Þjóðviljinn - 06.04.1979, Blaðsíða 9

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 6. april 1979.
Föstudagur 6. april 1979. ÞJÓDVILJINN — StÐA 9

í***>rrM
LANDGRÆÐSLUÁÆTLUN 1974-79:
Umfangsmestu tilraunir sem
gerdar hafa yerid hérlendis
Nasasjón af starfsemi
Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins
U.W:
. *»»í*S*8,*
í&tffWl 'JHwrsi 9i'(*tZ*i***K
waí vriaíi ‘imúítíz* \
YaíÖ' ai ttíít CíSOLS Tdrtl: 'KÍwru'VtVrfSB*
«****«*> *'*»ÍRA
Ingvi Þorsteinsson magister segir frá gróöurrannsóknum á úthaga. ( Mynd:eik)
Blaðamönnum var vel fagnað á Rannsóknastof nun iandbúnaðarins í
Keldnaholti, er þeir komu þangað um daginn í boði Rannsóknaráðs
ríkisins til að kynnast starfsemi stofnunarinnar. Var þeim boðið að
bergia.á mangómysu, ágætum svaiadrykk, sem er einn afrakstur til-
rauna með nýtingu mysunnar til manneldis, en hún rennur nú mestöll í
sjóinn í miljónalitratali, engum til gangs né gróða. Mangómysan er
gerð með því að blanda safa hins dísæta mangóávaxtar í súra mysuna
og verður af því hinn gómsætasti kokkteill. Er stefnt að því að koma
mangómysunni á markað i haust.
Starfsmenn
Rannsóknastofnun landbúnaö-
arins var stofnuB áriB 1965 og
flutti úr Háskólahverfinu aB
Keldnaholti 1968. 37 háskóla-
menntaöir menn starfa viö stofn-
unina, 6 tilraunastjórar, 20 rann-
sóknarmenn ásamt aöstoöarfólki
25-30 manns, vinnufólki og sum-
araöstoö. Forstjóri er dr. Björn
Sigurbjörnsson.
Tilraunastöðvar og deildir
Tilraunastöövar RALA eru:
Korpa i landi Korpúlfsstaöa,
ásamt Þormóðsdal. Þar fara
fram jurtakynbætur, matjurta-
rannsóknir og meltanleikarann-
sóknir. Hestur i Borgarfirði
(sauöfé). Reykhólar á Barða-
strönd (sauöfé, jarörækt).
Mööruvellir I Hörgárdal (alhliöa
tilraunir). Skriöuklaustur i
Fljótsdal (sauöfé, jarörækt).
Sámsstaöiri Fljótshlíö (frærækt,
kornrækt).
Bútæknideild er aö Hvanneyri,
en aðrar deildir og einingar i
Keldnaholti eru Jaröræktardeild,
Búfjárdeild, Gróöurkort og land-
nýting, Fæöurannsóknir, Töl-
fræöilegir útreikningar, Eftirlits-
deild landbúnaðarvara og Efna-
greiningarþjónusta.
Auk þess framkvæmir eöa sér
RALA um tilraunir og rannsóknir
I samvinnu viö bændaskólana á
Hvanneyri og Hólum, Garðyrkju-
skólann Reykjum, Tilraunabúiö
aö Laugardælum, Tilraunastöö
Háskólans aö Keldum og Rann-
sóknastöö skógræktarinnar,
Kollafiröi og gerir tilraunir um
landallthjá bændum, á afréttum,
söndum og óbyggðum, oft I náinni
samvinnu viö Landgræöslu rikis-
ins.
Markmiö rannsókna RALA er
m.a. aö stuðla aö framleiöslu á
betri og ódýrari landbúnaðarvör-
um, meiri nýtingu innlendra hrá-
efna og að létta bóndanum störf-
in.
Helstu rannsóknaverkefni
Helstu rannsóknaverkefni
stofnunarinnar eru nú þessi:
• Framkvæmd rannsóknaþáttar
landgræösluáætlunar 1974-1979.
Stærsti liðurinn eru rannsóknir á
nýtingu lands til beitar fyrir
sauðfé, nautgripi og hross, bæöi á
hálendi og láglendi. Þetta eru
umfangsmestu tilraunir sem
geröar hafa veriö hér á landi, á
allt aö níu stööum vlösvegar um
land. Aö þeim hafa unnið margir
starfshópar sérfræðinga I búf jár-
fóörun, búfjársjúkdómum, beiti-
söndum og óbyggðum, oft i náinni
samvinnu viö Landgræöslu rlkis-
ins.
• Mjög hefur verið aukiö við
gróöurkortagerö I sambandi við
áætlunina. Þá eru geröar viötæk-
ar rannsóknir á vistfræöilegum
áhrifum búskapar á náttúru
landsins, áhrifum framræslu,
áburðar og beitar ásamt athug-
unum á áhrifum álfta- og gæsa-
beitar.
• Þá hefur landgræösluáætlunin
komiöupp fyrsta visi aö innlendri
grasfrærækt og hefur þaö tekist
vonum framar.
• Rannsóknir á heyverkunaraö-
feröum i þvi skyni aö bæta gæði
heyja, bæöi verkuöum i þurrhey
og vothey. Ýmsar. nýjar leiöir
eru reyndar, svo sem notkun raf-
orku meö varmadælu, notkun
hveravatns, notkun ýmissa hey-
vinnuvéla, mismunandi aöferöa
við votheysverkun o.fl.
• Rannsóknir á útihúsum með
það fyrir augum aö draga úr
byggingakostnaöi fjárhúsa (helst
aö losna viö taögeymslur, sem
eru um 40% af byggingarkostnaði
fjárhúsa). Auk þess aö finna inn-
réttingar sem draga úr vinnuþörf
viö fjárhiröingu og fóörun búfjár.
• Rannsóknir á kjötgæöum dilka
sem beitt er eöa fóöraöir á mis-
munandi hátt fyrir slátrun til aö
finna hlutfall vööva og fitu og
mismuná bragögæöum. Auk þess
er unnið aö þróun nýrra fæöuteg-
unda úr landbúnaöi, s.s. skyr-
mysu meö ávaxtabragöi. Veriö er
aö hefja rannsóknir á þvi hvernig
auka megi geymsluþol islensks
grænmetis.
9 Rannsóknir til aö auka öryggi
kartöfluræktar og bæta gæöi
þeirra. Starfshópur sérfræöinga
hefur nýlega lokiö skýrslu og ver-
iö er að skipuleggja næsta
áfanga.
Til dæmis um árangur hefur
stórdregiö úr skemmdum af
völdum uppskeruvéla.
• Rannsóknir á aöferöum til aö
minnka skemmdir á ull og gærum
i fjárhúsum. Þær hafa bent á
ýmsar leiöir til úrbóta.
• Rannsóknir á leiöum til aö
auka nýtingu innlendra hráefna i
fóöurbæti. Veriö er aö reyna notk-
un ýmiskonar fiskurgangs,
þorskalýsis, slátúrurgangs, dýra-
fitu ásamt fiski- og grasmjöli.
Sumt, s.s. fita blönduö I gras-
köggla er þegar komiö i almenna
notkun. Reynt veröur aö finna
fóöurblöndur sem nota 70-80% is-
lensk hráefni við fóörun svina,
hænsna og kúa, en nú er algengt
aö i blöndunum sé 100% innflutt
efni.
• Kynbætur á byggi I þvi skyni
aö finna stofna sem ná öruggari
þroska á Islandi og gefa meiri
uppskeru en þeir erlendu stofnar
sem hingaö til hafa veriö notaöir.
Er vonast til aö geta notaö korniö
bæöi til dýra- og manneldis.
• Rannsóknir á betri aöferðum
til aö rækta grænmeti, berja-
runna og aörar garöplöntur.
Markmiöiö er aö auka fjölbreytn-
ina og einfalda aöferöir til aö
efla heimilisræktun. Unniö er aö
þvi aö finna lifrænar aöferöir til
aö venjast meindýrum til aö
draga úr notkun eiturefna.
• Rannsóknir til aö undirbyggja
framleiöslu i gróöurhúsum til út-
flutnings I stórum stil. Þessar
rannsóknir hafa þegar sýnt aö
framleiösla viö lýsingu aö vetr-
arlagi á chrýsu græðlingum er
nægilega mikil til þess aö slik
framleiösla borgar sig viö núver-
andi verölag.
• Haldiö er áfram skipulags-
bundnum rannsóknum á hag-
kvæmri notkun áburðar, sérstak-
lega á stööum þar sem skotur er á
ákveönum efnum s.s. Kalki. Slik-
ar rannsóknir og mat á grasstofn-
um fer einkarlega fram á til-
raunastöövunum.
Erfitt að nýta erlendar
niðurstöður
I máli Björns Sieurbiörnssonar
Framhald á 14. siðu
MEINDÝR og jurtasjúkdómab
Skortur á heilbrigdu útsæði
Svavar Gestsson um atvinnumálakafla efnahagsmálafrumvarpsins:
Átak til eflingar atvinnuvega
Aukin rannsóknarstarfsemi
3000 miljónir
miljónir til hagræðingar
1 ræöu á Alþingi á miövikudag
viö fyrstu umræöu i neöri deild
um efnahagsmálafrum varpiö
geröi Svavar Gestsson viöskipta-
ráðherra sérstaka grein fyrir
þeim ákvéeöum um atvinnumál
sem fengist hafa inn Ifrumvarpið
fyrir tilstilli Alþýöubandalagsins
og verkalýöshreyfingarinnar.
Sagöi hann þá með:;l annars:-
„Ég tel aö ég hafi nú sýnt
framá þaö, aö ýmis helstu sam-
dráttarákvæöi frumvarps hæstv.
forsætisráöherra, eins og þaö var
lagt fram I öndveröu, hafi breyst
svo, aö þaö eigi ekki að vera
hætta á þvi, aö frumvarpiö i
þeirri mynd, sem þaö liggur nú
fyrir hafi I för meö sér hættu á at-
vinnuleysi og einnig held ég aö
þaö sé ljóst, aö þaö var vegna
þrýstings Alþýðubandalagsins og
verkalýöshreyfingarinnar að
þessar breytingar fengust fram,
þvi báöir stjórnarflokkarnir hinir
bitu sig i raun og veru, og þá sér-
staklega Alþýöuflokkurinn, fasta
á upphaflegan texta forsætisráö-
herra á þeim hálfa mánuöia.m.k.
sem trúlofunarskeiö þeirra Vil-
mundar og Olafs stóö yfir.
Framfarir og
hagræðing í atvinnurekstri
En ekki einasta hafa samdrátt-
arákvæöi af ýmsum toga veriö
gerö skaölaus i frumvarpi þessu,
heldur er komiö inn i frumvarpið
ákvæöi, sem viö Alþýöubanda-
lagsmenn teljum afar mikils-
vert, en þaö felur I sér viður-
kenningu á nauösyn eflingar at-
vinnuveganna og sérstöku átaki I
þvi skyni. Hér á ég við 5. kafla
frumvarpsins um framfarir I at-
vinnuvegum og hagræöingu i at-
vinnurekstri. Þar er gert ráö fyrir
þvi, aö ráöuneyti einstakra at-
vinnuvega skulu hafa forgöngu
um gerö atvinnuvegaáætlana
hvert d slnu sviði. Viö áætlana-
geröina á sérstaklega aö miöa að
frekari vinnslu og bættri nýtingu
innlendra hráefna og aukinni
framleiöni atvinnuveganna og
traustum rekstrargrundvelli
þeirra. Jafnframt veröi kannaöar
hugmyndir og áætlanir um nýjar
Svavar Gestsson: Frumvarpiö
hefur breyst svo aö þaö á ekki aö
hafa i för meö sér hættu á at-
vinnuleysi.
alvinnugreinar er treyst gætu
undirstöðu þjóöarbúsins. Viö
undirbúning og skipulagningu
áætlana á samkvæmt þessum
kafla frumvarpsins aö leggja sér-
staka áherslu á skynsamlega og
hagkvæma ráöstöfun auöíinda
og skipuleggja nýtingu til lengri
tlma. Ennfremur skal hafa i huga
æskilegt jafnvægi milli einstakra
atvinnugreina auk þess sem áætl-
anir stuöli aö skipulegri byggöa-
stefnu og eflingu atvinnustarf-
semi á félagslegum grundvelli.
Samræmdar
atvinnuvegaáætlanir
Þá er i 23. gr. lögö áhersla á
nauösyn samræmingar viö gerö
atvinnuvegaáætlana og að þessa
samræmingu á aö tryggja sam-
eiginlega af ráöherrum viökom-
andi atvinnugreina ásamt for-
sætisráöherra. Jafnframt eiga
þessir aöilar aö sjá um aö sam-
ræmi sé milli atvinnuvegaáætl-
ana og fjárfestingar- og lánsfjár-
áætlana, sem gert er ráö fyrir I 4.
kafla laganna og áætlunar þeirr-
ar um meginstefnu I rikisbú-
skapnum, sem mælt er fyrir um i
7. gr. þessa frumvarps.
Þá er gert ráö fyrir þvi, aö fela
megi opinberum stofnunum, sem
starfa aö áætlanagerö og tengd-
um verkefnun^ vinnu viö gerö at-
vinnuvegaáætlana eftir þvi sem
viö á.
Viö undirbúning atvinnuvega-
áætlana og aögerða til hagræö-
ingar I atvinnurekstri skal leita
álits og tryggja samráö viö sam-
tök I viökomandi greinum. I 24.
gr. segir aö rlkisstjórnin eigi aö
leggja atvinnuvegaáætlanir fyrir
Alþingi sem þingsályktunartil-
lögu eöa frumvörp, eftir þvi sem
viö eigi hverju sinni.
3000 miljónir
í hagræðingu
Þá er aö finna I þessum kafla
mikilsvert ákvæöi um aö til
stuðnings áætlanageröar um at-
vinnuvegina skuli efla rann-
sóknastarfsemi i þeirra þágu,
Yneö hliðsjón af langtimaáætlun
Rannsóknaráös rikisins um þetta
efni, eins og hún verður staöfest
af stjórnvöldum.
I 26. gr. er ákvæöi um aö til hag-
ræðingar i undirstöðugreinum at-
vinnulifsins eigi aö verja á árinu
1979 sérstaklega 1000 miljónum
króna,og á árinu 1980 er sagt aö
rikisstjórnin eigi aö beita sér
fyrir sérstakri fjáröflun i sama
skyni aö upphæö 2000 milj. króna.
Loks er aö finna ákvæöi I þess-
um kafla um aö efla skýrslugerö
um fjárfestingu i atvinnuveg-
unum og tengja hana fjárfest-
ingaráætlun hvers árs og stefnu-
markandi áætlunun fyrir at-
vinnuvegina.
Viö Alþýöubandalagsmenn
teljum að hér sé um aö ræöa mjög
þýöingarmikil ákvæöi, sem aö
eigi aö geta haft I för meö sér já-
kvæöa þróun Islenskra atvinnu-
vega á komandi árum. Enda þótt
viö heföum gjarnan kosiö aö
ganga lengra i þessum efnum aö
sumu leyti, þá teljum viö aö hér
sé stigiö mjög veigamikiö skref I
rétta átt og þessum kafla I frum-
varpinu I þeirri gerö sem þaö er
nú fögnum viö alveg sérstak-
lega.”
Aukin notkun öryggisbelta gæti árlega
Bjargað tíu
mannslífum
Kostnaður vegna látinna
og slasaðra 4
Tekjutap og sjúkrahús-
kostnaður af völdum umferöar-
slysa nam 4 miijöröum króna
áriö 1977, samkvæmt út-
reikningum Davíðs A. Gunnars-
sonar framkvæmdastóra rikis-
spitalanna. A sama tíma námu
iögjöld af bifreiöum til trygg-
ingafélaganna 2,5 miljöröum
króna, en tjónabætur vá-
tryggingafélaganna námu 2,2
miljörðum.
Útreikningar Daviös sýna aö
meðferð hinna mest slösuðu
kostar aö meðaltali 68 miljónir
miðað við staögreiöslu og
mannslífið u.þ.b. 26 miljónir og
hefur hann þá aöeins reiknað
inn bein útgjöld og tekjutap.
Hitt er ekki tekið með I
reikninginn, sem kannski sviöur
■sárast og vart verður metið til
fjár, þjáningarnar af völdum
örkumla og ástvinamissis.
Davið lagði þessa útreikninga
fram á ráðstefnu sem Félag is-
lenskra bifreiöaeigenda gekkst
fyrir á Hótel Loftleiöum hinn
þriðja þessa mánaðar.
Þarna voru samankomnir
fulltrúar heilbrigðis- og um-
ferðarmála.
Við höfðum samband viö Ólaf
Ólafsson landlækni, vegna ráð-
miljarðar
stefnunnar og benti hann á aö á
sama tima og umferöarslysum
fækkaði hjá öðrum noröur-
landaþjóðum væri nokkur aukn-
ing á Islandi. Aukning slysa
hérlendis hefur fyrst og fremst
orðið i þéttbýli. Sifellt eykst
þörfin á sérfræðingum og aukn-
um tæknibúnaöi við sjúkrahúsin
til þess að mæta m.a. þessari
aukningu.
Þá þótti ólafi ástæða til að
benda á að fótgangandi fólk yröi
i. vaxandi mæli fyrir baröinu á
bilunum. Eins væri athyglisvert
að mest slysaaukning heföi orö-
ið hjá hópnum 65 ára og eldri og
lika hitt að yngri bilstjórar ættu
æ meiri hlut aö umferðarslys-
um.
Þá bæri umferðarslys oft upp
á helgar, sem kreföist þess að
kallað væri út starfsfólk, sem
annars væri i frii, til þess að
standa i flóknum timafrekum aö-
gerðum með hjálp rándýrs
tækjabúnaðar.
Hann sagöi aö margt væri
hægt að nefna til úrbóta. bæði
breytingar á umferðarlögum
lagfæringar á götum og gatna-
kerfum t.d. meö bættri skrán-
ingu á óhappastöðum, en þar
Framhald á blaðsiðu 14.
Verkefni Rannsóknastofnun-
ar landbúnaöarins á sviöi
plöntusjúkdóma og meindýra
snúast fyrst og fremst um kart-
öflur. Þaö er eölilegt aö svo sé,
þar eð kartöfluræktun er
þýöingarmesta ræktunin i is-
lenskum landbúnaöi aö gras-
rækt undanskilinni. I grasrækt
er ekki um nein veruleg sjúk-
dómavandamál aö ræöa, en
hinsvegar er kartaflan sú
plöntutegund, sem hvaö flestir
sjúkdómar hrjá. Hér á landi
hafa um 14 sjúkdómar og 2
meindýr fundist á kartöflunni
Og samt höfum viö ekki fengiö
hingaö alla þá kartöflusjúk-
dóma, sem hér geta þrifist.
Flestir þessara sjúkdóma ber-
ast meö útsæðinu. Skortur á
heilbrigðu útsæöi af mest rækt-
uöu afbrigöunum er þaö, sem
einkum stendur I vegi fyrir aö
hægt sé aö vinna bug á helstu
sjúkdómunum.
Sigurgeir ólafsson kynnti
rannsólknir RALAá meindýrum
og jurtasjúkdómum fyrir blaöa-
mönnum. Um rúmlega tveggja
ára skeiö hefur starfaö sam-
starfshópur, er fjallaö hefur um
kartöfluvandamál. Þessi hópur
hefur nýlega sent frá sér
skýrslu, sem ber heitið
„Kartaflan. Tilraunir og rækt-
un. Sögulegt yfirlit, mat á nú-
verandi ástandi og framtiöar-
verkefni.” Brýnasta framtiöar-
verkefiiið telur hópurinn vera
að koma upp heilbrigöum stofn-
um af þeim afbrigöum, sem hér
eru mest ræktuö og koma betra
skipulagi á útsæðisræktina, en
einnig aö stpöla aö minni sködd-
un uppskerunnar og betri
geymslumáta.
Astæöan fyrir þvi, aö svo mik-
iö af sjúkdómum berst með
kemur í veg fyrir
aö hœgt sé aö
vinna bug á
helstu kartöflu-
sjúkdómum
kartöfluútsæöinu er sú, að sáð-
varan I þessu tilfelli er ekki fræ,
eins og hjá flestum öörum
plöntutegundum, heldur
stöngulhnýöi, ásamt þeim jarö-
vegi, sem óhjákvæmilega loðir
viö þau.
Þær aöferöir, sem stofnunin
beitir til að koma upp heilbrigö-
ari stofnum, eru þrenns konar:
1. Nokkrum góöum útsæöis-
ræktendum i Eyjafiröi hefur
verið faliö aö koma upp heil-
brigöari stofnum. Þeir eiga aö
fjarlægja allar sjúklegar plönt-
ur úr garöinum og uppskeran er
siöan sótthreinsuö aö hausti.
Vonast er til, aö árangur
þessarar ræktunar komi fram i
lægri tiöni stöngulsýki, hrukku-
tiglaveiki og ýmissa sveppa-
sjúkdóma.
2. Hjá stofnuninni er nú veriö aö
mynda græölingastofna áf af-
brigöunum Bintje, Gullauga,
Helgu og Rauöum Islenskum.
Tekinn er hluti af stönglinum og
hann látinn festa rætur og stofn-
inn siðan byggöur upp af sllkum
plöntum. A þennan hátt er aö
mestu hægt aö losna við þá s júk-
dómsvalda, er fylgja útsæöinu,
en berast ekki upp i stöngulinn.
Gildir þetta um alla sjúkdóma
nema virussjúkdóma.
3. Komiö hefur I ljós, aö
svokallaðir „leyndir virus-
sjúkdómar” eru mjög útbreidd-
ir i kartöflum á Islandi. Er hér
fyrst og fremst um X-virus aö
ræöa oger óhætt aö fullyrða, aö
nær allar plöntur af afbrigðun-
um Gullauga, Helgu og Rauöum
islenskum innihaldi X-virus.
Yfirleitt sjást engin sjúkdoms-
einkenni, en þessir leyndu sjúk-
sómardraga samt úr uppskeru,
misjafnlega mikiö eftir afbrigö-
um, og einkum, ef aörar virus-
tegundir eru til staðar llka, eins
og t.d. vírus-S og -M. Þar sem
stöngullinn er smitaður, losar
græölingastofninn okkur ekki
viö þessa vlrussjúkdóma. Hins
vegar finnast virusfrur staöir i
plöntunni, en þaö eru vaxtar-
punktamir, þar sem frumu-
skiptingin fer fram. Þessi
virusfriu svæöi eru mjög lltil,
aöeins brot úr millimetra. Ef
plöntur eru ræktaöar viö 33—37
C hita um lengri tima (minnst
20—30 daga) veröur þetta svæði
stærra (jafnveí 1—2 mm). Meö
þvi aö einangra þetta virusfria
svæöi og rækta i tilraunaglasi
má fá fram virusfria plöntu. Nú
er unniöaö þvi aö fá fram virus-
friar plöntur af Rauðum is-
lenskum og vonast er til aö
árangri veröi náö á yfirstand-
andi ári.
Af öörum verkefiium, sem
stofnunin vinnur aö á sviöi
plöntusjúkdóma og meindýra,
má nefiia lifræna vörn gegn
spunamaur (roöamaur) I
gúrkurækt.þar sem ránmaur er
notaöuri staö eiturefna. Tilraun
var gerö i um 8 gróöurhúsum I
Biskupstungum siöastliöiö ár
meðmjög góöum árangri. Verð-
ur nú unniö aö þvi aö innleiða
þessa aöferö um allt land.
—eös
Fundargestir á ráöstefnu FtB um umferöarmál.
(Ljósm. Leifur)
Starfshópur um kartöfluvandamál telur brýnasta framtiöar-
verkefniö vera aö koma upp heilbrigöum stofnum af þeim afbrigö-
um, sem hér eru mest ræktut^ og koma betra skipulagi á útsæöis-
ræktina. A myndinni sést uppskeruvél aö störfum.
•Tilraunir með ránmaur
til útrýmingar spunamaurs
gefa góða raun
Dr. Björn Sigurbjörnsson forstjóri útskýrir skipulag og starfsemi Rannsóknastofnunar landbúnaöarins.
— mynd: eik)