Þjóðviljinn - 23.03.1978, Page 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 23. mars 1978
«» RÖNDÓTTUR VANILLAÍS MEÐ PI=RUBRAGÐI
verður haldinn i Bjarkarási við Stjörnu-
gróf, fimmtudaginn30. mars n.k. kl. 20.30.
Venjuleg aðalfundarstörf:
Skýrsla stjórnar og reikningar félagsins.
Lagabreytingar.
önnur mál.
Fjölmennið.
l|
Stjórn Styrktarfélags vangefinna.
25 ár liðin frá stofnun
Þj óðv ar narflokks
íslands
Hinn 15. mars 1953 var
Þjóðvarnarflokkur íslands
stof naður og eru því rétt 25
ár siðan það var. Flokkur-
inn, sem beinlínis var
stofnaður til að berjast
gegn erlendri hersetu á Is-
landi, hafði þó nokkur á-
hrif í íslenskum stjórnmál-
um um skeið, en 10 árum
eftir stofnun hans má
segja að hann hafi verið
allur. Gils Guðmundsson
alþingismaður var einn að-
alforystumaður Þjóðvarn-
arf lokksins og ásamt Bergi
Sigurb jörnssyni þing-
maður hans árin
1953—1956. Þjóðviljinn
gekk á fund Gils og bað
hann að rifja lítils háttar
upp aðdragandann að
stofnun flokksins og starf
hans í íslenskum stjórn-
málum.
— Hvernig var aðdragandinn að
stofnun Þióðvarnarflokksins,
Gils?
— Það má segja að þegar frótt-
ir tóku að berast um kröfur
Bandarikjamanna um herstöðvar
til langs tima á Islandi haustið
1945 hafi myndast andstöðuhópur
sem stðð utan við þá stjórn-
málaflokka sem þá störfuðu.
Sósialistaflokkurinn tók að visu
strax harða andstöðu gegn öllum
slikum hugmyndum um erlendar
herstöðvar og einnig ýmsir for-
ystumenn annarra flokka en
Sjálfstæðisflokksins,en þó var vit-
reiðubúnir til að ganga til flokks-
stofnunar þá.
— En hvernig stóð á þvi að þeir
voru tilbúnir til þess tveimur ár-
um seinna?
— Vikublaðið Frjáls þjóð byrj-
aði að koma út i september 1952
og stofnun Þjóðvarnarflokksins i
mars 1953 var i beinu framhaldi
áf þeim hljómgrunni sem for-
stöðumenn Frjálsrar þjóðar töldu
sig hafa fengið. Þó ekki væru bein
tengsl milli Þjóðvarnarfélags
Reykjavikur og flokksins, þá voru
þau töluverð samt, og flestir for-
ystumenn þess urðu stofnendur
Þjóðvarnarflokks Islands.
legan þátt i stjórnmálastarfsemi
áður og það varð strax ljóst að
liðsmenn komu fyrst og fremst úr
þremur áttum. I fyrsta lagi var á-
berandi mikið af ungu fólki sem
var að kjósa i fyrsta sinn, i öðru
lagi var nokkur hópur sem hafði
áður kosið Framsóknarflokkinn
og taldi sig enn vera i þeim flokk
en var mjög óánægður með sam-
starf hans við Sjálfstæðisflokkinn
þar sem allt fór fram eftir helm-
ingaskiptareglu,þar á meðal her-
mangið. I þriðja lagi var hópur
sem hafði áður kosið Sósialista-
flokkinn en taldi nauðsyn á þvi, ef
von ætti að vera um áraijgur, að
Spjallað við GILS GUÐMUNDSSON, sem var bæði
þingmaður og formaður flokksins
að.að þar voru viða skiptar skoð-
anir þegar frá upphafi. Það má
segja að vissu leyti að þessi and-
stöðuhópur hafi staðið að blaðinu
Útsýn sem Finnbogi Rútur Valdi-
marsson ritstýrði á árunum 1945
og 1946, en á næstu árum, eftir að
deildan um aðild tslands að At-
lantshafsbandalaginu reis, þá var
stofnað Þjóðvarnarfélag Reykja-
vikur sem hafði þann megintil-
gang að sameina menn án tillits
til stjórnmálaflokka gegn er-
lendri ásælni. Þetta félag gaf út
blaðið Þjóðvörn um nokkurra
missera skeið,en svo dofnaði yfir
þessum félagsskap, og tilraunir
sem gerðar voru árið 1951, þegar
herinn kom, til að lifga félagið við
báru ekki umtalsverðan árangur.
Forystumennirnir voru ekki
— Hverjir voru aðalhvata-
mennirnir?
— Þeir voru fyrstu ritstjórar
Frjálsrar þjóðar, þeir Valdimar
Jóhannsson 1 Iðunni, og Bergur
Sigurbjörnsson, ásamt mér, Arn-
óri Sigurjónssyni og Þórhalli Vil-
mundarsyni. Ég held að ég nefni
ekki fleiri nöfn.
— Voru menntamenn mjög á-
berandi i Þjóðvarnarflokknum?
— Já. Andstaðan gegn hersetu-
hugmyndum og Atlantshafs-
bandalaginu var til að mynda
mjög sterk innan Háskóla Islands
og i ýmsum öðrum skólum.
— En hverjir voru kjósendur
ykkar?
— Enginn af stofnendum Þjóð-
varnarflokksins hafði tekið veru-
MÖNDLU S®
MEÐ EKTA CALIFORNÍU MÖNDftjM
JÞiRÐÞiRBGRJk IS
MEÐ MULDUM JARÐARBERJUM
%

W
Kjori
oris
upp risi annað stjórnmálaafl sem
væri óháð þeim flokki.
— Enafhverjugastþút.d. ekki
starfað með Sósialistaflokknum
sem var eindregið á móti hersetu
og Atlantshafsbandalaginu?
— Hin beinu flokkslegu tengsl
sem Sósialistaflokkurinn hafði
með ýmsu móti við Kommúnista-
flokk Sovétrikjana og aðra
kommúnistaflokka voru þess
valdandi að ég taldi mig ekki geta
starfað þar.
— Nú ert þú þingmaður Al-
þýðubandalagsins sem starfar i
beinu framhaldi af Sósialista-
flokknum. Hafa þessi tengsl sem
þú ræðir um rofnað?
— 1 fyrsta lagi var Alþýðu-
bandalagið allt frá þvi það var
stofnað 1956 og til 1968 ekki form-
legur stjórnmálaflokkur, heldur
kosningabandalag tveggja aðila
og siðar þriggja aðila eftir að ég
og fleiri Þjóðvarnarmenn komu
til samstarfs árið 1963,og eftir að
Alþýðubandalagið er stofnað sem
formlegur flokkur hefur það ekki
verið tengt neinum erlendum
stjórnmálaflokki eða samtökum.
— Hvar og hvenær var Þjóð-
varnarflokkurinn sterkastur?
—- Flokkurinn var öflugastur 1
Reykjavik og þar fengum við 1
þingmann kjörinn og 1 uppbóta-
mann i alþingiskosningunum
1953. 1 bæjarstjórnarkosningum
1954 jókst fylgið frá þvi sem verið
hafði árið áður og þá fengum við
bæjarfulltrúa i Reykjavik, Vest-
mannaeyjum og eitthvað viðar.
Annars höfðum við einkum fylgi
Gils Guðmundsson
alþingismaöur.
utan Reykjavikur á Norðurlandi
og Austurlandi.
— En hver voru áhrif þessa
flokks á þjóðmálapólitikina þegar
þú litur til baka?
—- Þau ár sem við höfðum
menn á þingi var mjög eindregin
hægristjórn,þannig að við vorum i
harðri stjórnarandstöðu. Hin
beinu áhrif voru sjálfsagt aug-
ljósust i sambandi við herstöðva-
málið og koma liklega hvað ljós-
ast fram i samþykkt sem gerð var
á alþingi fyrir kosningar 1956
þegar bæði forystumenn Alþýðu-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins sáu sig tilneydda til að sam-
þykkja — að visu með loðnu orða-
lagi — tillögu þess efnis að herinn
ætti að fara. Andstaðan var svo
mikil gegn hersetunni i þeirra
eigin flokkum, og sú ógnun sem
þeir töldu standa af Þjóðvarnar-
flokknum tel ég að hafi ráðið úr-
slitum um þessa samþykkt. Það
er að visu vitað að samþykktinni
var ekki fylgt fram eftir kosning-
ar og er þvi erfitt að meta gagnið
af henni. Þó held ég segja megi
að allt frá þessum tima hafi
Bandarikjamönnum verið ljósara
en áður að það gat komið að þvi —
jafnvel fyrirvaralitið — að her-
stöðvasamningnum yrði sagt
upp. Einnig kann tilvist Þjóð-
varnarSskksins að hafa haft áhrif
á að ekkert varð úr áformum sem
uppi voru nokkuð lengi um fleiri
herstöðvar og meiri vigbúnað hér
á landi.
— En hver var stefna i>jóð-
varnarflokksins i öðrum málum?
— Mikið var rætt um það innan
flokksins hvar hann ætti að skipa
sér og urðu menn sammála um að
hann ætti að skipa sér vinstra
megin i stjórnmálum. 1 stefnu-
skrá hans var kveðið á um að
Þjóðvarnaflokkurinn aðhylltist
frjálslynda sósialdemókratiska
stefnu.
— Og hvar liggur nú það fylgi
sem Þjóðvarnarflokkurinn fékk?
— Ég held að það megi segja að
það liggi heldur vinstra megin i
pólitikinni. — GFr
AÐALFUNDUR
Styrktarfélags vangefinna