Þjóðviljinn - 06.04.1979, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN' Föstudagur 6. aprfl 1979.
DWBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
l'tgefandi: Utgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: Vilborg H^röardóttir
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéöinsson
Afgreibslustjóri: Filip W. Franksson
Blaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón
FriÖriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur Margeirsson, Magnús
H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson. Erlendar fréttir: Halldór Guö-
mundsson. tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson. ÞingfréttamaÖ-
ur: SigurÖur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ólafsson.
Skrifstofa: GuÖrún Guövaröardóttir, Jón Asgeir SigurÖsson.
Afgreiösla -.Guömundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristin Pét-
ursdóttir.
Simavarsla: Olöf Halldórsdóttir, SigriÖur Kristjónsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna SigurÖardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuÖmundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: SiÖumúIa 6, Reykjavlk, slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Plús og mínus í brœðingnum
• Nú hillir undir það að stjórnarflokkarnir afgreiði
sem lög f rá Alþingi mikinn bálk um stjórn efnahagsmála
og ráðstaf anir til þess aðdraga úr verðbólgu og stuðla að
framförum í þjóðarbúskapnum. Um þessi mál hafa
staðið látlausar deilur milli stjórnarflokkanna í rúma
þrjá mánuði, enda eru viðhorf þeirra til efnahagsmála
afar ólík og erf itt að samræma þau í haldgóða stjórnar-
stefnu.
• Þegar forsætisráðherra hafði brætt saman og dregið
upp úr potti sínum drög að f rumvarpi 12. mars sl. snérist
Alþýðubandalagið öndvert gegn fjölmörgum atriðum
frumvarpsins, enda bar það hægri sveif lunni í íslenskum
stjórnmálum órækt vitni. Það voru einkum þær hug-
myndir, f lestar ættaðar úr Alþýðuf lokknum, sem beind-
ust að því aö leysa verðbólguvandann með gífurlegum
atvinnusamdrætti samhliða almennri kauplækkun er
Alþýðubandalagið lagðist gegn.
• Vegna kröftugra mótmæla Alþýðubandalagsins og
fjölmennustu samtaka launafólks hefur helstu sam-
dráttarákvæðum frumvarpsins verið útrýmt eða þau
gerð skaðlaus. Þar með eru talin öll helstu prósentubind-
ingarákvæði Alþýðuflokksins sem miðuðu að því að
kreista saman ef nahagslíf ið og draga úr atvinnu hvernig
sem framvindan yrði i þjóðarbúskapnum á þessu ári og
næsta. Um þau má nú segja að þau séu aðeins markmið
sem f rá skal víkja ef heilbrigð skynsemi krefst þess.
• I frumvarpinu var upphaf lega gert ráð fyrir að frjáls
álagning yrði grundvallarregla í viðskiptalífinu, en þvi
hefur nú fyrir tilstilli Alþýðubandalagsins verið umsnúið
á þann veg að sú regla er nú í fyrsta sinn numin á brott úr
islenskum lögum og íhlutunarréttur og úrslitavald verð-
lagsstofnunar og ríkisstjórnarinnar i verðlagsmálum
skýlaust viðurkennt.
• I upphaf legri gerð f rumvarpsins var ekki minnst á þá
kröfu Alþýðubandalagsins að tekið yrði með jákvæðum
hætti á framleiðslu- og verðbólguvandamálum þjóðar-
innar með róttækri endurskipulagningu á öllu fram-
leiðslukerfinu og stóraukinni framleiðni í helstu úr-
vinnslugreinum atvinnulifsins. Nú er kominn inn í frum-
varpið atvinnumáiakafii þar sem þetta sjónarmið er
m.a. viðurkennt með ákvörðun um gerð atvinnuvega-
áætlana, sem stuðla eiga að frekari úrvinnslu innan-
lands, bættri nýtingu innlendra hráefna, aukinni fram-
leiðni, nýsköpun atvinnugreina, skipulegri byggðastefnu
og eflingu atvinnustarfsemi á félagslegum grundvelli.
Til hagræðingar í undirstöðuatvinnuvegunum er ákveðið
að verja þremur miljörðum á þessu ári og þvi næsta og
efla rannsóknarstarfsemi í þágu atvinnuveganna.
• Fjölmörg önnur atriði mætti nefna þar sem Alþýðu-
bandalagið hefur slegið rækilega varnagla gegn íhalds-
tilhneigingum eða fengið beina viðurkenningu á sínum
pólitísku sjónarmiðum í endanlegum bræðingi forsætis-
ráðherra. En bræðingur er það,og mikið veltur á fram-
kvæmdinni og hvort ríkisstjórninni tekst að taka á efni-
við frumvarpsins og á öðrum stórum vandamálum er við
blasa með samræmdum hætti. Mestu skiptir þó að fram-
undan gæti verið notadrjúgur vinnufriður.
• Enda þótt það sé skoðun þingflokks Alþýðubanda-
lagsins að þegar allt er lagt saman sé sjálfsagt og eðli-
legt i núverandi stöðu að f lokkurinn standi að efnahags-
málaf rumvarpinu er ekki þar með sagt að hann sætti sig
við verðbótakaflann. Þar hefur verið gengið á snið við
vilja verkalýðssamtakanna og samstarfinu við þau
stofnað i hættu. Alþýðubandalaginu sem heild þykja það
skammsýn viðhorf og í hreinni mótsetningu við þá
áherslu sem samstarfsf lokkarnir hafa í orði lagt á lang-
tímamarkmið í ef nahagsmálum að einblína á kauplækk-
un sem einu leiðina út úr verðbólgufeninu. Það er skoðun
Alþýðubandalagsins að kaupmátt láglaunafólks þurf i að
auka en ekki snöggminnka að sex mánuðum liðnum. Það
er og skoðun Alþýðubandalagsins að almennt kaupgjald i
landinu sé ekki orsök verðbólguskrúfunnar. Samstarfs-
flokkarnir fást hinsvegar ekki til þess að breyta tekju-
skiptingunni í þjóðfélaginu né gera þann róttæka upp-
skurð á eyðslukerfi braskara og neðanjarðarkerfi við-
skiptalífsins sem nauðsynlegur er. Því áskilur Alþýðu-
bandalagið sér allan rétt til þess að berjast við hlið
verkalýðshreyfingarinnar fyrir þvi aö hún nái rétti sín-
um á ný, enda dugar greinilega ekki annað gegn samein-
uðum kauplækkunaröflum í Framsóknarf lokki, Alþýðu-
flokki, Sjálfstæðisflokki og samtökum atvinnurekenda
en að beita samtakamætti verkalýðssamtakanna með
allt öðrum hætti en gert hefur verið af fyllsta velvilja i
garð stjórnarinnar i vetur. — ekh
I afmælisblaði Nató, sem
Morgunblaðið prentaði i fyrra-
dag, voru tvö sérlega forvitni-
leg viðtöi. Þau voru tekin við tvo
fyrrverandi þingmenn Alþýðu-
flokksins sem voru andvigir
inngöngu tslands i Nato 1949,
Gylfa Þ. Gislason og Hannibal
Valdimarsson, en samþykktu
svo endurkomu hersins 1951.
Það er dapurlegra en það sé
broslegt, þegar þessir tveir
menn eru hálft i hvoru að iðrast
þjóðvarnarára sinna, játa að
þeirhafi ekki verið nógu „raun-
sæi” og þar fram eftir götum.
Hannibal segir til dæmis um af-
stöðu sina: „Þarna hefi ég ef til
vill verið of fastheldinn eða
ihaldssamur”. Eða eins og i
þjóðsögunni segir: bað hann
andskotann fyrirgefningar á
öllu þvi sem hann hafði gott
gjört.
Vinsemd
valdamanna
Gylfi hefur undarlegar
formúlur fyrir sinum sinna-
skiptum. Hann gerir mikiö úr
þvi, að 1949 hafi valdhafarnir,
bæði i stjórninni og i Alþýöu-
flokknum sjálfum, mjög tor-
tryggt þá Hannibal. Þetta hafi
haft mikil áhrif á þá félaga.
Aftur á móti hafi Bjarni Bene-
diktsson skilið það áriö 1951, að
óþarft væri að skilja þessa krata
tvo útundan, og lét þá i gegnum
sendimann sinn, Hans G.
Andersen, skólabróöur Gylfa,
vita hvað liði undirbúningi
þess, að bandariski herinn kom
hingað aftur. Ekki veröur annað
ráðið af lýsingu Gylfa en að ein-
mitt þessi „trúnaður” hafi brætt
hans hjarta frekar en nokkuð
annað, og sannfært þann sem
ekki vildi inni Nató 1949 um
nauðsyn þess að fá hingað her
1951.
Ekki verður betur séð, en að
hjá Gylfa Þ. Gislasyni verði
JTortryggni og leynt
(af hálfu stjórnvaldai
I ö JOZl - -• __ höfðu í
^2" áhrif ál
afetöð-J
una
til Nato-aðildar
framkoma valdhafanna við
hann mestu ráðandi: tortryggni
þeirra i eitt skiptið, vinsemd á-
samt með slóttugri hagnýtingu
skólabræðralags i hið seinna
skipta miklu meira máli en gild
rök um stöðu Islands i heldur
köldum heimi. Þegar „einn af
helstu valdamönnum landsins”,
Bjarni Benediktsson, lætur orð
berast með leynd og trúnaði, þá
hefur „eindreginn þjóðernis-
sinni”, sem Gylfi kveðst hafa
verið, kiknað allur i hnjáiiöun-
um og getur ekki rétt úr þeim
sföan.
Raunsœi
Hannibals
Hannibal Valdimarsson gefur
þá skýringu á sinnaskiptum
þeirra félaga 1951, að „þessi
breytta afstaða var auðvitað
ekki annað en raunsætt mat á
aðstæðum”. Hannibal lætur
sem hann hafi allar götur siðan
verið Natósinni og samþykkur
herstöðvasamningum — og
blaðamaður Morgunblaðsins
sýnir honum þá mildi og misk-
unnsemi að spyrja ekki að þvi
hvaða „raunsætt” mat það var
sem réði ýmsum þeim oröum
sem Hannibal lét falla á þeim
tæpum áratug sem hann var
formaður Alþýðubandalagsins.
Ef það er misskilningur að
Hannibal hafi á þeim árum tal-
að eins og væri hann eindrægur
andstæðingur herstöðva og
hernaðarbandalaga, þá er sjálf-
sagt að koma leiðréttingu á
framfæri við okkur.
Látum nú vera þótt Hannibal
sé loksins kominn heim i Nató-
dalinn. Hitt er svo meö afbrigð-
um lágkúrulegt, þegar hann
ætlar að lýsa þvi, hvað sé kjarni
þeirra deilna sem Islendingar
hafa háö sin i milli i meira en 30
ár um Nató og herstöðvar.
Hannibal segir:
„En undirrótin að þessum
deilum er náttúrlega sú, ef öll-
um orðaleikjum er sleppt, að
þeir menn eru til hér á landi,
sem heldur vilja i raun að við
séum i austurblokkinni en aö við
séum i hópi vestrænna lýðræðis-
þjóða. Þetta er kjarni alls þessa
ágreinings.”
Nú veit Hannibal auðvitað, aö
það er ekki „kjarni ágreinings-
ins” að einhverjir menn „vilji
vera i austurblökkinni”. Meira
að segja Mogginn veigrar sér
við þvi að bera á borð aðra eins
bölvaða vitleysu — af velsæmis-
ástæðum. Maður ies ummæli
hins aldna formanns þriggja
flokka og gapir af undrun. Eru
hinni kratisku eymd virkilega
engin takmörk sett? —ál>.
30% markmið
en ekki
binding til
tveggja ára
19. janúar sl. lagði Alþýöu-
bandalagiö fram i rikisstjórn til-
lögur sinar um nýja atvinnu-
stefnu og samræmda hagstjórn.
Tillögur Alþýðubandalagsins
stefndu i grundvallaratriöum i
aöra átt en þær kauplækkunar- og
samdráttartillögur sem efst voru
á blaði i efnahagsmálastefnu
samstarfsflokkanna i rikis-
stjórninni. Þær miöuöu aö þvi að
auka afrakstur þjóðarbúsins og
að þvi að meira gæti orðið til
skiptanna og aö betur yrði farið
með þau verömæti sem aflað
yröi. Ráðstafanir hinna flokk-
anna voru flestar neikvæöar i eðli
sinu en tillögur Alþýðubanda-
lagsins voru viö það miðaöar að
bregðast á jákvæðan hátt við
þeim vandamálum sem viö er að
fást.
— 0 —
Eitt helsta bjargráð Alþýðu-
flokksins i efnahagsfrumvarpi
þvi sem lagt var fram I Alþýðu-
blaðinu i desember sl. var aö
negla niöur prósentuhlutföll af
þjóðhagsstærðum og leggja til aö
þeim yröi fylgt hvaö sem á dyndi i
þjóðarbúskapnum. Og hvað sem
þaö kynni að hafa i för með sér
fyrir atvinnu fólks og lifsafkomu.
„Skylt er að halda heildar-
tekjum og heildarútgjöldum
rikisbúskaparins innan marka 30
af hundraöi af vergri þjóöarfram-
leiösiu á árunum 1979 og 1980”
sögðu kratarnir i desember.
— 0 —
1 ráðherranefndinni um efna-
hagsmál barðist Alþýöubanda-
lagiö hart gegn þessari hug-
mynd, og benti m.a. á að allar
áætlanir um framvindu þjóðar-
framleiöslu væru svo óvissar aö
fullkomlega óráðiegt væri að
binda sig við 30% markið. Ekkert
væri athugavert við að setja sér
eitthvert markmið um rikis-
umsvifin, en það yrði að vera
sveigjanlegt eftir atvinnu-
ástandinu og ekki útiloka mögu-
leika rikisvaldsins til þess að
gripa inni ef á ógæfuhliðina sigi i
atvinnumálum. Einnig gæti slik
prósentubinding komiö niður á
skuldbindingum rikisstjórnar-
innar til þess að halda uppi
félagslegri þjónustu svo viöuna-
ndi væri fyrir stjórn sem teljast
ætti félagshyggjustjórn.
— 0 —
Ölafur Jóhannesson kom
aðeins litillega til móts við þetta
sjónarmiö meö frumvarpi sinu
frá 12. febrúar. Prósentu-
bindingin tók enn til tveggja ára,
en frá henni mátti þó vikja ef við
lægi nokkuð. „A árunum 1979 og
1980 skuiu ákvaröanir i rikisfjár-
málum viö þaö miöaöar, aö
heiidartekjur og -útgjöld á fjár-
lögum haldist innan marka sem
svara til 30% af vergri þjóöar-
framleiðslu. Frá þessu má þó
vfkja, ef óvæntar og stórfelldar
breytingar veröa I þjóöar-
búskapnum, t.d. þannig, aö at-
vinnuöryggi sé I hættu.”
— 0 —
Verkalýðshreyfingin mótmælti
þessu ákvæði harðlega. Rikis-
umsvifin á þessu ári eru að visu
innan 30% markanna, en þaö var
mat helstu samtaka launafólks að
efnahags- og atvinnumálaþróunin
á þessu ári yrði að skera úr við
ákvöröun rikisumsvifa á þvi
næsta. 1 þessari gerð efnahags-
málafrumvarps lorsætisráðherra
sem lagt var fram 12. mars og
eins og frumvarpið er nú oröast
þessi liður á eftirfarandi hátt:
„A árinu 1979 skulu ákvarðanir
i rfkisfjármáium viö þaö miö-
aöar, aö heildartekjur og -útgjöld
á fjárlögum haldist innan marka,
sem svara til 30% af vergri
(brúttó -aths. Þjv.) þjóöarfram-
leiöslu. Svipaö markmiö skal
gilda fyrir áriö 1980. Frá þessu
skal þó vikja, ef óvæntar og veru-
legar breytingar veröa f þjóöar-
búskapnum, og sérstaklega ef
ætla má, aö hætta sé á atvinnu-
leysi.”
— 0 —
Þarna er skýrt kveöið á um að
frá þessari prósentubindingu
skuli vfkja ef ófyrirséðar og veru-
iegar breytingar verða á þjóð-
hagsstæröum og sérstaklega ef
atvinnuástandi er hætta búin.
Binding 1980 er ekki ákveðin nú.
Þaö tókst semsagt að hafa vit
fyrir krötunum að koma Fram-
sóknarflokknum i skilning um að
rigbinding þessarar prósentu
væri ekki einungis vitlaus, heldur
gæti reynst hættuleg og i andstöðu
við upphafleg markmið
núverandi rikisstjórnar. —ekh
3 Þannig var frumvarpinu breytt