Þjóðviljinn - 14.10.1979, Síða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. október 1979
r
helgarYiðlalíð
Því skaut niöur í huga minn um daginn þegar Adolf
J. Petersen birtist í dyrunum meö vísnaþáttinn sinn í
höndunum: — Þennan mann þekki ég ekkert. Það er
mikil skömm aö gefa út slíka yfirlýsingu, þareð þessi
brosleiti og geögóöi hagyrðingur hefur ávallt mætt á
réttum tíma einu sinni I viku og skilað Vísnamálum,
lesendum Sunnudagsblaösins til mikillar ánægju. En
erill dagsins leyfir ekki alltaf náin kynni viö einstaka
samstarfsmenn, því miöur. Til aö gera langt mál
stutt: Viö röltum niður á nærliggjandi kaffisölu og þar
var vísnageröarmaðurinn krafinn sagna.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
Núer umrædd kaffisala ef til
vill ekki heppilegasta umgjörö-
in þegar rætt er viB menn eins
og Adolf, sem miöla jafnt af
þjóölegum fróöleik sem llfskjör-
um fyrritima: Skröltandi plast-
stólar og stálborö, glymjandi
diskóhátalarar yfir oliumettuöu
grilli, hávaöasamir gestir sem
ryöjast út og inn og ákafir ungl-
ingar sem rembast viö aö troöa
aleigu dagsins i háværa pen-
ingamaskinu Rauöa krossins.
En Adolf hefur staöiö af sér
verri storma i lifinu og tekur
slikum truflunum meö heim-
spekilegri ró.
— Ég er fæddur i Hamarkoti,
Akureyri, segir hann, þegar
fyrstu spurningunni hefur veriö
hleypt af.
— Móöir min dó þegar ég var
tveggja ára og allur barna-
hópurinn dreiföist, átta börn.og
ég kynntist ekki systkinum min-
um fyrr en á fulloröinsaldri. Viö
hittumst þá sem ókunnugt fólk,
og kynntumst fremur sem
kunningjar og vinir, en uröum
aldrei systkini. Þaö er kannski
aö viö Tryggvi (Emilsson rit-
höfundur) höfum komist næst
þvi aö finna bræðraböndin. Viö
erum albræöur.
— 0—
— Fyrstu árin voru erfiö. Þaö
var gömul kona i öxnadalnum
— Dunk, dunk, dunk, segir
peningakassi Rauöa krossins i
horninu.
— 0 —
Nú skin sólin inn og þrengir
sér gegnum reykjarmökkinn.
Viö tölum um vegavinnu.
— Jú, segir Adolf, ég byrjaöi
hjá Vegagerö rikisins 1935.
Fyrst var ég aöstoöarverkstjóri
og siöar verkstjóri.
— Hvernig voru vegir úti á
landi á þeim tlma?
— Tja, þegar ég byrjaöi 1919
voru vegirnir, ef viö getum kall-
aö þá þvi nafni, varla færir hest-
vögnum. A þessum 60árum hef-
ur oröiö gifurlegbreyting. En þó
menn kvarti yfir vegunum i
dag, eru þeir þó góðir miöaö viö
áöur fyrr.enleyföu mér aö bæta
viö: Þeir eru næstum slóöir
miöaö viö þaö sem þeir þyrftu
aö vera. Þaö er greinilegt aö
framundanergifúrlegt verkefni
fyrir næstu kynslóö aö vinna.
— Og aðbúnaöur og aöstæöur i
vegavinnunni áöur fyrr?
— Þaö var búiö I tjöldum.
Óhættaökalla þaöllf frumstætt.
Menn geröu sig Ut aö heiman i
viku meö nesti. Eldamennskan
kom ekki fyrr en undir striösár-
in.
— Hamborgari meö frönsk-
Heimspeki
sem aumkaöist yfir mig og tók
mig i fóstur og þar ólst ég upp
fram aö fermingu. Þessi kona
átti aöeins tvennt i llfinu: Góö-
mennskuna og fátæktina.
— Hvert lá leitin slöan?
— Þrettán ára fór ég fyrst i
vegavinnu og byrjaöi á öxna-
dalsheiöi. Þaö var áriö 1919. Viö
vorum fimm saman, þrir full-
orönir karlmenn og tveir strák-
ar. ABbUöin var sU, að nesti var
haft I hnakktösku og hitunar-
tækiö var ekkert. Viö lágum
þrjár nætur úti undir berum
himni. Þannig hófst ævistarf
mitt sem vegageröarmaöur og
endaöi 1974 á Sprengisandi.
— Sautján ára held ég suður
til sjóróöra, og lendi i aö róa
meö árum. Þá er ég aö taka þátt
i gamla timanum, sjóklæöin
gömlu voru enn viö lýöi, en
hverfa nokkrum árum siöar.
Þaö var sjóbrókin, sem var
stórhættuleg ef maöur datt i sjó-
inn, því hún fylltist af lofti og þá
sneri hausinn niöur og lappirnar
upp. NU svo var þaö skinnstakk-
urinn, þetta voru þungar
leiöindaflikur.
— Hvenær feröu aö hugsa um
pólitf k?
— Ég var eiginlega farinn aö
leiöa hugann aö verkalýösbar-
áttu og pólitík sem strákur fyrir
noröan. Ef ég á aö telja upp af-
rekaskrá mlna get ég minnst á,
aö ég tók þátt I Krossanesverk-
fallinu 1930 ogfór i þaö aö stofna
pöntunarfélag ásamt nokkrum
verkaköllum áriö 1933. Þetta fé-
lag var nU mest rekiö i hjáverk-
um til aö byrja meö en fékk siö-
ar bæöi verslun og verslunar-
stjóra. Ariö 1937 var félaginu
breytt og kallaö kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis,
skammstarfaö KRON.
Þannig var nú upphfið. NU er
KRON oröið stórt fyrirtæki, en
þaö hefur haldiö sig viö upphaf-
lega stefnu, kaupir inn og selur
á lágmarksveröi.
ferskeytlunnar
um! æpir timburmannslegur
kokkur i' grillgufunni.
— Tjöldin voru aftur á móti
notuö fram á sjötta áratuginn,
heldur Adolf áfram. 1 upphafi
var tjaldaö beint á jöröina, þaö
lágu þrlr i tjaldi, seinna komu
svo flekar I tjaldbotnana.
NU, viö byrjuöum timanlega á
vorin, en enduöum i október.
Menn höföu fri um helgi, þaö er
aö segja ásunnudögum, annars
var unniö alla daga, tiu tima á
dag og ekki létt vinna.
Hestvagnar voru mikiö notaö-
ir áöur, en lögðust niöur i striös-
byrjun. Verkfærin frumstæö,
mest handverkfæri, sleggjur og
fleygar, og grjótiö handboriö til
sprengingar. Viö fengumst
sjálfir viö sprengingarnar, og
Rætt viö
Adolf J.
Petersen
verkstjóra
og hagyrð-
ing með
meiru
þaö var aö sjálfsögöu alltaf
hættulegt aö fást viö slíkt, og
þurfti leyfi viökomandi lög-
reglustjóra, til aö mega vinna
slikt verk.
— 0—
Adolf er nU spuröur um sam-
neytið við erlent hervald á
strlösárunum.
— Þaö var talsvert samneyti
við Bretann vegna vegageröar,
og ég vann töluvert meö þeim.
Ekki fannst mér þó þeir vera
framar komnir i tækni en viö,
óskaplegt verkfæraieysi. Þaö er
ekki fyrr en Kaninn kemur aö
verkfærin koma. Þetta voru
loftpressur og litlar mulnings-
"élar ogsvo vegavaltarinn, sem
viö höföum,þá er tæknin upptal-
in. Bllarnir koma ekki við sögu
fyrir alvöru fyrr en á strlðsár-
unum.
Maöur reyndi náttúrlega aö
hafa gaman af Bretanum ef
hægt var. Fannst þaö svona rétt
mátulegt á þá. Þeir marseruöu
oft þar sem ég átti heima I Foss-
voginum. Ég haföi byggt mér
þarna hUskofa viö Nýbýlaveg-
inn 1936. Ég var frumbyggi I
Kópavoginum og þar bjó enginn
þegar ég settist þar aö, nema
Þóröur á Sæbóli. Kunningi minn
sem bjó þar skammt frá átti
hund, sem var hændur að mér
ogkom ofti heimsókn. Bretarn-
ir voruoft aö sveima eftir kven-
fólki á þessum slóöum og bUiö
aö kvarta undan þeim. Svo var
þaö eitt haustkvöldiö aö þaö er
bariö á huröina og ég fer til
dyra. Fyrir utan standa þrir
Bretar, ofeahræddir, benda niö-
ur veginn og segja i sifellu:
„Góst, góst, góst!” Ég geng Ut
og loka huröinni og skima út i
myrkriö og i þvl kemur
draugurinn sem hvit flygsa á
fjórum fótum. Bretarnir æptu
og ég veit ekki hver var hrædd-
ari, draugurinn eba hermenn-
irnir. Þetta endaöi meö þvi aö
ég bauðst til aö fylgja þeim á
veg, en Itrekaöi viö þá, aö svona
góst væri oft hér á sveimi. Þeg-
ar viö nálguöumst braggana viö
Nýbýlaveginn, skildu leiöir, en
ég sagöi viö þá aö skilnaöi, aö
einmitt á þessum slóöum væri
einn ákveöinn góst, sem heföi
þaöeinkenni, aöþaö brynni eld-
ur Ur augum hans. NU kveöja
þeir, og nær I sama mund kem-
ur karl, sem ég þekkti til Ut úr
myrkrinu. Haföi hann veriö aö
huga aö kindum, og var ekki
sérlega vel til fara, heldur frek-
ar tætingslega klæddur. Hann
gekk meö gleraugu og tók mig
nú tali. Af dátunum er þaö aö
segja, aö þeir Ilta viö og sjá mig
standa á tali viö einhvern og
glampaöi i sömu andrá á gler-
augu karls i tunglsljósinu. Ráku
hermennirnir þá upp mikiö óp
og tóku til fótanna niöur eftir
veginum — og létu ekki sjá sig
næstu kvöldin. Morguninn eftir
spuröi ég kunningja minn sem
átti hundinn, hvers vegna hann
heföi klætt hundinn I hvita
skyrtu kvöldið áöur. „Til aö
verja hann kvöldkulinu”, sagöi
hann og tók I nefiö.
— 0 —
Og loksins komumst viö aö
kveðskap, visnagerö og hag-
yröingum. Hvenær skyldi Adolf
hafa byrjaö aö yrkja?
— Ég var innan viö tlu ára
aldur þegar ég byrjaöi aö setja
saman vlsu. Slöan hefur þetta
legiö I blóöinu; alltaf eitthvaö
veriö aö þróast meö manni I þá
átt. Þetta er bæöi skemmtun og
einnig í vissum mæli iþrótt aö
setja saman velgeröa vlsu. Fer-
skeytlan er tjáningarform
alþýöumannsins til manna og
málefna og byggist á hrynjandi
málsins.
— Er rétt aö tala um alþýöu-
manninn, þvi ekki eru allir
fæddir hagyröingar?
— Hagmælskan er kannski
ekki öllum gefin, viö getum sagt
aö hún sé meöfæddur eiginleiki.
HUn sem aörir eiginleikar þarf
að þroskast meö manninum
sjálfum. Og eftir þvl sem þrosk-
inn eykst, þvl betur nær viö-
komandi tökum á þessu formi.
— Mismunurinn á hagyröingi
og skáldi?
— Þaö er hægt aö draga upp
ákaflega sterkar myndir I einni •
ferskeytlu, en verkiö er enn
stórbrotnara I miklu ljóði. Ég er
stundum aö hugleiöa meö sjálf-
um mér: Hver er skáld, og
hvernig yrkja menn? Segjum
t.d. Þorsteinn Erlingsson og
Kjarval. Kjarval var lika skáld
og orti mikiö. Hann geröi þaö á
sinn hátt og meö sinum mál-
verkum. Allir listamenn eru
skáld, munurinn liggur aöeins I
úr hvaða efniviö skáldverkiö er
mótað. Þaö er enginn listamað-
ur sem ekki er skáld.
— Hverjir eru eiginleikar
góörar ferskeytlu?
— 1 bygginguerferskeytlan 14
orö, þ.e. fjögur orö I fyrstu og
þriöju hendingu, en þrjú I ann-
arri og fjóröu. Meö þessum 14
orðum er hægt aö draga fram
áhrifin af þvl sem maður sér og
heyrir. Ferskeytlan er eins og
teikning i fáum dráttum. Til að
fá fram góöa ferskeytlu veröur
aðnota kynngi og oröaval máls-
ins vel. Ferskeytlan getur hins
vegar fjallaö um hvaö sem er:
menn og málefni, hUsdýr og
fleira.