Þjóðviljinn - 25.06.1978, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. júni 1978
Jane Fonda I hlutverki Lillian Hellman.
Ástandið i bíómálum
okkar Reykvíkinga er nú
orðið svo slæmt að vesæll
gagnrýnandi sér þann
grænstan að flýja land. Til
staðfestingar þessu skal
iesendum bent á að kynna
sér bíóauglýsingar dag-
blaðanna um þessar mund-
ir, og verða ekki fleiri orð
viðhöfð hér um þann
óskapnað, en minnst sælla
stunda í kvikmyndahúsum
Stokkhólms nú fyrir
skemmstu.
Aö vlsu haföi ég ekki tima til aö
sjá allar þær myndir sem fýsileg-
ar virtust, enda voru þær margar.
Ég valdi þvi fjórar afskaplega
ólikar myndir til aö skoöa, og
mun nú segja litillega frá þeim
hér, i þeirri björtu von aö ein-
hverntima berist kannski einhver
þeirra hingað norður og lesendur
geti þá dæmt sjálfir.
Svissnesk
gædavara
Fyrsta sá ég myndina „La
dentelliére” sem á islensku
mundi útleggjast kniplingakon-
an eða kannski kniplingageröar-
starfskrafturinn. Henni stjórnaöi
svissneskur leikstjóri, Claude
Goretta aö nafni, en aðalhlut-
verkiö leikur Isabelle Huppert,
aldeilis frábær ung leikkona. Hún
leikur Pomme, stúlkubarn sem er
lærlingur á snyrtistofu og býr hjá
móður sinni. Pomme er feimin og
hlédræg og segir ekki margt. Hún
fer i sumarfri með vinkonu sinni,
sem er eldri og lifsreyndari. A
baðströndinni kynnist Pomme
ungum háskólastúdent sem hún
veröur ástfangin af. Eftir aö hafa
„prófað” stúlkuna meö þvi t.d. aö
skipa henni aö loka augunum og
fylgja sér út á ystu nöf þar sem
snarbratt hengiflug er undir og
eitt feilspor leiðir örugglega til
dauöa, kemst pilturinn aö þvl aö
stúlkan treystir honum og elskar
hann og er hans þvi veröug, náö-
arsamlegast. Sambandi þeirra er
svo lýst á alveg einstaklega nær-
færinn og raunsæjan hátt. Hann
er dæmigerður „menntamaöur” I
þröngri merkingu þess orös: upp-
lifir heiminn eins gegnum orö og
hugmyndir. Hún er hinsvegar
barn tilfinninganna og kann ekki
að tjá sig i orðum. Honum finnst
aö hún burfi aö „þroskast” og
menntast og hann skilur ekki
hvernig hún fær sig til aö snur-
fusa gamlar borgarfrúr daginn út
og inn. Hann skammast sin auö-
vitaöfyrir hana, svona ódannaöa,
þótt hann þori ekki að viðurkenna
þaö. Þetta getur ekki endaö nema
á einn veg: hann segir henni upp
og hún fer aftur heim til mömmu.
En hún getur ekki lifað án hans,
og flýr á náöir geöveikinnar.
Uppfrá þvi siturhún og kniplar og
lifir i eigin heimi, orðlausum.
Þessi mynd er undarlega sterk.
Sagan er einföld, hversdagsleg —
er ekki svona nokkuð alltaf aö
gerast? Einmitt þessvegna grip-
ur hún áhorfandann svo sterkum
tökum. Kvikmyndastjórinn virö-
ist leggja megináherslu á persónu
sköpun og leik, og árangurinn er
sá að fólkiö sem sagt er frá verð-
ur áhorfendum mjög nákomið.
Það er sýnt einsog það er, án
grimu eða fegrunar. Þetta er al-
varleg mynd, gjörsamlega laus
við látalæti og fals. „La dentelli-
ére” er fimmta kvikmynd Gor-
etta og sú fyrsta sem almennt er
talin til meistaraverka. Sviss-
lendingar hafa verið að sækja i
sig veðrið i kvikmyndalistinni að
undanförnu og eiga nú svolitinn
Júlia (Vanessa Redgrave).
Antonina Shuranova og Nikita Mikhalkof, ekkjan og læknirinn, i mynd-
inni „ófullgert tónverk fyrir sjálfvirkt planó”.
Yves Beneyton og Isabelle Huppert I „La dentelliére”.
hóp af fólki sem framleiöir mjög
eftirtektarverðar- myndir. Gor-
etta tilheyrir þessum hópi, og
annar frægur maöur þar er Alain
Tanner, sem nýlega geröi mynd-
ina „Jónas sem verður 25 ára árið
2000”. Hver veit nema við fáum
aö sjá einhver sýnishorn af þess-
ari svissnesku gæðavöru á næst-
unni?
Ad skellihlægja
snöktandi
Næsta mynd sem ég sá var so-
vésk: „Ófullgert tónverk fyrir
sjálfvirkt pianó”. Kvikmynda-
stjórinn heitir Nikita Mikhalkof
oger oft talinn til hinna efnilegri I
’hópi ungra landa sinna. Þessi
nýjasta mynd hans hefur vakiö
talsverða athygli utan landa-
mæra Sovétrlkjanna, hlaut m.a.
verölaun á kvikmyndahátíöinni I
San Sebastian á Spáni I fyrra.
Hún er byggð á leikritinu „Plat-
onof” eftir Anton Tsékhof. Fæstir
munu hafa heyrt minnst á það
leikrit, enda var þetta æskuverk
og Tsékhof taldi þaö nánast til
bernskubreka, vildi sem minnst
af þvi vita. Nú hefur veriö dustaö
af þvi rykiö, heldur hressilega.
Hér er svo sannarlega ekki um að
ræöa eina af þessum húmors-
lausu Tsékhof-eftirlikingum sem
alltof algengar voru I eina tlö og
byggöust mest á þvi aö menn
misskildu Stanislavskl, héldu aö
hann heföi haldið aö Tsékhof væri
„lýrískur vælukjói” eins og þar
stendur. Nei, hér er svo sannar-
lega brugðið á leik meö persónur
og atvik I tsékhofskum anda.
Ahorfandinn er ekki fyrr farinn
aö halda að hann sé aö horfa á
harmleik þegar eitthvaö gerist
óvænt og breytir öllu I grin. Kvik-
myndastjórinn kann þá list að
láta menn brosa gegnum tárin,
eða öllu heldur skellihlæja snökt-
andi.
Sagan gerist öll á einum sólar-
hring, á ættaróðali gjaldþrota
ekkju. Viöfangsefniö er gamal-
kunnugt úr öörum verkum Tsék-
hofs: úrkynjun og tilgangsleysi
„heldrafólksins” I sveitum Rúss-
íands um aldamótin siöustu.
Margar persónur koma einnig
kunnuglega fyrir sjónir: unga
hugsjónaltonan, kaldhæöni lækn-
irinn, barnakennarinn sem eitt
sinn átti sér hugsjónir en hefur
gefist upp, o.s.frv. En hér er þetta
fólk einhvernveginn hlægilegra
og brjóstumkennanlegra en I
seinni leikritum skáldsins. Jafn-