Þjóðviljinn - 06.04.1979, Qupperneq 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 6. aprll 1979.
Amin hangir
á bláþræði
Svo virðist sem loka-
orustan um Kampala
höfuðborg úganda
standi nú yfir. Útlaga-
sveitir sem njóta stuðn-
ings Tanzaniu segjast
hafa tekið Entebbe flug-
völl og útvarp Amins
segir að þeir geri
sprengjuárásir á höfuð-
borgina.
Hart hefur veriö barist í
Úganda aö undanförnu og oft
boriö mikiö ámillii fréttum af Ur-
slitum bardaga.
Reuter hefur nokkrum sinnum
sagt kviksögur af flótta Amins en
hann hefur jafnharöan boriö þær
tii baka sjálfur.
Nú ber hins vegar öllum heim-
ildum saman um aö illa sé komiö
fyrir honum. Fréttaritari Dagens
Nyheter iNairobi iKenýa (sem á
landamæri aö Úganda) segir
greinilegt aö uppreisnarsveitir
hafi sótt miöe fram og að
Tanzaniuher hafi aldrei fyrr gert
loftárásir svo langt inn fyrir
landamæri Úganda.
Fréttaritarinn segir jafnframt
aö Kampala sé nánast auö borg
og flestir erlendir sendimenn hafi
foröaö sér þaöan.
Amin nýtur stuönings Libýu-
stjórnar en sú neitar harðlega aö
hafa sent þúsundir hermanna
honum til hjálpar einsog and-
stæðingar hans halda fram. Vitaö
er aö baráttuanda(skortir mjög í
lið Amins sem aö mestu leyti
byggist á málaliöum.
Andstaðan gegn Amin er sögö
saman komin i Þjóöfrelsis-
fylkingu Úganda (UNLF) sem
prófessor aö nafni Yusuf Lule
veitir forystu. Annar kunnur
áhrifamaöur er Milton Obote
fyrrv. forsætisráðherra.
Þó innrás Tanzaniu sé skýlaust
brot á meginreglum Einingar-
samtaka Afrikurikja hefur hún
mætt litilli andspyrnu. Vestur-
lönd virðast lita hana vingjarn-
legum augum, en Nyerere
Tanzaniuforseti hefur vingast viö
þau að undanförnu, einkum eftir
að hann skilaöi aftur ýmsum
þjóönýttum eigum 1977.
Suður-Afríka:
Barist er um
Uf frelsissinna
t morgun ætluöu suöur-afrisk
yfirvöld að hengja Solomon Mahl-
angu, 23 ára gamlan svertingja
sem sagður er liösmaöur frelsis-
samtakanna African National
Congress (ANC). Þessu áformi
hefur veriö mótmælt um heim all-
an.
Mebal þeirra sem andmælt
háfa dauöadómnum yfir Mahl-
angu er Waldheim aöalritari
Sameinuðu þjóöanna, Heims-
kirkjuráðið, ríki Afriku og mót-
mælaganga i Jóhannesarborg.
Mahlangu var dæmdur fyrir aö
hafa átt hlutdeild aö morði
tveggja hvitra manna, sem féllu i
átökum hans og annars svarts
skæruliöa við lögreglu 1977. *
Verjendur hans bentu á aö
sannað væri að Mahlangu heföi
ekki skotiö á menninga.
Ef af aftöku veröur þykir þaö
sýna að stjórnvöld hvita minni-
hlutans ætli aö sýna frelsisbar-
áttu svetingja áfram fulla hörku.
J" Þjóðviljinn! j
i Blaðamaður óskast
Þjóðviljinn óskar að ráða blaðamann með
reynslu til almennrar
fréttamennsku á ritstjórn.
Vinsamlegast hafið samband við
ritstjóra blaðsins.
Þjóðviljinn
I
■
I
Biaðberar
óskast
Vesturborg:
Skjól
Reynimelur — Grenimelur
Langahlið — Skaftahlið
Austurborg:
Árbær I
Akurgerði
OJODVIUINN
Siðumúla 6, simi 8 13 33
Amin
Grænland:
Siumut
fœr
meiri-
hluta á
þingi
í gærkvöldi höfðu enn
ekki borist endanleg úr-
slit kosninganna i Græn-
landi, vegna þess að
ekki tókst að ná loft-
skeytasambandi við 4
kjördæmi^vo slæm voru
skilyrðin.
80% atkvæða höföu hins vegar
verið talin i gær og var ljóst að
vinstri flokkurinn Siumut fær
hreinan meirihluta á landsþing-
inu, 11 eða 12 af 21 þingmanni.
Hægri flokkurinn Atassut verö-
ur i stjórnarandstööu, en enn sem
komib er höföu aörir flokkar ekki
fengið neinn mann á þing.
Siumut berst fyrir fullum yfir-
ráöum Grænlendinga yfir auð-
lindum sinum og vill slita tengsl
þeirra viö Efnahagsbandalagið.
Flokkurinn kennir sig viö sósial-
isma en hefur oröiö fyrir tals-
verðri gagnrýni frá vinstri.
Óeirðir í
Pakistan
vegna
aftöku
Bhuttos
1 gær kom til harka-
legra mótmæla iRawal-
pindi í Pakistan vegna
aftöku Bhuttos. Að
minnsta kosti 6 þúsund
manns tóku þátt í að-
gerðunum.
Herstjórnin sendi lögregluna á
vettvang með táragas og gúmmi-
kúlur en mótmælendur reistu1
götuvigi og köstuöu grjóti.
Mótmælin urðu m.a. vegna þess
að stjórnin fyrirskipaði handtöku
frænda Bhuttos og annars þekkts
stuöningsmanns hans og sakaöi
þá um að efna til múgæsinga.
Mótmæli uröui mörgum öörum
borgum. 1 Sind, heimahéraði
Bhuttos, lét lögreglan handtaka
eitt hundraö manns og sýnt er aö
Sia hershöföingi og æösti yfir-
maöur landsins ætla aö gripa til
harkalegra ráöstafana til að bæla
öll andmæli niður.
Fréttaskýring
Evrópskt gjaldeyriskerfí:
7/7 hvers og
af hverju?
Um miðjan mars tók gildi
svonefnt evrópskt gjaldeyris-
kerfi (EMS) sem öll riki Efna-
hagsbandalagsins nema Bret-
land taka þátt I. Margir lesend-
ur eiga þaö sjálfsagt sammerkt
meö þeim sem þetta ritar aö fá
svima þegar minnst er á efna-
hagsmál hvaö þá, gjaldeyris-
kerfi. En I raun mun þetta ekki
svo flókiö, og skal reynt aö gera
grein fyrir fyrirbærinu.
Hvað er EMS?
Evrópska gjaldeyriskerfið
mun ekki valda neinni byltingu,
en það táknar vissan áfanga I
aukinni samvinnu evrópskra
auðvaldsrikja i samkeppninni
viö bandariska og japanska
heimsvaldastefnu. Samkomu-
lagið felur i sér aö stjórnir V-
Þýskalands, Frakklands,
Belglu, Lúxembúrg, Hollands,
írlands Danmerkur og Italiu
leggja hluta af gjaldeyri sinum i
sameiginlegan sjóö (samt. um
150 miljarðar danskra króna)
sem notaður veröur til að koma
i veg fyrir aö myhtir þessara
landa sveiflist meira en sem
nemur 2,25% hver gagnvart
annarri. Fyrir itölsku liruna eru
mörkin 6%.
Ætlunin með þessu er sögð sú
að auka efnahagssamvinnu
landanna og koma i veg fyrir
slæm áhrif af kreppu dollarans
á gjaldeyriskerfi þeirra, sem
raunar er gömul hugmynd.
Auðvaldsriki Evrópu óttast
aðra samdráttarkreppu einsog
var 1974-5 og reyna allt til að
styrkja stööu sina.
Ormurinn minni
Þetta er ekki i fyrsta skipti
sem reynt er aö bregöast viö
hruni Bretton Woods kerfisins,
sem gerði dollarinn að grund-
Ivelli gengis annarra mynta.
1972 mynduðu V-Þýskaland,
Frakkland, Belgia, Holland og
Danmörk gjaldeyrisbandalag
sem ta’kmarkaði gengissveiflur
þeirra hvers gagnvart ööru við
2,5% (upp á viö eöa nibur á viö).
Það var kallaö Evrópski
ormurinn En slikt bandalag fær
trauöla staðist meöan enn eru til
þjóöriki, sem eru á mismunandi
þróunarstigi,eiga ekki við alveg
sömu vandamál að glima, og
þar sem stjórnvöld veröa aö
gripa til mismunandi lausna á
sambærilegum vanda, t.d.
vegna styrks eða vanmátts
verkalýösbaráttunnar.
Frakklandshali ormsins sleit
sig lausan 1974 til aö komast hjá
of hárri skráningu frankans,
sem var mun veikari en þýska
markið i bandalagi þessu. Þá
var eftir ormurinn minni sem
fyrst og fremst fólst i aö nokkur
smærri kapitalisk Evróp'uriki
tóku mið af gengi marksins.
Jafnvel það tókst ekki fullkom-
lega og i október i fyrra hækkaði
þýska gengið um 3% miðað við
mynt þessara landa.
Það voru fyrst og fremst
Þjóðverjar sem böröust fyrir
evrópsku gjaldeyriskerfi vegna
þess, að ormurinn náði ekki til
hinna stórvelda EBE.
Hvaö vakir fyrir
þýskum?
Þýskaland er mesta efna-
hagsveldið I Evrópu og jafn-
framt öflugast með tilliti til
gjaldeyris og veikleika verka-
lýðsbaráttunnar. Þeir vilja
tryggja sig fyrir sveiflum
dollarans. Vegna þess að sá er
enn sem fyrr helsta mynt
alþjóðlegra gjaldeyrisviöskipta
stefnir hin mikli viðskiptahalli
Bandarikjanna og verðbólgan
^>ar. þýsku fjármálalifi i hættu.
Þýskir kratar reka áróður fyrir
EBE
Bandarikin gátu brugðist viö
hallanum með stóraukinni
seðlaprentun en hún jók jafn-
framt verðbólguna auk þess
sem dollarinn hrannaðist upp I
þýskum bönkum við takmark-
aðan fögnuð fjármálayfirvalda.
I þessum átökum blómstruðu
spákaupmenn og peningafólk
reyndi óðum að festa fé sitt i
„raunverulegum” verömætum:
demöntum, gulli og málverk-
um.
Þjóðverjar ala með sér
draum um sameinaða
kapitaliska Evrópu sem hafi i
fullu tré við Bandarikin og
Japan. Þeir hafa viðrað hug-
myndir um evrópskan gjald-
eyrissjóð sem geti lánað aöal-
bönkum EBE-landa og orðið
öflugt mótvægi gegn auðdrottn-.
un Bandarikjanna en jafnframt
tæki i höndum þeirra sjálfra:
Þeir ráða yfir 40% af öllum er-
lendum gjaldeyri Efnahags-
bandalagslandanna.
Astæðan fyrir þessu brölti i
þýsku stjórninni er afgerandi
veikleiki þýskra kapitalista
miðað við bandariskar: Þeir
eiga ekki nærri jafn stóran
heimamarkað og eru mun háö-
ari útflutningi. Viö nýjum sam-
drátt á heimsmarkaði yrði þessi
. veikleiki alvarlegur. Ein leið til
að sigrast á honum er aö styrkja
aukna samstöðu EBE, m.a. með
sameiginlegu gjaldeyriskerfi,
og tryggja sér þar stóran
„heimamarkaö”.
Að visu ér þýsk borgarastétt
ekki alveg á einu máli um þetta.
Svo gæti farið að Þjóðverjar
þyrftu si og æ að styrkja gjald-
eyri veikburða landa og þá hefði
myndast nýr vitahringur.
Hagur hverra?
Draumur Þjóðverja rættist
ekki með evrópska gjaldeyris-
kerfinu. Þeir hafa orðiö að út-
þynna upphaflegar tillögur
sinar mikið, og Bretland neitaði
alfarið þátttöku. Mismunandi
verðbólga mun lika gera kerfinu
erfitt fyrir (i fyrra: 2% I Þýska-
landi, 9% I Frans og 12% á
Italiu). Það er þvi óliklegt að
EMS muni ná tilgangi sinum.
Það er llka öldungis vist að
verkalýðsstéttin hefur ekkert
uppúr þessariauknu gjaldeyris-
samvinnu. Þvert á móti mun
kerfið hvetja rikisstjórnir
þeirra landa sem veikari eru
efnahagslega en Sambandslýð-
veldið — og þar sem verkalýös-
stéttin er sterkari — til harðari
ráðstafanay meiri aðhalds og
sparnaðar i þjóðarbúskapnum
'einsog það heitir.
Þegar borgarastéttin situr við
stjórnvölinn ætti enginn að
þurfa að efast um hvaða fólk
það er sem á „að spara og halda
I við sig”.
(Aöalheimild Intercontinental
Press) hg