Þjóðviljinn - 31.03.1979, Page 7

Laugardagur 31. mars 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Þad er verið að möndla með frumvarpið mánuðum
saman meðan vandi landbúnaðarins magnast dag
frá degi svo manni hrýs hugur við.
Þetta er óvirðing við stéttarsamtök bænda
Jón G.
Guðbjörnsson
ft
Vandi bænda — um hvað
er hægt að semja?
Verkfræöingur nokkur, sem
ég man ekki lengur aö nefna,
flutti fyrir nokkru erindi i út-
varpiö, um daginn og veginn.
Hann bar velferö bænda fyrir
brjósti, likt og sumir aörir, ekki
vantaöi nú þaö. Vildi hann láta
kenna þeim eitthvaö gagnlegra
en þetta búskaparbjástur, sem
hreint alla ætlar aö drepa, bæöi
neytendur og bændurna sjálfa,
svo maöurtalinú ekki um bless-
aða skattborgarana. Þaö er vist
alveg sérstök stétt...
Þaðlá viö, aö vandamál okk-
ar bænda hyrfu i skuggann fyrir
nýjum áhyggjum, eftir aö hafa
hlýtt á þetta erindi. Getur þaö
veriöaö skólakerfiö svipti menn
meðfæddri skynsemi og hæfi-
leikanum til aö hugsa rökrétt?
Þaö veröur að gera úttekt á þvi
og það sem fyrst, hvort afuröir
skólakerfisins eru ekki meiri aö
magni en gæöum og hvort sum-
ir, sem fara þar i gegn alla leiö,
eigi þar nokkurt erindi. Og til
hvers ætti aö vera að kosta upp
á endurmenntun bænda til ann-
arra starfs, svo sem til sjó-
mennsku, i iönaði og þjónustu-
greinum? Ja, þetta lagöi hann
nú til maöurinn og var þó nýbú-
inn aö leggja til, aö minnka
fiskiskipaflotann um helming,
nýbúinn aö ráöleggja fólki i
fiskiönaöi aö geyma nætur-og
helgidagavinnuna þangaö til á
næsta ári og vinna hana þá f
dagvinnnog eitthvaö var þaö nú
fleira, sem hann nefndi. Hann
hlýtur aö hafa haft i huga far-
skipin, þessi sem eiga aö flytja
útlenda smjöriö til okkar. Vafa-
laust má lika búa til eitthvaö af
þjónustustörfum f kringum þaö.
Trúlega hefur hann átt viö störf
i stóriöju, þegar hann talaöi um
iönaö. Islenskan iönaö er nefni-
lega veriö aö kyrkja bæöi hægt
og seigt, nema kannski þann,
sem íslenskir bændur hálfgefa
hráefnið til. Ef til vill er ég aö
gera manninum rangt til, hann
hafi bara misreiknaö sig. Þaö
geturalla hent. Égvar aöreyna
aö setja þetta upp i reiknings-
dæmi, svona svipuð og finnast i
skólabókunum, þeim sem not-
aðar eru i barnaskólum. Þaö
gekk bara ekki upp. Þaö kann
llka aö vera, aö maöurinn hafi
naft „svörin” viö höndina, þaö
geta leynst bagalegar prentvill-
ur i sUkum bókmenntum, ekki
slður en öörum. Er þaö ekki
annars undarlegt, aö enda þótt
fleiri og fleiri læri aö reikna
meira og meira, þá veröur
vitleysan vitlausari.
En erindi þessarar greinar er
ekki aö ræöa misbresti i skóla-
kerfinu. Heldur erætlunin aö
leggja orö i belg landbúnaöar-
umræöunnar, þeas. þá umræöu,
sem á sér staö meöal bænda
sjálfra. Siödegisblaöaumræöan
er svo einsýn, þröngsýn og nær-
sýn, að þaö er naumast hægt aö
taka þátt i henni á málefnaleg-
um grundvelli. Bændur hafa
flestir verið heldur tómlátir um
málefni stéttar sinnar i gegnum
árin. Þvi er fúll ástæöa til aö
fagna þeirri bylgju umræóna,
sem átt hefur sér staö siöustu
misserin. Þaö sannar aö marg-
ur hefur haft hugann viö efniö
og augun opin, en hugsaö sitt i
hljóöi. Og raunar er þaö svo, aö
flestar stéttir aörar eru þekkt-
ari fyrir hávaöa en bændur.
Hitt veröur aö segjast eins og
er, aö sumt af þvi, sem hefúr
veriö sagt og skrifaö undanfar-
iö, hefur verið nokkuö ein-
strengingslegt og boriö vitni
misskilningi eöa jafnvel engum
skilningi. Og þaö hefur boriö á
persónulegu skitkasti, þvi miö-
ur, en slfkt dæmir sig sjálft.
Þaö gefur auga leiö, aö i þó svo
fjölmennri stétt, sem bændur
skipa, sýnist þeim sitthvaö um
þann vanda, sem upp er kominn
i framleiöslumálum landbún-
aðarins og hvernig leysa beri.
Vissulega koma ýmsar leiðir til
greina. Þáþarf aögera sér fyrst
ljósar orsakir vandans, meta
valkosti til úrbóta, með tilliti til
hugsanlegra afleiöinga og siö-
an: um hvaö er hægt aö ná sam-
komulagi. Það hefur oftast
gleymst, þegar þessi mál ber á
góma. Menn þurfa ekki annaö
en aö leiöa sér fyrir sjónir gang
mála á Alþingi. Ýmsuveröur aö
fórnaþar,til að ná samstööu,og
ef þaö ekki tekst, geta afleiöing-
amar veriö ófyrirsjáanlegar.
Og tekur ekki sama sýn viö,
þegar litiö er út i hinn stóra
heim? Já.lýöræöið er oft tafsamt
og fyrirhafnarsamt. Einræöiö
væri einfaldara, ekki sist ef
sjálfur réöi.
Ekki er ætlunin, á þessum
vettvangi, aö rýna i þá mögu-
leika, sem gætu leyst vandræöi
okkar bænda. En mig langar aö
vikja aöeins aö orsökunum.
Orsökin er engin ein, en hver er
stærst? Þar greinir á og gerir
lausn mála torveldari. Eru ein-
stakir landshlutar valdir aö
ósköpunum? Vestfiröingar telja
enga offramleiöslu hjá sér.
Hvaö meö Eyfiröínga og aöra,
sem liggja meö miklar birgöir?
Nei, þetta á ekki viö. Lögin gera
ráö fyrir landinu öllu sem einni
framleiösluheild. Fiestir eru á
þeirri skoöun, aö offramleiðsl-
una megi aö nokkru rekja til
stóru búanna og aö töluveröu
leytitil ofnotkunar á fóöurbæti.
Ég tel aö frumorsökina sé, aö
stórum hluta, að finna i verö-
lagskerfinu sjálfu. Þaö hefur
ekki verið þess megnugt aö
veita bændum þau kjör sem lög
gera ráð fyrir. Þvi hafa þeir séö
þaðhelsttil ráöa, aöstækkavið
sig ogenginn byggir yfireina kú
i einu. Þvi er nú erfitt að sakast
viö menn, þótt þeir séu meöbú i
stærra lagi, amk. meöan þau
eru ekki margföld aö stærð. Þá
eru þaö blessaöir neytendumir.
Þeir eru þurftarminni en áöur
og fást ekki til aö éta vandann,
jafnvel ekki þó stórauknar
niöurgreiöslur hafi komið til og
niöurfelling á söluskatti. Hin
margumrædda neysluvenju-
breyting er oröin staöreynd.
Gosdrykkir teljast oröiö til lifs-
nauösynja og fieira þar fram
eftir götunum. Annars er þetta
útúrdúr, en kapituli út af fyrir
sig, sem ekki er ætlunin aö fara
frekari oröum um. Þá má nefna
misjafna verölagsþróun hér á
landi og erlendis, sem hefur
ódrýgt útflutningsuppbæturnar.
Allt þetta og fleira hjálpast aö.
Meö hliðsjón af þessu og tillög-
um fjölda bændafunda hvers-
konar, hefur núverandi fulltrúa-
ráö Stéttarsambandsins i þri-
gang fjallaö um framleiöslu-
vanda landbúnaöarins, auk þess
sem sjö-mannanefndin svokall-
aöa lagöi mikla vinnu af
mörkum og skilaöi áliti, sem
hneig mjög f sömu átt og sam-
þykktir Stéttarsambandsfund-
anna. Fulltrúarnir þar og með-
limir sjö-mannanefndarinnar
höföu og hafa mismunandi
skoðanir f þessum efnum og
öðrum, rétt eins og gengur.
Staöreyndir og áiit voru athug-
uö af kostgæfni, valkostir metn-
ir og komist aö sameiginlegri
niðurstööu. Atakalaust var þaö
ekki, en niöurstaöan er ekkert
verri fyrir þaö. Meginmáli
skiptir aö þorri fulltrúanna
studdi hana (39—4). Hins
vegar er þaö miöur, ef rétt er,
aö einn úr sjö-mannanefndinni
sé farinn aö tala gegn áliti
nefi.darinnar. Ég veit ekki til,
aö Sveinn á Kálfskinni hafi haft
neina fyrirvara á undirskrift
sinni undir sjö-mannanefndar-
álitiö og þvi ætti hann aö eftir-
láta öörum trúboö utan héraös.
Hvaö Sveini gengur til, ætla ég
ekki aö reyna aö ráöa I. Ég hef
kynnst honum sem traustum og
gegnum manni og hafi ég hann
fýrir rangri sök, biö ég hann
þegar afsökunar.
Fulltrúaráöi Stéttarsam-
bandsinshefur veriö boriöþaðá
brýn, að sjá engin úrræöi önnur
en aö leggja auknar álögur á
bændur. Þetta er rangt, ekkert
slikt hefur veriö lagt til. Þegar
10% útflutningsbótarétturinn
hrekkur ekki til að tryggja
bændum fullt afuröaverð, veröa
þeir að beraskaöann sjálfir. Nú
horfir svo, aö á þessu ári muni
vanta jafnvel 15-20% á afuröa-
veröiö, sem aö óbreyttu yröi
jafnað út á hvern lftra mjólkur
og hvert kfló kjöts. Sú aðferð
tekur ekkert tillit til aöstæöna
manna, ekki fremur en ,,sá
landsins forni fjandi” hafisinn.
Tillögur fulltrúaráös Stéttar-
sambandsins og sjö-manna-
nefndarinnar hníga fýrst og
fremst aö þvi, aö þaö sem bænd-
ur óhjákvæmilega yröu aö taka
ásig, veröi meira en áöur jafn-
aöútmeötilliti til bústæröar, aö
þeir sem ofnoti fóðurbæti taki
aukalega þátt f skakkanum og
auk þess verði tekiö tillit til sér-
aöstæöna einstakra bænda.
Ýmislegt fleira er lagt.til aö
gera, en þau atriöi hafa litið
komiö viö sögu i umræðu siðustu
mánaöa, enda snerta þau ekki
pyngjuna beint. Þá er þess-
um breytingum ætlaö aö gefa
möguleika á stjórnun I fram-
leiöslunni og allt er þetta miöaö
viö ástand eins og þaö, sem nú
hefur skapast, en ekki ella.
Sumir hafa gagnrýnt þessar til-
lögur fyrir þaö, aö vera ekki
nægjanlega afgerandi. Viöleitni
Stéttarsambandsfulltrúanna til
aönásamstöðu byggist fyrst og
siðast á þvi viöhorfi þeirra, aö
ekki yröi gripiö til svo róttækra
aögeröa, að hætta yrti á enn
frekari byggöaröskunog 'iænda-
stéttin kæmistheilfráhildi. 10%
útf lutningsbótarétturinn er
trygging fyrir nægri innlendri
matvælaframleiöslu, en þaö er
ekki meö sanngirni hægt ab ætl-
ast til, aö hún veröi hækkuö,
nema til komi aðrar forsendur,
sem réttlæta slikt.Meöan svo er
ekki, verður að leitast við aö ná
jafnvægi i landbúnaðarfram-
leiðslunni. Markmið Stéttar-
sambandsinser, núsem fyrr, aö
vinnaaðbættum kjörum bænda.
launalegum og félagslegum, og
að beita áhrifum sinum og vaka
yfir, aö við fáum þaö sem okkur
ber. Þaö hefur margt áunnist,
þó betur megi. Sum baráttumál
okkar hafa engan endi. Bænda-
stéttin á i vök aö verjast, og þvi
riður á öllu, að viö stöndum
saman, allir sem einn. Þegar
tekist hefur að sameina mis-
munandi viðhorf i ákveöinni
niöurstööu, er þaö okkur fyrir
bestu aö fylkja liöi um hana eöa
amk. aö láta ógertaö rifa niður.
Þrátt fýrir þaö, er ekkert nema
sjálfsagt, að hver og einn reyni
að vinna sinum skoöunum
fylgis, en þaö þarf að gera á
réttum stööum og á réttum ti'ma
og dagblöðin eruekki alltaf hinn
rétti vettvangur, sist fyrir inn-
byrðisdeilur I viökvæmum mál-
um.
En vikjum aö meöferö máls-
ins I hinu háa Alþingi. Þar er
ekki allt með felldu. Landbún-
ararráöherra heföi átt aö taka
tillögur sjö-mannanefndarinnar
óbreyttar inn I frumvarpiö. Úr
þvi svo var ekki, á Alþingi ekki
að geraaörarbreytingar en þær,
aö færa til fýrra horfe, þess er
sjö-mannanefnd lagöi til. Frum-
varpinu átti siðan aö koma i
gegn um þingiö strax og láta
reyna á, hvernig til tækist. Þess
I staö er verið að möndla með
frumvarpið I landbúnaöarnefnd
neðri deUdar vikum og mánuð-
um saman, á meöan vandi land-
búnaöarins magnast dag frá
degi, svo manni hrýs hugur viö.
Þessi meðferö málsins skapar
Alþingi ábyrgö. Þessi meðferð
málsins er óvirðing viö stéttar-
samtök bænda. Viðleitni til að
veita aöstoö viö lausn vandans
er virt aö vettugi. Þaö er slegiö
á útrétta hönd. Þaö er óviöeig-
andi og taktlaust, ef formaður
landbúnaöarnefndar neöri
deildar Alþingis, er að reyna aö
breyta frumvarpinu til sam-
ræmis við tillögur Eyfiröinga.
Alþingi hefur ekkert marktæk-
ara aö miöa viö, en niöurstöður
kjörinna fulltrúa bænda. Leik-
reglur lýöræöisins á aö viröa,
eða hvaö?
Nú I sumar rennur út kjörtimi
núverandi fulltrúaráðs Stéttar-
sambandsins. Þá veröur tekin
afstaöa til starfa þeirra, sem
þar hafa setið s.l. tvö ár. Nokk-
uö hefur veriö um þaö rætt, aö
breyta þurfi kosningafyrir-
komulaginu i þá átt, að bændur
hafi beinni áhrif á val fulltrúa
sinna i fulltrúaráðiö. Rétt er aö
kanna þetta mál vandlega, en
hrasa ekki aö neinu. Sú aöferö
sem notuð er, hefur sina kosti,
ekki sist vegna þess, að bændur
búa dreift og viö ólika sam-
göngumöguleika. Kosningin er
óbundin. Val milli uppstilltra
lista, svo sem tiðkast i öörum
stéttarfélögum, eykur ekki
möguleika einstaklingsins til
áhrifa. Óbundin kosning á al-
mennum bændafundum er ekki
likleg til að leiöa fram meiri-
hlutavilja. Atkvæði myndu falla
of dreift til þess, og aðstæöur
manna eru misjafnar til að
sækja slika fundi. 1 sumum hér-
uðum eiga sér staö veruleg átök
um val Stéttarsambandsfull-
trúa og þaö sannar, aö vel er
hægt að nýta núverandi fyrir-
komulag til virkrar þátttöku, ef
vilji er fyrir hendi. Þetta mál er
nú til umfjöllunar i búnaöarfé-
lögunum og ástæöa er til aö
hvetja bændur til aö kynna sér
þaö vandlega. Min skoöun er
sú, aö veikleikinn i uppbyggingu
stéttarsamtaka okkar liggi
ekki i kosningaaöferöinni, held-
ur i þvi, aö ekki er gert ráð fyrir
heildarsamtökum heima i hér-
uðunum.
Eins og áöur er aö vikið, var
ekki ætlunin meö þessum skrif-
um aö gera neina úttekt á land-
búnaöarvandanum. Tilgangur
minn er aö hvetja menn til stétt-
arlegrar samstööu og aö reyna
að varpa ljósi á þaö, hvernig
fundir einsogStéttarsambands-
insfundirnir komast aö niöur-
stööu. Slikt ætti raunar aö vera
öllum ljóst, sem eitthvaö koma
aö félagsmálum, en sumum
gengur greinilega illa aö sætta
sig viö það.Meö þessuer ég ekki
aö segja, aö menn eigi ekki aö
halda áfram aö ræöa málin. En
þaö á ekki aö gera þaö á þann
hátt, ab leiði til sundrungar.
Alþingi á næsta leik, en er aö
visu löngu komið i timahrak og
verður að taka ábyrgöá afleiö-
ingum þess. Fulltrúaráö Stétt-
arsambandsins stendur meö
Scunþykktum sinum eöa fellur,
ef þvi er aö skipta. Þaö stendur
lika viö samþykktir sinar, jafn-
vel þó margur fúlltrúinn vildi
einhverju breyta, ef einn réöi.
Hver kannast ekki við það,
þegar mörg verkefni biöa úr-
lausnar og það vefet fyrir
manni, hvar og hvernig eigi aö
byrja. Ekkert vinnst meö enda-
lausum vangaveltum. Sé ekki
hægt aö komast aö niöurstööu,
hvaö sé heppilegast, þá hefst
maöur handa við þaö sem nær-
tækast er og vinnur, þar til allt
er af hendi leyst. Þaö er eftir aö
koma mörgum hagsmunamál-
um okkar bænda i höfn. Þvi
megum viö ekki eyöa ótak-
mörkuöum tima og kröftum i
mas og þras, en snúa okkur
heldur aö þvi, aö gera það sem
gera þarf. Þaö er mannlegt aö
okkur greini á, hvernig aö verki
skuli staðiö. En vagninn veröum
viö aö draga sameiginlega og
gæta þess aö enginn heltist úr
lestinni.
Lindarhvoli iÞverárhliö 25.3.79
Jón G. Guöbjörnsson
Aðalfundur kaupmanna
Aöalf undur Kaupmanna-
samtaka tslands var haldinn aö
Hótel Sögu 20.3. 1979.
Gunnar Snorrason var endur-
kjörinn formaöur samtakanna og
Þorvaldur Guömundsson vara-
formaöur.
Fundurinn hefur sent frá sér
ályktanir um ýmis hjartansmál
kaupmanna og mun hér á eftir
veröa stiklað á stóru I þvi efni.
Fundurinn beinir þvi til verö-
lagsyfirvalda, aö verslunum
veröi heimilt aö taka inn i endan-
legt vöruverö aukakostnaö, sem
hlýst af staðsetningu verslana
fjarri innflutningshöfn, s.s. flutn-
ingskostnaö og simakostnaö.
Samþykkir fundurinn aö skipuö
veröi á vegum K.l. sérstök dreif-
býlisnefnd. Þá hvetja kaupmenn
eindregiö til, að verölagslöggjöfin
nýja taki gildi eigi siöar en 1.
sept. n.k. Fundurinn átelur harö-
lega þann drátt, sem orðiö hefur á
gildistöku hennar, og mótmælir
bollaleggingum um breytingar á
henni i pólitiskum tilgangi.
Fundurinn mótmælir harðlega
þeim miklu skattahækkunum,
sem lagbar hafa veriö á verslun-
aratvinnu i landinu, svo sem með
hækkun tekjuskatts hækkun fast-
eignagjalda, lóöaleigu, aðstööu-
gjalds, sérstökum álögum á
verslunarhúsnæöi og nýbygging-
argjaldi.
Enn fremur bendir fundurinn á
aö kostnaöur smásöluverslunar-
innar af innheimtu söluskatts hef-
ur stóraukist i tið núverandi rikis-
stjórnar og vill þvi að verslunin
fái nú þegar endurgreiddan þann
mikla aukakostnaö sem hún legg-
ur af mörkum vegna innheimtu
hans.