Þjóðviljinn - 06.05.1978, Blaðsíða 9

Laugardagur 6. mal 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Elkem-Spigerverket er eitt
stærsta iöníyrirtæki Norðmanna
og fæst við fjölbreyttan atvinnu-
rekstur. Má nefna járn- og stál-
iönað, en einnig framleiðslu á áli
og framleiðslu ýmissa neytenda-
vara eins og vcrkfæra, lása og
annarra járnvara, einangrunar-
efnis, tref jagicrvara o.fl. Auk
þess rekur fyrirtækið námugröft
og framleiðslu og sölu á bræðslu-
ofnum i þungaiðnaði. Hjá félag-
inu starfa rúmlega 9000 manns á
30 verksmiðjusvæðum. Arssala
fyrirtækisins er hálfur þriðji
milljarður norskra króna og hef-
ur málblendi af ýmsu tagi lengst
af verið stærsti þáttur þeirrar
sölu. 1 nýútkominni skýrslu
stjórnar Elkem-Spigerverket
gætir hins vegar mikillar svart-
sýni og vonbrigða, ekki sist með
tilliti til framtiðarhorfa i málum
járnblendideildarinnar.
Það er aðallega þrennt, sem
sagt er valda samdrætti innan
járnblendideildarinnar: hátt raf-
orkuverð i Noregi, minnkandi
eftirspurn og lækkandi markaðs-
verð á framleiðsluvörum járn-
blendiverksmiðja á alþjóðamark-
aði, og há vinnulaun heima fyrir.
Uppsögn starfsmanna
Viðbrögð fyrirtækisins við
þessum aðsteðjandi vandamálum
hafa verið með ýmsu móti. Fyrst
og fremst bitnar samdrátturinn á
starfsmönnum verksmiðianna oe
þá iðulega á þeim lægst settu, þ.e.
verkamönnunum. Stærsta járn-
blendiverksmiðjan i Noregi,
Brcmanger Smelteverk hefur t.d.
sagt upp uþb. 60 manns (af 470
starfsmönnum), jafnmargir hafa
misst vinnuna við Fiskaa Verk
(þar vinna 380), en uppsagnir
hafa verið mestar við PEA-járn-
blendiverksmiðjuna i Porsgrunn,
en þar hefur um 110 starfs-
mönnum af 330 verið sagt upp.
Alls hafa þvi um 220 norskir
verkamenn misst atvinnuna
vegna ástands stáliðnaöarins.
Auk uppsagna hefur vinnutiminn
verið styttur, t.d. hefur Fiskaa
Verk stytt vinnutimann um 20%
meðal flestra starfsmanna verk-
smiðjunnar. Eða eins og skýrslan
orðar það: „Vegna markaðs-
erfiðleikanna og skorts á orku,
hefur orðið nauðsynlegt að
minnka framleiðsluna og vinnu-
aflið við sumar verksmiðjur járn-
blendideildarinnar”.
Hlutabréfin falla í verði
Erfiðleikar járnblendideildar-
innar hafa bitnað á rekstri og
heildarafkomu fyrirtækisins.
Heildarhagnaður Elkem-Spiger-
verket var einni milljón norskra
króna minni i fyrra en i hitteð-
fyrra. A sama tima hefur þó velta
fyrirtækisins aukist um hundrað
milljónir, úr 2,6 milljörðum i tæpa
2.7 milljarða norskra króna.
Hlutabréf fyrirtækisins hafa
gengið kaupum og sölum i Kaup-
höll Oslóar, og að sjálfsögðu hefur
minni heildargróði haft áhrif á
verðgildi hluatabréfanna. Allt frá
1973 hafa hlutabréf Elkems fallið
jafnt og þétt i verði, mesta verð
þeirra var fyrir 5 árum um 300
krónur norskar, en var lægst i
fyrra um 50 krónur. Fyrirtækið
hefur orðið fyrir miklum blaða-
skrifum i Noregi vegna þessa
verðbréfahruns, og hefur reynt að
rétta sinn hlut eftir megni. M.a.
hefur Elkem aukið hlutafé sitt um
80 miljónir norskra króna, úr 195
milljónum i 275 milljónir. Gengis-
lækkunin i fyrra (5%, sem
afleiðing af 10% gengislækkun
Svia), hafði þó frekar jákvæð
áhrif á hlutabréf fyrirtækisins en
hitt. Að minnsta kosti gefur að
lesa i ársskýrslu fyrirtækisins til
hluthafa þessi dæmigerðu orð
verðbólguspekúlantanna:
„Heildaráhrif gengislækkunar
norsku krónunnar 1977 og i árs-
byrjun 1978 má álita hagstæða,
svo framarlega sem launahækk-
un eigi sér ekki stað vegna þeirr-
ar verðhækkunar, sem gengis-
lækkun er samfara”.
Umhverf ismáiin kosta
peninga
Umhverfisumræðan i Noregi
hefur aðallega fjallað um þá
mengun og eyðilegginu, sem hlýst
af byggingu verksmiðja og beisl-
un vatnsorku. Ekki sist hafa
verksmiðjur af þvi tagi, sem
Elkem-Spigerverket starfrækir
orðið fyrir barðinu á umhverfis-
verndunarsamtökum. Þessi um-
ræða hefur knúið Elkem-hringinn
beint eða óbeint til að leggja
meiri rækt við byggingu hreinsi-
tækja og rannsóknir á mengunar-
hættu. Engu að siður hefur fyrir-
tækið skorið niður útgjöld til
mengunarmála um 12 milljónir
norskra króna á siðasta ári. (Úr
71 milljónum i 59 milljónir.) Þar-
af var um 60 milljónum varið i
hreinsitæki við Bremanger
Smelteverk og Salten Verk. Sam-
timis hefur fyrirtækið beðið um-
hverfisyfirvöld um frest á frekari
gerð hreinsitækja, þar sem
Elkem fáist við rannsóknir á
nýrri hreinsunartækni, sem muni
valda gjörbyltingu i þessum mál-
um. Þessi nýja aðferð byggist á
þvi að nýta orku úr úrgangsefn-
um verksmiðja, og gerir fyrir-
tækið sér miklar vonir um sölu og
útflutning á slikum hreinsitækj-
um i framtiðinni.
Hinn íslenski sólskins-
blettur
Eins og fyrr segir, rikir mikil
svartsýni i ársskýrslu Elkem-
Spigerverket. Það er vitaskuld
eðlilegt, þegar tekið er tillit til
þess, að sala á heildarafurðum
fyrirtækisins hefur rýrnað um 90
þúsund tonn á siðastliðnu ári.
Stærsta söluhrunið hefur þó verið
á járnblendi, eða 60 þúsund tonn-
um minni sala, en 1976. En þegar
Island ber á góma i skýrslunni,
kveður skyndilega við hressari
tón: „Eitt af stærstu og áhuga-
verðustu sölusamningum fyrir-
tækisins, er samningur um sölu á
30.000 kW bræðsluofni til Islands.
Ofninn verður tölvustýrður, bæði
viö hráefnissetningu og bræðslu”.
En Elkem-Spigverket getur ekki
aðeins hrósað happi i sambandi
við sölu á bræðsluofnum til Is-
lands. Landið hefur flest það að
bjóða, sem Noreg skortir: Ódýra
raforku á hagstæðum, föstum
samningum,—1.70kr á kWstund i
stað 2.50 kr. i Noregi), ódýrt
vinnuafl, hagstæða tæknisamn-
inga og söluþóknun og takmark-
aða afskiptasemi yfirvalda i sam-
bandi við umhverfismál. Bygging
járnblendiverksmiðju á lslandi
gerir einnig Elkem-Spigerverket
kleift að taka lán hjá Norræna
fjárfestingarsjóðnum. Lán þaö er
200 milljónir norskra króna, og
nemur helming þeirra erlendu
lána, sem tekin verða til að fjár-
magna verksmiðjuna. Þó ekki sé
minnst á þetta siðasta atriöi i árs-
skyrslu Elkem-Spigerverket, má
telja fjárfestingu fyrirtækisins i
járnblendiverksmiðju á Islandi
eina sólskinsblettinn i svartnætti
þvi, sem virðist rikja yfir járn-
blendideild Elkem-Spigerverket.
1M
Skoðanakönnun
i Fiskvinnslu-
skólanum:
10% telja
ríkis-
stjórnina
góða
I nýútkomnu nemenda-
blaði Fiskvinnsluskólans eru
m.a. birtar niðurstöður
skoðanakönnunar, sem fram
fór I skólanum í janúar sl.
Skoöanakönnunin var leyni-
leg og tóku þátt i henni allir
þeir nemendur sem þá voru
viö nám i skólanum.
Spurningarnar voru hinar
fjölbreytilegustu og birtum
við hér nokkrar þeirra ásamt
svörum til gamans og fróð-
leiks:
Ert þú kristinnar trúar? Já
48%, nei 22%, hlutl. 30%.
Ertu á móti Z i islensku
máli? Já 70%, nei 24% hl.
6%.
Er rikisstjórn Geirs Hall-
grimssonar góð stjórn: Já
10% nei 58% hlutl. 32%.
A Island að vera i NATO?
Já 39%, nei 45% hlutl. 16%
Hafa alþingismenn okkar
of há laun? Já 58% nei 24%
hlutl. 18%
Er kaup verkafólks i fisk-
iðnaði of lágt? Já 97% nei 3%
Eru of margir skuttogarar
á Islandi i dag? Já 64%, nei
16% hlutl. 20%.
Eru of margar heild-
verslanir i landinu? Já 73%
nei 12% hlutl. 15%.
A að leyfa bjórinn? Já
61%, nei 33% hlutl. 6%
Viltu láta bandariska her-
inn fara af landinu? Já 55%
nei 30%, hlutl. 15%.
Ertu sammála Aroni G. i
afstöðu hans til „varnarliðs-
ins?i” Já 21% nei 45% hlutl.
34%.
A að hætta öllum fram-
kvæmdum við Kröflu strax?
Já 21%, nei 60% hlutl. 19%.
—eös
ÍBÚASAMTÖK
VESTUHBÆJAR
Hið nyja veggspjald Ébda-
samtaka Vesturbæjar
Aðalfundur
íbúasamtaka
Vesturbæjar
Aðalfundur tbúasamtaka
Vesturbæjar verður haldinn i
Iðnó luppi) mánudaginn 8.
mai kl. 20.30. A dagskrá eru
venjuleg aðalfundarstörf og
önnur mál. Rétt ár er nú sið-
an samtökin voru stofnuð en
þau eru hagsmunafélag ibúa
i gamla Vesturbænum (vest-
an Lækjargötu) en öllum
áhugamönnum um þennan
bæjarhluta er þó frjálst að
starfa i samtökunum. Ný-
lega gáfu tbúasamtökín út
veggsp jald af gömlum
glugga og nafni þeirra. Þar
er ennfremur þess getið að
nýir félagar geti látið skrá
sig hjá Sögufélaginu. efst i
Fischersundi, simi 14620.
„Meö hagstædari
ingum sídari ára”
Segir Rolf Norheim, forstjóri
járnblendideildar
Elkem-Spigerverket
Þjóðviljinn náði tali af forstjóra
járnblend ideilda r Elkcm-
Spigerverkets, og innti hann af
hinum slæmu horfum deildar-
innar, og þá sérstaklega með
tilliti til verksmiðjunnar á
Grundartanga.
Norheim: Þessa stundina er
stáliðnaðurinn og heimsverð á
stálafurðum i öldudal. Hins
vegar höfum við ráðist i bygg-
ingu verksmiðjunnar með lang-
varandi áætlun i huga. Fram-
tiðarútlitið hefur ekki breytst,
þó svo að útlitið sé ekki sem
glæsilegast i augnablikinu.
Spurning: En nú hefur sölu-
verö stálafurða fariö lækkandi
jafnt og þétt frá 1973?
Norheim: Heimurinn þarf
alltaf stál. Þegar tekin var
ákvörðun um járnblendiverk-
smiðju á tslandi var tekið tillit
til þessarar staðreyndar, og til
þess að verðlag á stálafurðum
er sibreytilegt.
Spurning: Um 130 manns hafa
misst atvinnuna i Noregi vegna
samdráttarins i stáliðnaðinum.
Má telja að Grundartangavcrk-
smiðjan verði óöruggur vinnu-
staður fyrir islenska verka
menn?
Norheim: Við höfum enn ekki
hafið ráðningar að neinu marki,
og þvi of snemmt að fara að tala
um uppsögn verkamanna. Hins
vegar er vinnumarkaðurinn
ávallt háður sölu afurðanna.
Þegar hagsveiflan er lág og
erfitt er að selja fulla stálfram-
leiðslu verksmiðjunnar, og um-
framafurðirnar verða aö fara i
samn-
geymslu, má búast við annarri
vinnuhagræðingu.
Spurning: Er bygging
Grundartangaverksmiðjunnar
mcð hagkvæmari fjárfest-
ingum, sem járnblendideild
Elkem-Spigcrverket hefur gert
á siðustu árum?
Norheim : Þaðer ljóst að lágt
raforkuverð tslands býöur upp á
hagstæðari vinnsluskilyrði en i
Noregi. Ýmsar aðrar kringum-
stæður gera tsland jákvætt I
þeim skilningi. En ég veit ekki,
hvort hægt sé að segja, að is-
lenska járnblendiverksmiðjan
sé hagstæðasta fjárfesting járn-
blendideildar Elkem-Spiger-
verket?
Spurning l En meö þeim hag-
kvæmustu?
Norheim: Já, það má segja
það. 1M
Frá stjórnarfundi Elkem-Spigerverket I Noregi. Frá vinstri: For-
stjóri Verkfræðideildar, Nils Bugge, forstjóri Járnblendideildar,
Roif Norheim og forstjóri Rannsóknardeildar, Tor Evjen.