Þjóðviljinn - 15.02.1978, Blaðsíða 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 15. febrúar 1978
MAGNUS KJARTANSSON:
Rángáríng jafngild staf-
setning og Rangárþing
R i t h öf u n d a r n i r Halldór
Stefánsson og Þórbergur Þóröar-
son voru miklir vinir áratugum
saman. hittust að staðaldri hvor
heima hjá öðrum og spjölluðu um
allt milli himins og jarðar (ég
fékk stundum aö hlýða á þetta
spjall og það voru ógley manlegar
stundir). Það var fastur kafli i
þessu spjalli að þeir vinirnir
körpuðu um teósófiu (sem ein-
hver afglapi fann upp á að kalia
„guðspeki”: ég get hvorki borið
mér það orð i munn né skrifað það
á blað án vanlíðunar).
Karp þeirra var mjög
skemmtilegt, iðkað af óvenjulegri
hugkvæmni og fyndni á báöa
bóga. En einhverju sinni fann
Halldór upp á þvi af hrekkvisi
sinni að láta eins og hann væri
orðinn sammála Þórbergi. Þór-
bergur hafði léð honum bók um
teósófiu og kom nokkru siðar
heim til Halldórs til þess að heyra
viðbrögð hans. Halldór kvaö
bókina hina merkustu og sagðist
nú vera orðinn samherji Þór-
bergs og játningarbróðir. Þór-
bergi brá mjög i brún, harkaði þó
af sér og tók að túlka einhverjar
kenningar bókarinnar með álykt-
unum sem teygðu þær fram undir
ystu nöf. Halldór tók undir og
gekk alveg fram á nöfina. Þór-
bereur stóð þá upp ævareiður og
kvað best að þeir Halldór slitu
vináttu sinni; ef Halldór hefði
ekki lengur þann manndóm til að
standa við fyrri skoðanir sinar,
væri einn gleðiþátturinn horfinn
úr lifi sinu og þá væri jafn gott að
þeir skildu aö skiptum. Halldór
lét þá af striðni sinni, og þeir tóku
skemmtilegar stælur sinar um
teósófiu upp á nýjan leik.
Þessi endurminning kom upp i
huga minn þegar ég las grein
Þorsteins skálds frá Hamri, Staf-
setnlng og saumaskapur, i Þjóð-
viljanum i dag. Ég sá á sinum
tima staðhæfingu um staf-
setningarmál i grein sem Þor-
steinn birti i Þjóðviljanum; ég
skrifaði athugasemd við greinina
og gerði mér vonir um að við Þor-
steinn gætum haldið áfram að
karpa með hæfilegum hléum i
nokkur ár, báðum okkur til
skemmtunar og vonandi einnig
fáeinum sérvitringum i lesenda-
hópi Þjóðviljans. En Þorsteinn
segir umsvifalaust amen sam-
kvæmt efninu með þvi að komast
svo að orði i svargrein sinni; ,,Ég
veit ekki hvort ég er i nokkurri
megingrein ósammála Magnúsi
um stafsetningarmál.” Ekki veit
ég hvort hér koma til skoðanir
Þorsteins eða striðnisþátturinn
sem ég hef veitt athygli i eðlisfari
hans, en allavegana gefur hann
mér ekki tilefni til að karpa nema
um aukaatriði:
Ég vék að þvi i grein minni um
kýla og berrassatisku að fleira
hefði breyst á tslandi en fram-
burður og stafsetning og festi i þvi
sambandi á blað langa þulu um
hannyrðir. Af þvi tilefni kemst
Þorsteinn þannig að orði um mig:
,,Hann eykur sifellt við þekk-
íngu sina, er nú kominn út i
saumaskap og hefur á reiðum
höndum aðskiljanlegar tegundir
hannyrða Ekki veit ég i hvaða
uppsláttarbók hann hefur þarna
komizt.”
Ég veit ekkert um hannyrðir
umfram það að amma min bar
sig að kenna mér að prjóna þegar
ég var krakki, en mig minnir að
árangur þeirrar kennslu hafi
aðeins orðið einn ileppur. Einnig
saumaði ég i æsku minni fagra
mynd af Hansi, Grétu, galdra-
norninni og kökuhúsinu með
krosssaumi i stramma og held ég
eigi hana enn einhvers staðar i
fórum minum. Þulan um hann-
yrðir sem Þorsteinn vitnar til er
þvi ekki sótt i „þekkingu” mina
og þaðan af siður nokkra „upp-
sláttarbók”. Ég tók hana orðrétta
úr sögu Halldórs Laxness:
Ungfrúingóða og húsiö. Hins veg-
ar sleppti ég gæsalöppum af
ásköpuðum stráksskap; ég þóttist
vera að búa til gildru og vonaði að
Þorsteinn festist i henni. Hann
hefur uppfyllt þá von mina og
þannig gefið illkvittni minni
nauðsynlega næringu. En i alvöru
vil ég ráða Þorsteini til þess að
lesa rit Halldórs ennþá betur en
hann hefur gert: — ég hef ekki
haft meira gagn og ánægju af
annarri iðju.
A einum stað i grein sinni sýnir
Þorsteinn tilfinningar sinar og
hneykslast mjög á þvi að nýlega
hafi unglingur skrifað það i lausn
á Islandssöguprófi að ákveðin
manneskja hafi komið aust-
an úr „ranga ringi”. Ég er ekki
vitund hneykslaður. Mér þykir
fróðlegt að frétta að orðið
Rangárþing er enn til i orða-
forða unglinga, einnig að þ-ið
sé fallið niður úr framburði. Þar
koma auðvitað til áhrif frá orðinu
Rangæingur sem ekki tekur neitt
mið af þinginu. Ef sá framburður
er orðinn almennt fyrirbæri finnst
mér sjálfsagt aö taka upp rithátt-
inn Rángárlng. Vissulega er þ-ið
lykill að félagsfræöilegri og lög-
fræðilegri þekkingu, afar merkri,
sem hægt er að rekja allt aftur til
landnámsaldar, en fæstir þeirra
sem notið hafa þ-ið i framburði á
orðinu hafa aflað sér þeirrar
þekkingar né haft nokkurn áhuga
á henni. Þekkingin er tiltæk öllum
þeim sem áhuga hafa, hvernig
svo sem orðið er stafsett. Grund-
völlur stafsetningar verður að
vera sú staðreynd hvernig fram-
burður er, ekki rómantisk skir-
skotun til þess hvernig hann hafi
einhvern tima verið; af slikri
rómantisku hljótast aðeins
kreddur sem leiða til andlegrar
stéttaskiptingar. Mönnum kann
að falla misvel við staðreyndir,
en það er afglapaháttur einn að
neita að viðurkenna þær.
Ég hef ekki hina öru skapsmuni
Þórbergs Þórðarsonar og ætla
ekki að hóta Þorsteini frá Hamri
neinu, þó hann vilji ekki þvarga
við mig um stafsetningu til fram-
búðar. Hitt má hann vita að mér
þætti vænt um ef hann fyndi eitt-
hvert málefni annaö sem við
gætum hnotabitist um næsta ára-
tuginn eða svo.
llta febrúar 1978
Magnús Kjartansson
Efnahagsrádstafanir ríkisstj órnarinnar:
Meiri yísitöluskerðing hjá
ellilífeyrisþegum en launafólki
sagöi Lúdvík Jósepsson
önnur umræðaum efnahagsað-
gerðir rikisstjórnarinnar hófst kl.
21 á mánudagskvöld og stóðtií
kl. að ganga 5 á þriðjudagsmorg-
un. Umræðan hofst með þvi að
lögð voru fran nefndarálit meiri
og minnihlu' . viðskipta- og
fjárhagsnefn <ar. Meirihlutinn
lagði til að frumvarpið yrði sam-
þykkt, en minnihlutinn að það
yrði fellt. Stjórnarandstæðingar
héldu uppi harðri gagnrýni á
stjórnina og t.d. taiaði Lúðvik
Jósepsson i nær tvo klukkutima.
Lúðvik benti á mörg óljós atriði I
frumvarpinu; t.d. virðist sem elli-
lifeyrisþegar verði fyrir meiri
vlsitöluskerðingu en þeim tekju-
hærri einstaklingar.
Rangfærslur
Morgunblaðsins
Lúðvík Jósepsson hóf mál sitt
með þvi að svara ýmsum rang-
færslum sem komið höfðu fram i
máli stjórnarþingmanna varð-
andi verðbólguþróunina siðustu
ár. Því hafi t.d. verið haldið fram
af Morgunblaðinu að hraði verð-
bólgunnar hafi verið kominn upp i
54% er vinstri stjórnin fór frá
völdum. Nú liggi hins vegar fyrir
nákvæmar upplýsingar sem sýna
að verðbólgan var komin upp i
43% en ekki 54%. Auk þess hafi
verðbólguhraöinn verið mun
minni en 43% fyrri hluta ársins
1974, en vaxið eftir valdatöku nú-
verandi ríkisstjórnar i ágústmán-
uði það ár.
Þá vék Lúðvik að þeirri skoðun
ýmissa stjórnarþingmanna að
veltuskattur á fyrirtæki myndi
koma mjög illa niður á landbún-
aði, en i sameiginlegu áliti minni-
hlutans i verðbólgunefnd (BSRB,
ASI og stjórnarandstaðan) er
veltuskattur ein þeirra tekjuöfl-
unarleiða sem stungið er upp á.
4300 miljónat tekjur
af veltuskatti
Hugmyndin um veltuskatt mið-
ast við það að það verði álika hátt
og aðstöðugjald er nú. Heildar-
velta fyrirtækja er áætluð á sið-
asta ári um 600 miljarðar króna,
og veltuskattur myndi gefa rikis-
sjóði tekjur upp á 4300 miljónir,
eða 0,7% af veltu að meðaltali.
Miðað við veltu ársins 1977 þá
yrði veltuskatturinn á landbúnað-
inn milli 70-90 miljónir á ári. Upp-
hæöin færi þó vitaskuld eftir þvi
hversu gjaldstiginn yrði hár. A
meðalbú yrði gjaldið liklega um
20-25 þúsund. Þá yrði gjaldið lika
lágt i sjávarútvegi, en meginhluti
gjaldsins myndi hvíla á verslun
og iðnaðfenda er veltan þar mest.
Tryggir hag
landbúnaðar
Þá verði að hafa i huga að hug-
myndin um veltuskatt gengur út
frá niðurgreiðslu vöruverðs er
nemi 3200 miljónum og sem eink-
um beinist að kjötvörum. Slikt
myndi auka mjög kjötsölu og
draga úr útflutningi, sem þvddi
að við spöruðum i útflutningsbót-
um. Einnig væru aðrar ráðstaf-
anir i tillögum minnihlutans i
verðbólgunefndinni, er kæmu
landbúnaðinum að gagni. Þannig
væri gert ráð fyrir þvi, að 18%
Garðar Sigurðsson.
þingsjá
vörugjald yrði fellt niður, sem
þýddi verulega verðlækkun á
þeim vörum sem þetta gjald h vil-
ir á, en gjaldið hvilir t.d. mjög
þungt ávélum sem landbúnaður-
inn þar að kaupa.
Þessar ráðstafanir sem gerðar
yrðu samhliða veltuskattinum
myndu þvi tryggja að hagur
bænda yrði ekki fyrir borð borinn.
Lækkun verdlags um
15 miljarða
I frumvarpi rikisstjórnarinnar
væri hins vegar gert ráð fyrir þvi
að skerða launakjör bóndans um
10-12%, eins og lagt er til að
skerða kjör annarra um sömu
prósentutölu. En laun bænda i af-
urðaverði eru bundin við laun
Lúðvik Jósepsson.
annarra i landinu. Tillögur
minnihlutans i verðbólgunefnd
miðast þvi að þvi að vernda kaup-
mátt bænda sem annarra. Tillög-
urnar miða að þvi að lækka verð-
lag um 15-16 miljarða á ári, en
slikt myndi þýða lækkun fram-
færsluvisitölu um 7%.
Vitaskuld verði að afla rikis-
sjóði tekna á móti, og hafi minni-
hlutinn i verðbólgunefndinni iagt
fram ýtarlegar tillögur um það
mál. Þannig væri gert ráð fyrir
10% hækkun á skatti félaga og 5%
skyldusparnaði, veltugjaid á fyr-
irtæki, lsdckun rekstrarútgjalda,
t.d. hætta við framkvæmdir á
Viðishúsinu (400 miljónir) og
stöðva framkvæmdir við Grund-
artangaverksmiðju, betri inn-
heimtu söluskatts og fleiri atriði.
Þessar tillögur miðuöu að þvi
að vandinn yrði ekki leystur á
kostnað launa, félagslegrar þjón-
ustuogfélagslegra framkvæmda.
Hins vegar sæi ríkisstjórnin enga
aðra leið en að lækka kaup al-
mennings. Ef minnst væri á að
þaðmættisparameðþviað draga
Gils Guðmundsson
saman i bankakerfinu eða sam-
eina þrefalt oliudreifingarkerfi,
þá væri bara sagt af hálfu stjórn-
arflokkanna að þetta væru óraun-
hæfar tillögur.
Meiri
visitöluskerding
hjá ellilífeyrisþegum
Þá vék Lúðvik að nokkrum at-
riðum i efnahagsfrumvarpinu
sem hann taldi óljós og óskaði
nánari skýringa á þeim. Meðal
annars benti hann á ýmis óljós at-
riði i 2. 3. og 4. gr. frumvarpsins.
Hann sagði að samkvæmt 2. gr.
frumvarpsins gæti maður með
láglaun fengið fullar visitöluupp-
bætur, þ.e. aðili með 88.000 á
' mánuði fengi fullar verðlagsbæt-
ur. Hins vegar væri núna enginn
kauptaxti svo lágur, enda meðal-
kauptaxti verkamanna nú 117.000
i dagvinnu.
1 frumvarpinu virðist hins veg-
Framhald á 14. siðu