Þjóðviljinn - 06.05.1978, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 6. maí 1978
Marka þarf nýja, víð-
sýna og þjóðholla stefnu
í landbúnaðarmálum
Þegar litið er á framvindu is-
lenskra landbúnaöarmála siöustu
árin og einkum þann þátt þeirra,
sem snýr að stéttarbaráttu
bændasamtakanna getur ekki hjá
þvi farið, að athyglin beinist eink-
uin að tveim staðreyndum. Hin
fyrri, að við völd i landinu hefur
siðasta kjörtimabil setið rikis-
stjórn þeirra stjórnmálaflokka,
sem langflestir bændur hafa fram
til þessa veitt stuðning á kjördegi.
llin siðari að þessa söinu rikis-
stjórn hafa bamdur orðið að beita
miklum og vaxandi stéttarlegum
þrýstingi til þess að knýja á um
hinar minnstu úrbaitur i málefn-
um landbúnaðarins og jafnframt
að fá fslenska ríkið til aö standa
við lögboðnar skuldbindingar og
greiðslur, sem landhúnaðinn
varða.
Hvaö veldur?
ölluin, sem fylgst hafa með
málefnum landbúnaðarins mega
vera þessar staðreyndir ljósar
eftir þá fjölmörgu bændafundi,
sem haldnir hafa verið á þessum
vetri og i fyrravetur og þvi regni
ályktana, sem frá þeim hefur
borist. En hvernig má sitk mót-
sögn eiga sér stað, að rikisstjórn,
sem bændur hafa öðrum fremur
kosið yfir sig, skuli ekki sýna
málum þeirra meiri skilning?
Kemur þar til illvilji eða van-
þekking? Ekki dettur mér í hug
að halda sliku fram. Hitt mun
sönnu nær, að breyttar þjóðfé-
lagsaðstæður eigi þar drýgstan
þáttinn.
i ágætri grein eítír Þórarinn
Lárusson, ráðunaut, sem birtist i
búnaðarblaðinu Frey nú i vetur,
er nokkuð vikið að breytingu á
skoðunum suinra bænda, sem nú
sitja á Alþingi um einn þátt land-
búnaðarlöggjafarinnar. bað er að
segja beina samninga milli
bænúa og rikisvaldssins um
ákvörðun búvöruverðs. En þar
hafa þingmenn i bændastétt haft
nokkra tilhneygingu að róa sér á
báti en taka ekki undir kröfur
flestra annarra stéttarbræðra
sinna.
Þórarinn Lárusson varpai
fram þessari spurningu: ,,Erekki
raunveruleg ástæða fyrir skoð-
anaskiptum þessara ágætu þíng-
manna sú að þeir verða ekki varir
við trú eða áhuga starfsbræðra
sinna á Alþingi á málefnum land-
búnaðarins? ”.
Þarna álit ég að tekið sé á
kjarna málsins a hógværan og
kurteisan hátt. Sviðið allt verður
þvi næsta nöturlegt, þegar þær
óbilgjörnu árásir. sem landbún-
aðurinn hefur sætt af hálfu kross-
ferðariddara höfuðstaðarvaldsins
eru skoðaðar i ljósi þess áhuga-
leysis, er stjórnarliðið á Alþingi
hefur sýnt málefnum land-
búnaðarins.
Eru naumast tíöindi
Þessvegna heyrir það vart til
pólitiskra stórtiðinda þó að for-
maður Stéttarsambandsins sendi
landbúnaðarráðherranum og
auðvitað rikisstjórninni allri þá
orðsendingu á sjálfan gamlaárs-
dag, að hann muni segja af sér
formennsku i Stéttarsambandinu,
sé ekki tekið rösklega á málefn-
Ræða Péturs
Sigurðssonar,
bónda á
Skeggsstöðum
í Svartárdal á
bœndafundi Al-
þýðubandalags-
ins í Miðgarði
um landbúnaðarins af hálfu rikis-
stjórnarinnar. Þessvegna vakti
andsvar ráöherrans i Timanum 3.
jan. sl. ekki þá athygli, sem við
hefði mátt búast, er hann var
inntur eftir þvi hvaða aðgerða
rikisstjórnin hygðist nú gripa til i
vandamálum landbúnaðarins. En
ráðherrann sagði:
,,Ég hef ekki hugsað mér að
skýra frá þeim hugmyndum, : :m
fram hafa komið um hveniig
leysa megi efnahagsvandamál
bændastéttarinnar. Ég hef ekki
þau vinnubrögð að segja fyrst frá
þvi hvað ég ætla að gera, en verða
svo siðar að koma með skýringar
á þvi, af hverju það var ekki
hægt”.
Hvort gullkorn þetta á í raun-
inni að þýða það, að fremur sé
undantekning en regla, að land-
búnaðarráðherrann yfirleitt geti
komið þvi i framkvæmd, sem
hann telur nauðsynlegt, skal
ósagt látið. En skörulegar hefði
rikisstjórnin orðið að taka á mál-
efnum landbúnaðarins en raun
hefur á orðið, eigi bændur að
syngja henni lofsöngva.
Átök um
grundva llaratriöi
Alít mitt er, að bændum sé
nauðsyn á að gera sér grein fyrir
þvi, að nú er tekist á um grund-
vallaratriði i stefnunni i islenskum
atvinnu- og efnahagsmálum. Sá
ágreiningur markast af þvi, hvort
byggja skal áfram á landbúnaði
og sjávarútvegi sem stofngrein-
um og byggja upp iðnað fyrst og
fremst sem úrvinnslu úr afurðum
þeirra og þjónustu við þær. Hins-
vegar standa svo kenningar hinna
nýju hagvaxtarpostula, er með
ódýrri orku og ódýru vinnuafli
vilja gera tsland framtiðarinnar
að sannkallaðri paradis fyrir
stóriðjuver og þá einkum hvers-
konar málmbræðslur. Það er
þessi ágreiningur, sem liklegur er
til að skipa mönnum i stjórn-
málaflokka i náinni framtið. Það
er um þessar nýju draumsýnir
höfuðstaðarauðvaldsins, sem
mest hafa kynt undir þeim árás-
um, sem landbúnaðurinn hefur
orðið fyrir i málgögnum þess sið-
ustu árin.
Þegar þrir stjórnmálaflokkar,
Alþýðuflokkur, Sjálfstæðisflokk-
ur og Framsóknarflokkur efna til
prófkosninga til Alþingis i höfuð-
stað iandsins á þessum vetri er
það glöggt timanna tákn, að nið-
urstöður prófkjöranna allra virð-
ist mega rekja til áhrifa þeirra
þjóðfélagsafla, sem ötullegast
hafa unnið gegn islenskum land-
búnaði og raunar hafið fullkomna
rógsherferð gegn honum i allri
þjóðmálaumræðu. Það hefði ekki
þótt trúleg spásögn á árdögum
Alþýðuflokks og Framsóknar-
flokks að glistrupsk dagblaða-
mennska mundi ráða þarferðinni
við val manna i æðstu trúnaðar-
stöður að sex áratugum liðnum,
sem og hjá sjálfu ihaldinu. Sann-
leikurinn er þvi sá, að breyttar
þjóðlifsaðstæður og breytt staða
stjórnmálaflokkanna hlýtur að
leiða til endurmats á þvi hvernig
menn skipa sér i flokka og er svo
um bændur öðrum fremur.
Þrjú meginatriði
Að minu áliti verður framtiðar-
stefna i landbúnaðarmálum að
taka mið af þremur meginatrið-
um:
t fyrsta lagi að halda landinu i
byggð og láta landbúnaðinn
áfram vera þann nauðsynlega
bakhjarl sem hann hefur verið
eðiilegri byggðaþróun og æski-
legri myndun þéttbýliskjarna um
landið. Tel ég að fækkun bænda
og frekari grisjun byggðar sé ekki
samrimanleg æskilegri þróun
þess þáítar og mikilliþörf aukinna
samfélagslegra aðger-ða þar sem
byggð stendur hvað höllustum
fæti.
í öðru lagi verður að búa bænd-
um góð lifskjör og ekki lægri tekj-
ur en öðrum stéttum, eigi byggð
að haldast. Þá verður sérstaklega
að stuðla að þvi að auðvelda
frumbýlingum að koma fyrir sig
fótum og byggja upp lánakerfið i
auknum mæli með tilliti til þess.
t þriðja lagi ber að haga fram-
leiðslunni i samræmi við neyslu-
hætti og markaðsaðstæður á
hverjum tima. Kemur þá mjög til
kasta rikisvaldsins um þátt þess i
verðmyndunarkerfi landbúnað-
arvara. Gjalda verður mjög var-
hug við þvi, að hlutfallslega lækk-
aðar niðurgreiðslur stuðla, að
breytingum á neysluvenjum bú-
vörum i óhag og álagning sölu-
skatts á vissar búvörugreinar
dragi úr neyslu innanlands en
kalli á aukinn útflutning. Stjórnun
og skipulagning framleiðslunnar
fari i framtiðinni einkum fram
gegnum lánakerfið og sem heppi-
legustu vali framleiðslugreina á.
Hvérjum stað.
Höfuðatriðið er að haga land-
búnaðarlöggjöfinni i samræmi
við þessa þrjá meginþætti, sem
hljóta að verða uppistaða heil-
brigðrar landbúnaðarstefnu. Þvi
vil ég minna á nokkur þau atriði,
sem ég tel hvað þýðingarmest að
koma i framkvæmd sem allra
fyrst i þágu bændastéttarinnar og
æskilegrar byggðaþróunar i
dreifbýlinu. Þar verður að sjálf-
sögðu stiklað á stóru og um að
ræða atriði, sem mjög hafa borið
á góma i umræðum og ályktunum
undangenginna bændafunda.
Það sem gera þarf
Brýn nauðsyn er að setja ný lög
um framleiðslumál landbúnaðar-
ins. Meginmarkmið þeirrar laga-
setningar verði að tryggja bænd-
um beina samninga við rikisvald-
ið um kjaramál sin, með fullkom-
inni rikisábyrgð á búvöruverði. t
þeim sveitum eða sveitarhlutum
þarsem búskaparaðstaða er erfið
og byggð i hættu sé veitt heimild
til að greiða sérstakar verðupp-
bætur á framleiðsluna. Reynist
þörf á skipulagningu eða tak-
mörkun búvöruframleiðslunnar
skal einnig veitt heimild til beit-
ingar kvótakerfis, sem fyrst og
fremst taki mið af skerðingu bú-
vöruverðs hjá þeim framleiðend-
um, er stunda búskap sem auka-
grein og afla megin hluta tekna
sinna með öðrum hætti. Hugsan-
lega komi einnig til skerðing
verðs á framleiðslu stærstu búa
ofan ákveðins marks, reynist þörf
Pétur Sigurösson
slikra aðgerða. Slikir samningar
verða jöfnum höndum að taka
mið af fullnægjandi verðákvörð-
un gagnvart viðmiðunarstéttum
hverju sinni og þvi, að slik á-
kvörðun standist i raun.
Þá er skjótra úrbóta þörf i lána-
málum landbúnaðarins, einkum
með það fyrir augum, að létta
frumbýlingum róðurinn ásamt
öðrum þeim bændum, sem erfið-
asta fjárhagsafkomu hafa.
Leggja verður rika áherslu á að
miða lánakerfið i auknum mæli
við að auðvelda kynslóðaskipti á
bújörðum og tryggja eðlilega
endurnýjun innan bændastéttar-
innar. Þar er nauðsynlegt að stór-
hækka lán til jarðakaupa og miða
þau við ákveðinn hundraðshluta
af sölumati hverrar jarðar.
t sambandi við afurðalán land-
búnaðarins, og rekstrarlán til
sauðfjárbænda verður að miða
úrbætur við að fullnaðargreiðsla
fari fram við afhendingu vörunn-
ar. Rikjandi ástand er óviðunandi
til frambúðar og óþoiandi kjara-
skerðing bænda i þjóðfélagi óða-
verðbólgu að þurfa að bíða á ann-
að ár eftir að fá greiðslu á af-
rakstri erfiðis sins.
Taka verður upp verulegar
fjárveitingar til landbúnaðarins
með tilliti til byggðasjónarmiða
og byggðaþróunar. Þar þarf
Byggðasjóður að gegna stór-
auknu hlutverki með þvi að veita
aukaframlög til vissra fram-
kvæmda þar sem byggð stendur
höllum fæti, er komi sem viðbót
við fyrirgreiðslu annarra stofn-
lánasjóða. Verkefni Byggðasjóðs
verði og gert viðtækara i þessu
skyni, með þvi að hann veiti fé til
að hraða framkvæmdum ýmissa
samfélagslegra þátta svo sem á
sviði vegamála, rafvæðingar og
dreifingar sjónvarps.
SAS, Danska ferðamálaráöið
og Flugleiðir hafa samstarf um
að reyna að auka leröa inanna-
straum til Grænlands. i sumar
verður fjölgaö um eiiia ferð viku-
lega. Flogið verður fimm sinnum
frá Kaupmannahöfn og alltaf höfð
viðkoma i Keflavik. Þar geta far-
þcgar ýmist farið með Flugleið-
um til Kulusuk á austurströnd-
inni, eða áfram til Narssarsuaq
við Eirfksfjörð.
A blaðamannafundi var frá því
skýrt, að reynt yrði að ,,selja tvö
lönd i' einu” eins og það er orðað.
Með öðrum orðum : minna ferða-
menn á að úr þvi þeir eru komnir
alla leið til íslands væri eiginlega
Hér mun numið staðar i upp-
talningu hinna þýðingarmestu
úrbóta á sviði landbúnaðarmála
þótt margs sé ógetið. óneitanlega
hefði verið freistandi að fara
nokkrum orðum um innlenda fóð-
uröflun og fóðuriðju félagsbúskap
á jörðum, markaðsmál og mark-
aðsleit o.fl. En það verður ekki
gert að sinni.
Nauðsyn nýrrar stefnu
t máli minu hér áðan vék, ég að
þeim þremur meginatriðum, sem
ég tel að hljóti að vera höfuð-
markmið réttlátrar og eðlilegrar
stefnumörkunar i landbúnaðar-
málum. Að lokum er rétt að skoða
þessi markmið i ljósi rikjandi á-
stands þó að upptalning mfn hér
að framan um nauðsynlegustu
úrbætur i landbúnaðarmálum
taki raunar af öll tvimæli.
Hefur stefnan i landbúnaðar-
málum tryggt eðlilegt byggða-
jafnvægi og æskilega byggðaþró-
un? Tala ekki þar skýrustu máli
eyddar byggðir og sveitir, þar
sem litt má útaf bera með áfram-
haldandi búsetu, að ekki hefur
það markmið náðst.
Hefur landbúnaðarstefnan
tryggt bændum viðunandi kjör og
sambærilegar tekjur við aðrar
stéttir? Svo er vissulega ekki
meðan við bændur fáum aðeins i
okkar hlut frá 2/3-3/4 af tekjum
viðmiðunarstéttanna að
ógleymdum þeim vitahring, sem
kapphiaupið i stækkun búanna
hefur skapað og fyrr verið rakið.
Hefur stefnunni i landbúnaðar-
málum tekist að tryggja að fram-
leiðslunni hafi verið hagað i sam-
ræmi við neysluhætti og mark-
aðsaðstæður? Þar verður svarið
einnig neikvætt.
Við búum á tímum verðjöfnun-
argjalds og ráðagerða um kjarn-
fóðurskatt og rikisvaldið virðist
fremur koma til móts við kröfur
bændasamtakanna um nauðsyn-
legar úrbætur með kákkenndum
tilburðum á útsölustigum heldur
en að tryggja á hverjum tima
þessum nauðsynjavörum jafnan
hlut almannafjár i verðmyndun
þeirra.
Séu þessar staðreyndir hafðar i
huga þarf naumast að undra að
illa hafi til tekist um hina póli-
tisku forystu landbúnaðarmála.
Stöðugt fleiri bændur gera sér
þessar staðreyndir ljósar. Þvi er
að renna upp timabil endurmats
fyrri viðhorfa og mörkunar nýrr-
ar, viðsýnnar og þjóðhollrar
stefnu i landbúnaðarmálum.
synd og skömm að taka ekki
Grænland með i leiðinni.
Etoðið er upp á stuttar ferðir út
lrá Narssarsuaq — fótgangandi
eða á bát t.d. til bæjarins
Narssaq, til Bröttuhlíðar, upp á
jökul. Þá eru sérstakar freisting-
ar lagðar fyrir sportveiðimenn,
bæði i firðinum og í nærstreym-
andi ám, en upp i þær gengur sil-
ungur ágætur.
1 fyrra munu 7-8 þúsundir
ferðamanna hafa komið til Græn-
lands. ^
Sumaráætlanir um flug til
Grænlands taka gildi 13. júni og
er þeim fylgt fram i miðjan sept-
ember.
• Biikkiðjan
Ásgarði 7, Garðabæ
ónnumst þakrennusmiöi og
uppsetningu — ennfremur
hverskonar blikksmíði.
Gerum föst verötilboö
SIMI53468
Ætla aö vinna upp
Grænland sem
ferdamannaland