Þjóðviljinn - 20.07.1979, Page 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 20. júli 1979.
Umsjón: Magrtús H. Gíslason
Nú á vist aö fara aö hyssa upp
um Snorra Sturluson og þútti eng-
um flanaö aö slfku. tslendingar
hafa löngum, eins og fleiri þjööir,
hælbitiö sina bestu menn. Sem
dæmi má nefna, aö stör álits-
hnekkir var aösjástá gangi meö
Jönasi Hallgrfmssyni og ekki var
Jöni Sigurössyni boöiö á þjööhá-
tiöina 1874. Nú vilja allir viöra sig
upp viö hann þött þeir pissi á
hugsjönir þær. sem hann baröist
fyrir og lagöi lif sitt viö. Jön er nú
ekki lengur hættulegur frekar en
Snorri en væri hann nú kominn á
meöal okkar mundu lofsyröi um
hann loöin, svo ekki sé haröara aö
„Höfum I huga þær tvær setningar, sem Snorra eru helgaöar og
kryfjum hvernig hann brást viö þeim”.
seld sögufalsaranum Þórði hit-
nesing.
Lausung Snorra er mjög á lofti
haldiö fram yfir aöra á þessari
öld, en sagan greinir okkur aö
miklir andans menn eru oft örir
til ásta og ekki lagt til sviviröing-
ar. Deildartúngumál eru marg-
slungin og ekki mitt aö dæma þar
um, en svo mikiö er vlst, aö
Snorri fékk Staffell meö samning-
um og átti aö sjá um uppeldi
tveggja barna bóndans. Pilturinn
dó úr holdsveiki, svo er skilagrein
skellt á, aö Snorri hafi gleymt aö
gifta dótturina og hún átt börn
meö strákum. Ekkert er skil-
greint hér um en rithátturinn seg-
ir til um hvernig spjótinu er beitt.
Aöeins tvær setningar eru helg-
aðar Snorra meö vissu: ,,Út vil
ek” og „Eigi skal höggva”.
Minna gat það varla veriö.
Hvergi hafa þessar setningar
verið kruföar svo ég hafi séö.
Fyrri setningin finnst mér slst
benda til hugleysis. Snorri vissi
manna best hvaö hönd Hákonar
náöi langt og mundi brugga hon-
um banaráö, enda rötuöu hinir Is-
lensku blóöhundar á slóöina.
Eigi skal höggva”
oröi kveðið.
Snorri hefur frá upphafi veriö
misskilinn, eins og allir, sem eru
á undan sinni samtiö og veröur aö
þvi vikið siöar. Norömenn gáfu
okkur styttu af honum og sjálf-
sagt af góöum hug, þótt mér lik-
aöi hún ekki, sem ekki er umtals-
vert. Hinum gerska hatti mun
Snorri litt hafa flikaö, en erfitt aö
hafna gjöfum. Sjálfsagt hafa
Norðmenn viljaö gera yfirbót
meö gjöf þessari og slikt er mann-
legt. Lengi fram eftir öldum vildu
þeir eigna sér Snorra og fleiri
okkar andans menn og þaö lá i
loftinu aö menning okkar væri
norsk og sumir islenskir apakett-
ir hafa hengt sig i þetta. Aftur á
móti er þaö sannanlegt aö á land-
námsöld og lengra fram, áttu
Norömenn enga menningu eöa
ekkert um hana skráö. Þaö voru
Islendingar, sem gáfu þeim þá
forsögu, sem nú er til. Fyrir þetta
höfum við hlotiö stuttar þakkir og
litiö studdu Norömenn okkur i öll-
um okkar þorskastriöum viö er-
lenda „rövara” og fleiru, þegar
viö böröumst fyrir lifi okkar.
Svo vikið sé aö Snorrastyttunni
var smiðshöggiö rekiö á meö upp-
setningu hennar. Nokkrir framá-
menn riöu til Reykholts á blikk-
beljum, flutt voru þakkarávörp
og skálaö fyrir öllu dótinu. Mörg-
um fannst af þessu leggja eins-
konar Gissurarþef. Þarna var I
raun ekki minnst mannsins, sem
hélt á heimskringlunni i hendi sér
og horföi skyggnum sjónum yfir
þaö menningarsviö, sem þá var
þekkt. Þarna var i raun og veru
veriö aö minnast bóndans.
Enginn má skiljaþetta svo aö
ég sé aö óviröa bóndanafniö.
Sjálfur er ég bóndasonur og faöir
minn dáöi mjög hinar fornu bók-
menntir okkar. Ég er samt orðinn
langleiöur á tuggunni um hina
langlofuðu bændamenningu. Þaö
var löngum lenska hér aö kalla
alla menn bændur utan þræla,
leysingja og húskarla. Þarna var
þunnt þil á milli. Okkur hefur orö-
iö á sú skyssa aö greina ekki á
milli bænda og höföingja. Ég veit
engin dæmi þess, aö bændur hafi
skrifað okkar fornu, fleygu bók-
menntir. Sýnilegt er aö þar hafa
aö verki veriö þrautþjálfaöir rit-
höfundar. Aftur á móti létu sumir
ek —
stórbændur afskrifa stórar skinn-
bækur og höföu til þess sérþjálf-
aöa menn i ritlist. Slikir bændur
munu litt hafa sinnt búverkum,
þarna var ættarmetnaöur aö
verka, þvi ættir voru mjög sam-
tengdar. Ef treysta má fornum
sögum gengu sumir framámenn
aö verki, en slikt mun hafa veriö
úr sögu á ritöld. Ég hygg, að
Snorri, Sturla Þóröarson og fleiri,
sem lögöu fyrir sig skriftir, hafi
litt stundaö búverk. Þeir gátu
aftur á móti haldið skrifara, sam-
iö og lesiö fyrir. Þetta lá svo rikt i
eölinu að halda uppi heiðri ættar-
innar, forfeöra og vina. Meira aö
segja Sturla Sighvatsson, sem
ekki viröist hafa reitt vitiö i þver-
pokanum, var aö glugga i rit
Snorra.
Viö veröum aö gera sterkan
greinarmun á bændum og höfö-
ingjum á þessum timum. Viöa I
álfunni risu upp bændur i likingu
viö okkar höföingja. í Englandi
hertogar, sem toguöu herinn
áfram. Marskálkar, meraskálk-
ar, sem stýrðu riddaraliöi. Einnig
ótindir sjóræningjar, án allrar
mennsku. Allar þessar aflaklær
voru aölaöar og hlutu stórar lend-
ur og ráku búskap meö sinu
þrælaliöi og mun eima eftir af
þessuenn i dag. Þjóöverjar voru
af enn hærri gráöu. Þar var i lög-
um, aö kæmi riddara kaldur af
veiðum, mátti hann láta sækja
landseta sinn, rista hann kvikan á
kviö og koma sínum köldu bifum
þar fyrir. Allir slikir bændur áttu
ekkert skylt viö nútima oröiö
bóndi.
Þegar viö tölum um okkar
bændamenningu veröum viö aö
sjá tvöfalt. Jón læröi var talinn
bóndi, sem flýöi undan vestfirsk-
um brennuvörgum, en Austfirð-
ingar leyndu honum i ey á Hér-
aösflóa i 3 ár. Þaö , sem ég tel
Austfiröingum mest til hróss er
að þeim datt aldrei I hug aö
brenna lifandi fólk. Jón settu
þeir svo niöur á hjáleigu og þar
dró hann spikfeitar ýsur upp úr
flóanum, gegnum gat á baöstofu-
pallinum. Austfiröingar áttu af-
bragös galdramenn og þótti heið-
ur aö sliku.
Aftur á móti veröur aö segja Is-
lenskri alþýöu þaö til ódauölegrar
viröingar, aö hún stóö trúan vörö
um okkar fornu menningu. Þaö
var hennar lýsigull, rórill og guö-
spjall, og enginn getur metiö þar
hlut stafkarla og sögukerlinga,
sem tömdu sér hina frábæru frá-
sagnarlist. Þaö voru hinir svo-
kölluöu meiri menn, sem fóru aö
selja þessa dýrgrípi úr landi, bæöi
skinnbækur, útskurö og vefnaö,
sem nú skarta I söfnun erlendis.
Og enginn veit hvaö hundalogik
Lúters kom mörgum okkar dýr-
gripum á báliö. 1 gegnum alla
söguna eru þaö höföingjarnir,
sem standa meö útlenda valdinu,
þótt á þvi séu undantekningar.
Alþýöan aftur á móti þreyttist
aldrei á þvi aö semja bænaskrár
um forn réttindi, sem svikin höföu
veriö. Þarna stóö hún eins og
veggur.
Snorri Sturluson var fyrst og
fremst höföingi en ekki bóndi,
þótt hann léti reka bú. Hann rak
heldur ekki upp neitt rama-
kvein þegar hann stráfelldi á
einu þessu búi sinu, heldur stork-
aöi tilverunni meö þvi aö halda þá
eina sina stærstu veislu,
viö hornaglam, sagnalestur og
kvæöaflutning. Þarna var ekki
bóndinn i spilinu heldur snilling-
urinn með heimskringluna 1
höndum sér, maöurinn meö hina
miklu útsýn, sem tók heimildirn-
ar undir gagnrýni, valdi Ur, bætti
við og snyrti þar til stimpill
heimsbókmenntanna var kominn
á.
Þaö er mikill skaöi hvaö litiö
viö vitum um persónu Snorra og
ritstörf. Þar liggja leyniþræöir aö
baki. Sjálfsagt hefur hann átt
marga öfundarmenn, sem sést
best á þvi, aö orörómi, honum til
lasts, er óspart haldiö á lofti. Þar
i liggur sú kynning, sem viö höf-
um tekiö I arf. Hér kemur margt
til. Afburöamenn, sem hátt ber,
eignast marga andstæöinga.
Snorra er brugöið um fégirni og
hugleysi en þar mun margt ofsagt
eöa á misskilningi byggt.
Snorri var ekki bardagamaður
heldur byggöi valdastööu sina á
tengdum viö ráöamenn landsins
og fjármunum. Honum er ámælt
fyrir aö styrkja ekki Örækju son
sinn til metorða, en þar mun vit
hans hafa ráöiö feröinni, ótrú
hans á ofbeldisverkum og mann-
drápum. Valdið var aftur hans
stóri draumur. Þar i hygg ég
að liggi hin mikla fégirni hans,allt
átti aö takast meö tengdum og
samningum viö höföingja ásamt
rikidæmi. Samt var Snorri
kannski ekki frekari til fjárins en
margir á þeirri öld, ef færi gafst.
Sé Sturlunga ekki lesin meö lestr-
arlagi Kölska, kemur glöggt
fram, aö hans er hvergi getið
nema til ófremdar, og þar eru
ættmenn hans fremstir I flokka.
Allt er tint, sem þessu þjónar.
Honum er brugöiö um aö hafa
dregiö sér gripi móöur sinnar.
Sannleikurinn er aftur sá, aö hún
haföi eytt öllum fööurarfi hans og
þaö mun hafa verið meö sam-
þykki hennar, aö hann hélt grip-
um þessum. Ekki mun hún hafa
virt hina sýni sina meira fyrst
hún sest að hjá Snorra.
Hiö þráláta brigsl um hugleysi
Snorra hygg ég aö liggi i vitsmun-
um hans. Hann geröi sér ljósari
grein en aörir fyrir þvi, hvaö þaö
var aö komast á vald óvina sinna.
Þá voru komnar i móö pyntingar,
sem minna á nútima grimmd,
geldingar, útstungur augna
ásamt aflimun. Viösjáum glöggt
heimsku Sturlu Sighvatssonar og
Þorgiis skaröa, sem flokkaðar
eru undir hreysti en var bara
bjánaskapur og geðveila. Sturl-
ungar hötuöu Snorra og öfunduðu
og Sturla Þóröarson er þar ekki
undan skilinn þótt merkur væri og
snillingur i frásögn. Lýsing hans
á Gissuri, er hann vóg aö Sturlu
Sighvatssyni dauöum: „Gissur
hljóp I loft upp svo I iljar sá”, er
hann lagöi til liksins. Þetta er aö
kunna aö oröa hlutina á eftir-
minnilegan hátt svo undan sviöi
um aldir.
Snorra er lagt til lasts hvernig
hann verslaöi meö dætur sinar og
sliku er ekki bót mælandi, en
lenskan var svona. Sturlu Þórö-
arsyni e'r ekki láö er hann seldi
Ingibjörgu 14 ára syni Gissurar,
sem haföi nær gereytt ættbálki
hans, svo blóðþefinn leggur þar af
enn i dag og aftur var Ingibjörg
Samt hikaöi hann ekki, kvaddi ei
konung og fór án leyfis. Þarna
var að velja á milli gýligjafa
konungs og bókmenntastarfs I
þágu þjóöarinnar og heitisins
landráöamaöur. Hann kaus hiö
siöara og vegna þessa eigum viö
ræöu Einars Þveræings, ræöu
Snorra, sem enn I dag er okk-
arlandvarnarfáni. „Eigi skal
höggva”, sýnir okkur lika nýja
hlið á Snorra. Þarna er ekki kné-
biöjandi maöur um griö, heldur
rökmannlega mælt á hans visu til
hinna blóöþyrstu morövarga, um
viötal. Slikt kom þó ekki til og
Snorra var eflaust efst i huga, aö
ekki yrði höggviö á bókmennta-
streng hinnar islensku þjóöar.
Gissur á hér alla sök þvi Hákon
heföi aldrei drepiö Snorra heldur
átti Gissur að hrekja hann úr
landi.
íslensk alþýöa á nú um tvennt
aö velja. Annaö er aö gæla viö
hina vitrænu sprengju Carters
Bandarikjaforseta, sem er svo
meinlaus, aö hún gerir ekki annað
en þurrka út allt lif, hvort sem
það telst mannlegt eöa af ööru
tagi. Hinn mikli kostur er, aö eftir
standa öll mannvirki. Ekki þarf
annaö en skrapa saman mann-
fólki, sem nóg er til af og öllum til
bölvunar og meö þvi má nýta öll
gæöi lands og sjávar. Alþýöa Is-
lands, þú átt völina um hvort
þessi þjóö veröur þurrkuö út og
okkar forna og nýja menning,
vegna hersetunnar, sem svikin
var inn á okkur af landráðamönn-
um, (mönnum sem réöu landinu).
Kvölinni átt þú lika kost á, aö þaö
litla, sem eftir þessa þjóö liggur,
veröi gjöreytt i þágu ameriskrar
ómenningar og heimsvalda-
stefnu.
Höfum I huga hinar tvær setn-
ingar, sem Snorra eru helgaöar
og kryfjum hvernig hann brást
viö þeim.
r*J RAFMAGNSVEITA
REYKJAVÍKUR
Rqfimgnstœknifrœðingur
Rafmagnsvéita Reykjavikur óskar að
ráða nú þegar, eða sem allra fyrst, raf-
magnstæknifræðing til starfa i innlagna-
deild. Verksvið: Umsjón með heimtauga-
afgreiðslu og sérverkefni tengd heimtaug-
um, ásamt samþykkt raflagnareikninga.
Nánari upplýsingar um starfið veitir yfir-
verkfræðingur innlagnadeildar.
Umsóknum sé skilað til Rafmagnsveit-
unnar.
Umsóknareyðublöð fást á staðnum.
Rafmagnsveita Reykjavikur.
Halldór Pétursson,
Kópavogi
- Réttingamenn
Viljum ráða strax bilasmið eða mann van-
an bilasmiði. Fæði og húsnæði á staðnum.
Upplýsingar á skrifstofu vorri á Kefla-
vikurflugvelli daglega, ennfremur i
Lækjargötu 12 (Iðnaðarbankahús efsta
hæð) n.k. föstudag20. þ.m. kl. 14 — 16.
íslenskir aðalverktakar sf.
Auglýsið u
Þjóðviljanum
PJODVUHNN
Halldór Pétursson skrifar