Með núverandi aðferð-
um má ætla, að úr honum nýtist
40-50 i.g köfnunarefnis á hvern
hektara túna, og þaö er ekkert
smáræði. En þessa nýtingu
mætti tvimælalaust auka um
50% ef áburðinum væri komið
undir grasrótinaán þess að hún
skemmdist. Hér hafa verið
gerðar merkar tilraunir i þessu
efni, en engin hagkvæm tæki
verið til sölu. Erlendis er nú
verið að veita þessu vaxandi at-
hygli og stendur til að fara aö
prófa vélar i þessu skyni á
Hvanneyri. Best væri að setja
niður i einu margra ára
áburðarskammt, svo að ekki
þurfi að fara yfir nema hluta
túnsins á hverju ári.
Betri heyverkun
Samkvæmt ýtarlegum rann-
sóknum mundi það auka mjög
fóðurgildi heysins i votviðra-
sumrum að verka það sem vot-
hey i stað þurrheys. Með þessu
yrði heyskapur árvissari og
verðmætari, eins og reynsla
Strandamanna sýnir.
Mark til að stefna að i
túnrækt.
1 greininnii Frey i sumar setti
ég fram hugmynd um, hvernig
mætti haga áburði og ræktun
svo, að heyfengur yrði sem
mestur og ódýrastur og um leið
yrði dregið úr sveiflum vegna
árferðis. Af þessum markmið-
um má nefna:
1. Friða túnin fyrir búfé og
hlifa við vélatraðki eftir
mætti.
2. Nota h'tinn eða engan tilbúinn
áburð i góðæri, en auka
skammtinn i hvert sinn sem
ekki hefur náðst full spretta á
sfðasta ári, eða þegar kaldur
vetur bendir til kalskemmda.
3. Koma öllum búfjáráburði
niður i moldina.
4. Taka upp almenna votheys-
verkun til að draga úr sveifl-
um vegna árferðis.
Framhald á 14. siðu
Ferill þeirra lofar engu góðu
Kaflar úr ræöu Stefáns Jónssonar alþm. um landhelgisviðræöurnar
Meðal þeirra, sem þátt tóku i
þeim umræðum, sem fram fóru
um landhelgismálið utan dag-
skrár á alþingi nú nýlega var
Stefán Jónsson. Hann rakti fyrst
nokkuö forsögu málsins og benti
á, aðsamkvæmtfenginni reynslu,
væri rikisstjórninni illa treyst-
andi til þess að halda af mann-
dómi og festu á málstað islend-
inga. Minnti Stefán m.a. á þær
yfirlýsingar ráðherranna, að ef
samningurinn við vestur-þjóð-
ver ja leiddi ekki til þess, að Mkun
6 yrði felld úr gildi fyrir aprillok
s.l., mundi vestur-þýska samn-
ingnum tafarlaust sagt upp.
Yfirlýsingar
utanrikisráðherra
Að gefnum þessum loforðum
andmælti þvi hver ráðherrann
um annan þveran að samningur-
inn við breta væri forsendan fyrir
samkomulaginu við vestur-þjóð-
verja, eins og stjórnarandstæð-
ingar héldu fram. Utanrikisráð-
herra, sem málið mæddi eðlilega
öðrum fremur á, staðhæfði, i
svari við beinni spurningu frá
Steingrimi Hermannssyni, að vlst
yrði vestur-þýski samningurinn
felldur úr gildi við aprillok, ef
bókun 6 yrði ekki felld niöur, eins
og kveðið var á i samningnum.
Sami ráðherra lýsti þvi einnig
skorinort yfir, þegar eftir þvi var
gengið, að ekki kæmi til mála, aö
gerður yrði neins konar samning-
ur við breta án þess að fyrst yröi
fjallað um hann hér á alþingi.
Þetta er nauðsynlegt að rifja upp
nú þegar ráðherrar eiga enn i
samningum af sama toga og áður
til þessaö skýra ástæðurnar fyrir
þvi, að við stjórnarandstæðingar
treystum þeim ekki til þess að
halda svo á málum, að hagsmun-
um íslands sé borgið. Þeir, sem
einu sinnihafa brugðist, geta gert
það aftur. Þeir, sem einu sinni
hafa gengið á bak orða sinna, eru
visir til þess öðru sinni.
Eðlileg ótrú
Trúlega þarf ekki langt mál til
þess að skýra fyrir ráðherrunum
að fólk treystir þeim ekki I þvi, er
lýtur að meðferð landhelgismáls-
ins. En rifja má þó upp þær stað-
reyndir, að þýski samningurinn
var ekki ógiltur 30. april þótt
ákvæðið um niðurfellingu á bók-
um 6 væri svikið. Þýski samning-
urinn var látinn gilda áfram þar
til eftir að þing haföi verið sent
heim. Þá var hlaupið til og samiö
viö breta án þess að Alþingi væri
kvatt saman til þess að fjalla um
þann samning, eins og heitið hafði
verið. Þeim samningi var svo
hampað hér á Alþingi sem loka-
sigri I landhelgisbaráttunni og .
svarið fyrir, að neitt hefði verið, á
bak við tjöldin, rætt ið breta um '
framhald veiða þeirra hér við
land, að samningstímabilinu end-
uðu. Sannleiksgildi þeirra svar-
daga er nú á hinn bóginn að koma
iljós.einmitt þessa d^gana. Ef til
vill væri rétt að orða það svo, að
ráöherrarnir séu nú þvingaðir til
þess, að skýra fra efni þeirra við:
ræðna, sem fram hafa farið hér I
Reykjavlk að undanförnu viö
sendimann Efnahagsbandal. og
lúta auðvitaö að afsali fiskveiði-
réttinda á tslandsmiðum til Efna-
hagsbandal. Þvl trúir enginn
maður að Gundelack eða stjórn
EBE hafi áhuga á fiskfriðunar-
málum hér. Þaö, sem þessir aöil-
ar hafa áhuga á er að ná fiski af
íslandsmiðum.
Vantrúin á
fiskifræðingana
Stefán Jónsson vék að þeim
ummælum sjávarútvegsráöh.,
sem m.a. hefur verið getið i blöð-
um, að hann véfengdi skýrslur ísl.
fiskifræðinga um ástand fiski-
stofna hér við land og teldi, að
visindaleg rök skorti fyrir áliti
þeirra. Um þær efasemdir sagði
Stefán Jónsson m.a.:
Þótt þingmenn stjórnarflokk-
anna kunni að trúa á yfirskilvit -
lega þekkingu ráðherrans á fiski-
fræði þá er það eðlileg krafa af
hálfu stjórnarandstæðinga að
ráðherrann, (eða þá forsætis-
ráðh. fyrir hans hönd úr þvi að
sjávarútvegsráðh. er hér ekki
mættur), geri grein fyrir þeim
heimildum, sem hann styðst við
þegar hann misvirðir starf isl.
fiskifræðinga á þennan hátt.
Styðst hann við álit annarra fiski-
fræðinga eða annarrar visinda-
stofnunar en Hafrannsókna
stofnunarinnar? Nú vill svo til, að
fyrirliggur úrskurðurAlþjóðahaf-
rannsóknarráðsins, sem kvaddi
til þess 12 fiskifræðinga, sem
taldir eru vera hinir fremstu vis-
indamenn i heimi hver á sinu
sviði, — að kanna frumgögn, úr-
vinnslu og niðurstöður Islensku
fiskifræðinganna. Og hver. var
niðurstaða þessara visinda-
manna? Að ekki væri hægt að
setja út á eitt einasta atriði i
vinnubrögðum isl. fiskifræð:
inganna og að niöurstöður þeirra
um ástand isl. fiskistofnanna væri
rétt. Ef nokkuð væri mætti frem-
ur segja islensku fiskifræðingana
of bjartsýna.
Hvað höfum við
látið af hendi?
Um veiðar útlendinga hér við
land á þessu ári sagði Stefán
Jónsson m.a. að þeir hefðu veitt
hér.samkv. samningi alls 160-170
, þús. lestir af fiski. Samsvarar
það 2000 tonna afla á hvern ein-
asta skuttogara i landinu, sem
meta má á kr. 100-110 millj. kr.
pr. skip. Þessar veiðar útlendinga
leiða þoö aí sér. aö við, sem
betur trúum visindamönnum
okkar en visindamennsku sjáv-
arútvegsráðh. hljótum aö gera
ráð fyrir að ekki megi veiða hér
við land meira en 275 þús. lestir af
þorski, næstu tvö ár. Ef við reikn-
um með þvi að þessum 160-170
þús. lestum af fiski, sem rikisstj.
afhenti útlendingum, hefði verið
ráöstafaö með öðrum hætti en
þeim, sem fellur aö persónulegri
skoöun, draumum eöa hugboði
sjávarútv.ráðh. er liklegt, að við
heföum skilið helming hans eftir i
sjónum, til viðhalds stofninum.
En hinn helmingurinn hefði orðið
okkur mikil stoð. Við hefðum
samtfengið þarna afla, sem svar-
aði 1000 tonnum á skip, eða 55
millj. kr. á hvern okkar skuttog-
ara. Og einmitt i þessum 80-85
þús. tonnum, sem við hefðum
þannig fengið á skip, liggur
munurinn á tapiog gróða hjá tog-
araflotanum okkar, góðrar eða
slæmrar afkomu áhafnar, ágóða
fyrir fiskiðjuverin okkar, mann-
sæmandi kaup handa starfs-
fólkinu i frystihúsunum og hag-
stæðrar gjaldeyrisstöðu þjóð-
arinnar. Andvirði þessara 80-85
þús tonna i erlendum gjaldeyri
hefði orðið7 milljarðar kr. þannig
að greiðslujöfnuður okkar hefði
orðið hagstæður um 2 milljarða i
stað þess að vera óhagstæður um
5 milljarða.
,,í»aö er allt rétt”
Eftir að Stefán Jónsson haföi
lokið máli sinu talaði utanrikis-
ráðh. Einar Agústsson og ræddi
m.a. þau ummæli, sem Stefán
hafði eftir honum og birt eru hér
að framan. Um þau sagði ráð-
herrann:
Fimmti þingmaður Norður-
lands eystra, sem sýnir mér þann
sóma að sitja hér enn, þótt áliðið
sé orðið kvölds, rifjaði það upp,
sem ég hafði sagt hér i sambandi
við fyrri samninga og ætla ég
vissulega ekki að deila við hann
um það, það er allt rétt, sem hann
vitnaði til minna orða, enda eru
þau öll skjalfest og þýðir ekkert
fyrir mig að mótmæla, jafnvel
þótt ég vildi.en það er nú bara
einu sinni þannig, og það skal
vera min afsökun i þessu máli..
að þegar þarf aö meta stöðuna
hverju sinni, þá geta aðstæður
verið nokkuð brey ttur frá þvi sem
maður reiknaði með að þær
mundu verða, þegar einhver til-
tekin ummæli hafa veriö látin
falla og þaö verður að vera min
afsökun og hún dugar mér hvað
sem öðrum liður. —mhg,