Þjóðviljinn - 25.06.1978, Blaðsíða 7

Sunnudagur 25. júni 1978 ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 7
En það má Gísli Pálsson vita, að málræktarstefnan
á svo sterk ítök í íslenzkri alþýðu, að hún
stendur af sér nokkur klámhögg frá honum
Að víkjast
undan vandanum
Félagsfræðingur á undanhaldi. Málalok
Gisii Pálsson félagsfræöingur
reynir aö bera hönd fyrir höfuö
sér I Þjóðviljanum 13. júni 1978.
Mannlegt hefði veriö, ef hann
hefði ekki fariö undan á hæli,
heldur reynt að rökræöa þau
mál, sem hann i fyrstu bar fyrir
brjósti. Ekki hefði heldur sakað
aö koma meö ný rök. En Glsla
hefir verið annaö hugleiknara.
Grein hans er að mestu karp um
Imyndaöar breytingar á skoð-
unum minum á löngum ferli.
Allt er það þó I þoku og mistri,
sem hann hefir um það að segja.
Gisli mætti, sem fleiri, minnast
orða Páls postula: „Bræður,
verið ekki börn i dómgreind,
hekiur veriö ungbörn i illskunni,
en verið fullorönir i dóm-
greind”.
Þegar ég segi, að Gisli Páls-
son hafi lagt árar i bát i vörn
fyrir skoðunum sinum, er vert
að minnast eftirfarandi atriða:
1. Hann minnist ekki framar á
„málgeröir” fremur en þær
væru ekki til.
2. Hann færir engin r<8c fyrir
þvi, aö islenzka sé stéttskipt.
3. Hann minnist ekki á þær
meginrætur málræktar-
stefnu, sem égrakti25. mai.
Ef hann vildi vera heiðarleg-
urandstæðinguri deiluum al-
varlegt efni, bar honum ann-
aðhvort aö sýna fram á, að
kenning min um þetta efni
væri fræðilega röng eða að sú
viðmiðun, sem höfð hefir ver-
ið, væri tungunni og þar með
þjóðinni til óþurftar. Að þessu
víkur félagsfræðingurinn
ekki.
4. Hann gefet upp viö að halda
fram túlkun sinni á tilvitnun i
gamlan útvarpsfyrirlestur
eftir mig, enreyniraðkraflai
.bakkann, eins og ég vik að
siðar.
>
Á fleira mætti minnast, sem
sýnir, að GIsli hefur kastaö
steini um megn sér i fyrri skrif-
um sinum og orðið að renna af
hólmi.
En þaö má GIsli Pálsson vita,
að málræktarstefnan á svo
sterk itök i islenzkri alþýöu, að
hún stendur af sér nokkur klám-
högg frá honum.
Hæfileikinn að
misskilja
Ef einhver þráöur er i grein
Gisla Pálssonar, Viröist hann
helzt vera sá, að hér áöur fyrr
hafi ég aöhyllzt þokkalega mál-
stefnu, en nú sé stefna min neö-
an við allar hellur. Égkem brátt
að þróun minni i þessum efnum.
Hins vegar hlýtur Gisli að vita,
að það er liffræðilegt lögmál, að
lifverur þróast meö misjöfnum
hætti. Islenzkur málsháttur seg-
ir: Fór til Englands kálfur, en
kom aftur naut. EBlilega gat ég
ekki þróast með þeim hætti.
Það er einkennilegt, hve Gisli
Pálsson hefir frábæra hæfileika
tilaö misskilja. (Ég vil ekki enn
bera honum á brýn visvitandi
rangfærslur). Hann virðist hafa
lagt á sig að lesa að minnsta
kosti allmikið af bók minni ts-
ienzkri máiæktog auk þess rit-
smiðar, þar sem ég átti i höggi
við flugskarpan andstæðing. En
ekkert af þessu virðist GIsli
hafa skilið. Hann telur, eins og
áður segir, að stefna min hafi
breytzt. Aður hafi gætt félags-
legra sjónarmiða, sem nú séu
horfin. Fyrsta greinin I Is-
lenzkri málrækt birtist 1943, en
siöasta greinin, semhann vitnar
til, i Morgunbiaðinu siöla árs
1971. Þaö væri undarlegt, ef
skoöanir manna breyttust ekk-
ert á 30 ára timabili. Og vist
hafa skoðanir minar breytzt, þó
að ég telji þaö að visu ekki
blaðaefni. En hið einkennilega
er, aö þærhafa breytzt i þveröf-
uga átt viðþaö.sem félagsfræð-
ingurinn vill vera láta. Ég hefi
að vfeu alltaf haft félagsleg
sjónarmiö i málfarsefnum, en
þessi sjónarmið hafa eflzt og
þroskazt með aldrinum og gert
mig mildari i dómum um mál-
far en ég áöur var.
En misskiiningur Gfela nær
lengra en ég hefi enn rakið. í
grein minni i Þjóðviljanum 25.
mai sýndi ég, svo aö ekki varö
um villzt, að hann túlkaði rang-
lega ummæli eftir mig úr gömlu
útvarpserindi. Nú treystist fé-
lagsfræöingurinn ekki til aö
halda túlkun sinni til streitu, en
segir Iþess stað: „Egskilvel að
gamla manninum sárni „túlk-
un” min og læt þvi hroka hans
eins og vind um eyrun þjóta”.
En þó að rök hans séu nú ekki
sterkari en þetta, klifar hann
enn á fyrirlitningu minni á is-
lenzkri alþýðu. Glsli segir: „1
ljós kemur aö fyrirlitning Hall-
dórs á „skrilnum” og „málfari
götunnar” er i rauninni fyrir-
litning á alþýðufólki og málfari
þess”. En litum svolltið betur á
þetta. I næsta dálki, beint á
móti, vitnar Gisli orðrétt til
mln, þar sem ég segi: ,,Hér er
það alþýðumálið, einkum mál
sveitafólks, sem er til fyrir-
myndar”. Gfeii afsannar, sem
sé, meö beinni tilvitnun til min,
það sem hann hefir áður sagt
um skoðanir minar. Hvers kon-
ar rökvisi er þetta? Þaö er al-
gerlega út i hött að halda þvi
fram, að ég hafi hatazt viö is-
lenzka alþýöu og málfar henn-
ar. Þetta hefir Gisli Pálsson
sjálfur sannað með ofan
greindri tilvitnun. Hins vegar
segir Gisli Pálsson orðrétt (Þjv.
13. júni 1978): „Skrillinn og
götustrákarnir, sem Halldórier
tiðrætt um, er nefnilega alþýða
nútimans”. Ég bið menn vel að
athuga, aö það er ekki ég, held-
ur Gfeli Pálsson, sem kallar Is-
lenzka alþýöu nútimans skril og
götustráka. Af þessu getur hver
sem er dregið sina lærdóma.
Stéttskipt mál
Mér skildist, aö upprunalega
deilan stæði um þaö, hvort is-
lenzka væri stéttskipt mál eða
ekki. Nú snýst máliö aðallega
um mig og mlnar skoðanir. Ef
tilvill þykir Gisla þetta forvitni-
legra viðfangsefni. En þótt hann
hafi látiö undan slga um aðal-
deilumálið, hefi ég ekki hugsaö
mér að gera það.
I sumum þjóðfélögum hagar
svo til, aö mál forstjórans er
með öörum hætti en mál verk-
stjórans, og verkafólkið talar á
enn annan veg. 1 islenzku þjóð-
félagi er málum ekki svo farið.
Við þurfum þvi ekki að glima
við þann vanda, sem þessi stétt-
bundni málmunur skapar. En
undirstaðan að upphaflegri
„málboðun” Gisla Pálssonar er
sú, aö þessi stéttskipting máls-
ins sé engu siöur hér en annars
staðar. En allir vita, að þetta er
tómur hugarburður og þarf
hvorki málfræðing né félags-
fræðing til aö segja fólki slikt.
Fólk veit þetta af eigin reynslu.
En eins og ég tók fram i fyrri
grein minni, eru sum orð meira
notuö af einni „vinnustétt” en
annarri. Það merkir þó engan
veginn, aö málið sé stéttskipt.
Kenning Gisla er þvi innflutt-
ur varningur, sem á ekki við Is-
lenzku. Kenning um islenzkt
málhlýtur að styðjastviö rann-
sókn á Islenzku, en ekki á ein-
hverju allt öðru máli. Hins veg-
ar styðjast slikar rannsóknir
vitanlega oft viö rannsóknarað-
feröir, sem fengnar eru frá er-
iendum fræðimönnum. En
kenningarnar er ekki hægt að
flytja inn hráar.
Félagsfræðingur á
móti félagshyggju
Einhvern veginn komst það
inn I kollinn á mér, að GIsli
Pálsson væri félagshyggjumað-
ur án þess að hafa nokkuö á-
þreifanlegt viö að styöjast. Ég
sé nú aö mér hefir skjátiazt og
bið hann afsökunar á að hafa
gert honum upp skoðanir.
Vitanlega er honum frjálst aö
aðhyllast Ihaldssöm og aftur-
haldssöm sjónarmiö. En mér er
lika jafnfrjálst að berjast gegn
þeim. Ég mun benda á þrjú atr-
iði, sem sýna andstöðu Gisla viö
félagshyggju:
1. Gisli er andvigur afskiptum
þjóðfélagsins af mállegum
efiium. Stefna hans er „láttu
það dankast”. Eðlilegt er að
álykta, að hann fylgi sömu
stefnu i öörum þjóðmálum.
2. GIsli hefir litlar mætur á al-
þýðu manna, þvi aö hann set-
ur jafnaöarmerki milli orð-
anna „skrill” og „götustrák-
ar” annars vegar og „alþýða
nútimans”hinsvegar, eins og
sýnt hefir verið með orðréttri
tilvitnun i siöustu grein hans.
3. GIsli aðhyllist mismunun.
Hann notar orðinn „aldinn”
og „gamall” I litílsviröingar
og háðs skyni. Lesendur
greinar hans hljóta að sjá, að
þegar hann kallar mig „hinn
aldna prófessor” og „gamla
manninn”, á það að vera mér
til niðrunar. Slikt mat eftir
aldri er mismunun. Ég er
andvlgur mismunun, og það
eru allir sannir félagshyggju-
menn.
Deilum minum viö Gísla
Pálsson er nú lokiö. Mér var
ungum kennt, að það væri ljótt
að ráöast á garðinn, þar sem
hann væri lægstur. Afsökun mín
er sú, að ég vissi ekki hæðina á
garðinum.
Halldór Halldórsson.
Byrjað að útvarpa frá breska þinginu:
Bretar hneykslaðir á
stráksskap þingmanna
Bretar eru vanafastir, og
margir þeirra hafa þá hjátrú, að
það sé mikils ills viti ef að hefðir
eru rofnar.
Fyrrá þessu árirauf breska út-
varpiö, BBC, frið breska þingsins
og fór að útvarpa frá þingfund-
um. Nú segir VVilliam Price, sá
ráðherra sem er ábyrgur fyrir
þessari ákvörðun, að það hafi
orðið að hvorki meira né minna
en stórslysi fyrir lýðræðið.
, Er
sjonvarpið
bi'að?^
Skjarinn
Spnvarpsverhstói
Bercjstaðastnfiti 38
sirru
2-1940
Eru þingmenn I þeirri miklu
hættu að þeir veröi aðhlátursefni
meðal alþjóðar, segir hann.
ABrir telja, að útvarpssending-
ar frá þinginuséuá góðrileið með
að eyðileggja þaö litla sem eftir
var af viröingu fyrir breska þing-
inu.
Óskiljanleg skrilslæti
BBC ákvað að senda beint svo-
nefnda spurningatlma á þinginu.
lspurningatlmum geta þingmenn
yfirheyrt forsætisráðherra eða
hina ýmsu ráöherra aðra um
hvaðeina sem þeim til hugar
kemur. Aörar umræður eru send-
ar út eftir að þær hafa verið tekn-
ar upp og klipptar til.
Þaö eru spurningartlmarnir
sem hættulegastir eru áliti þings-
ins. Það er ævaforn hefði, aö á
þingi er beitt allskonar skóla-
strákabrögöum — það er gripiö
frammi, mönnum eru sendar svl-
viröulegar glósur.enda þótt aldnir
og virtir ráðherrarséu, þaö er pú-
að og stappað og hlegið hrossa-
hlátri —meööðrum oröum: hver
og einn lætur öllum illum látum
til að staöfesta að hann sé þing-
maður með þingmönnum og
hvergi smeykur.
Gagnrýnendum kemur saman
um, aö þessi gauragangur bæði
geri það óskiljanlegt sem á milli
þingmanna fer, ennfremur sýni
hann mannfólkiö I sinum versta
ham yfirgangs og umburðarleys-
is. Einn af þeim sem skrifar les-
endabréf I Times segir: Enginn
vil að börn hans læri aðra eins
mannasiöi.
Svona var það alltaf
Grlnið er svo, að breska þingið
hefur alltaf verið svona, þótt fáir
viti það. Þetta stafar af þvi, að
afar fáir áheyrendur komast fyrir
Um þingheim gildir hið forn-
kveöna: Fjarlægðin gerir fjöllin
blá og mennina mikla . . .
á þingpöllum, sem eru venjulega
fullir af ferðamönnum. Sárafáir
venjulegir breskir borgarar hafa
heyrt þingið að störfum. 1 öðru
lagi hafa þingfréttaritarar fyrir
löngu komið sér upp ákveðnum
frásagnarhætti, sem gerir aö visu
ráö fyrir ýmsu þvl skrýtnu og
spaugilegu sem upp kann aö
koma í orðahnippingum milli
þingmanna. En frásögnin gefur
hinsvegar enga sanna hugmynd
urh þaöhverniger aö hlusta á hið
sögufræga þing Breta.
Svo haldið sé áfram aö vitna til
eins þeirra sem um þetta mál
hefur fjallað, mr. Shulmans, þá
segir hann á þessa leið:
Það sem kemur áheyrendum
mest á óvart er þaö, á hve lágu
plani landsmálin virðast rædd.
Þingmenn viröast ekki hafa neina
hugmynd um að öskur þeirra og
læti hljóma helst eins og það sem
eyranu mætir þegar menn labba
sig inn I dýragarö.
Það getur verið að i öðrum
löndum hafi menn svo agaðan stil
á umræðum, að þær hljóma eöli-
lega I útvarpi. En þaö veröur ekki
sagt um neðri deild breska þings-
ins.
HESTAMENN
Gerist áskrifendur að
Eiðfaxa mánaðarblaði
um hesta og hesta-
mennsku.
Með einu símtali er
Áskriftarsími 85111
Pósthólf 887, Reykjavík.