Þjóðviljinn - 14.03.1980, Blaðsíða 5

Föstudagur 14. mars 1980 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
Asmundur Stefánsson framkvœmdastjóri ASI um niðurtalninguna:
Reglugerðin þjónaði
ekki tilgangi sínum
„Okkar afstaða kemur ákaf-
lega skýrt fram I áliti verölags-
ráðs um reglugerðardrög við-
skiptaráðherra”, sagöi Asmund-
ur Stefánsson framkvæmdastjóri
ASl I samtali við blaðið i gær.
„Þaö er að visu erfitt aö rökræða
reglugerö sem ekki hefur verið
birt almenningi, en vegna um-
mæla ráðherra um málið er rétt
að komi fram að erfitt er að sjá að
hún þjóni tilgangi sinum til við-
náms gegn veröhækkunum”.
1 annarri grein þessara reglu-
gerðardraga var gert ráð fyrir að
sögn Asmundar að mörk á verö-
hækkanir yrðu miðuð við þróun
i öllum öðrum þáttum efnahags-
mála.
„Ef að framfylgja á þessu
ákvæði hefur það i för með
sér umræöur á hverjum einasta
Niðurtalning er allt i einu oröiö
eitt af þeim oröum sem notað er I
sifellu I pólitfskum umræðum.
Eins og oft vill verða tala stjórn-
málamenn og sérfræðingar um
niðurtalningu eins og hverjum
manni ætti aö vera Ijóst hvað I
þessu hugtaki felst og hvaða
stefna er tengd þvi. Svo komast
menn æ ofan i æ i þann vanda að
fólk er búið að gleyma þvf hvað að
baki bjó og skilur ekki hugtakið.
Það er þó engu aö slður mjög
áberandi i siðustu kosningabar-
áttu. Segja má að þaö hafi verið
kjarninn i efnahagsstefnu Fram-
sóknarflokksins fyrir kosningar.
Málið var afskaplega einfalt.
Gert var ráð fyrir að hækkun á
verðlagi, vöru og þjónustu svo og
launabreytingum yröu sett
ákveöin efri mörk ársfjóröungs-
lega. Hugmyndin var að verðlag
og kaup yrði talið niður i fjórum
áföngum 1980og mörkin yrðu sett
við 8%, 7%, 5% og 5% á þessu ári
og 4%, 4%, 3% og 3% árs-
fjóröungslega 1981.
Tillaga
Alþýðubandalagsins
Raunar má rekja hugmyndina
aðslikri niöurtalningu til tillagna
Alþýöubandalagsins I siöustu
vinstri stjórn frá 1 mai 1979. Þar
voru tillögur þess efnis áð verö-
lagi yrðu með lögum sett ákveðin
efri mörk sem færu stiglækkandi.
Deilur stóðu i kosningabarátt-
unni siðustu milli Alþýöubanda-
lags og Framsóknarflokks um
hvað fælist i niðurtalningartillög-
um flokkanna. Alþýöubandalagið
benti á að I raun væru tillögur
Framsóknarflokksins um þaö að
lögbinda kaupgjaldshækkanir við
ákveöin stiglækkandi mörk, en
verölagshækkunum voru ekki
settar jafn þröngar skorður,
þannig að fyrirsjáanlegt var að
niðurtalning Framsóknar heföi i
för meö sér stigvaxandi kjara-
skeröingu.
1 stjórnarsáttmála rikis-
stjórnar Gunnars Thoroddsens
var fyrir tilstilli Alþýöubanda-
lagsins sett undir þennan leka og
þar kemur fram sil meginhugsun
að eigi að telja niður verölag á
næstu tveimur árum verði ekki i
sundur skiliö verðlag og kaup.
Þetta veröi ávallt að fylgjast að
til þess að ekki hljótist af kjara-
skeröing. Fari verölagið ekki yfir
mörkin gerir kaupið það ekki.
heldur.
I 8, 7, 5 verðlagsmálakafla
stjórnarsáttmálans segir svo:
Til þess að draga úr verðbólgu
veröi beitt eftirgreindum ráö-
stöfunum i verðlagsmálum:
1) Veröhækkunum á þeim vörum
og þjónustu, sem verðlagsráö
fjallar um, verði sett eftir-
Eðlilegast að sett
verði lög um
málið eða stjórnin
gefi út yfirlýsingu
fundi verðlagsráðs hvort þró-
un helstu þátta efnahagsmála
hafi verið i samræmi við umrædd
mörk. Hver og einn ráðsmanna
gæti þá leitaö rökstuðnings i þeim
hagstærðum sem honum helst
henta i hvert sinn. Það er semsé
boðið upp á endalausa deilufundi
auk þess sem erfitt er aö sjá að
nokkurt hald sé I reglugerðinni til
viðnáms.”
greind efri mörk ársfjórðungs-
lega á árinu 1980:
Til 1. maí skulu mörkin vera
8%,
til 1. ágiist 7% og loks
til 1. nóvember 5%.
A árinu 1981 verði ákveðin
timasett mörk I samræmi við
markmiö um hjöðnun verð-
bólgu.
Um veröhækkanir af erlendum
uppruna, sem ekki riimast inn-
an ofangreindra marka að mati
verðlagsráös, setur rikisstjórn-
insérstakar reglur. Þessarsér-
stöku reglur hafi ekki áhrif á
gildandi ákvæði um útreikning
kaupgjaldsvisitölu.
2) Verðhækkanir á búvöru fylgi
sams konar reglum, enda verði
niðurgreiöslur ákveönar sem
fast hlutfall af útsöluveröi árin
1980 og 1981.
3.) Fyrir mai/júni 1980 skulu af-
greiddar sérstaklega hækk-
unarbeiðnir fyrirtækja og
Asmundur benti hins vegar á að
i áliti verðlagsráös sem birt var I
Þjóðviljanum i gær væri skýrt
tekið fram að rétt geti verið að
setja ákveðin stefnumið varðandi
verðhækkanir á næstu árs-
fjórðungum til þess að veita aukið
aðhald við verðákvaröanir. Þess-
vegna kæmu sér á óvart yfirlýs-
ingar ráðherra um málið sem
virtust bera þess vitni að þeir
hefðu ekki lesiö álit verölagsráðs.
Ásmundur sagði að enda þótt
hæfir menn til þess aö meta efna-
hagsástand á hverjum tlma sætu I
verðlagsnefnd væri þaö ákaflega
varasamur hlutur að ætla þeim
þetta verkefni á hverjum fundi,
og stæði sllkt stjórnmálamönnum
nær. Þá hefði verið bent á það að
ágreiningur væri um hvort reglu-
stofnana, sem nauðsvnlegar
kunna að teljast til þess að
verðbreytingar slikra aöila geti
siðan fallið innan þess ramma,
sem framangreind mörk setja.
Framkvæmdin ekki
einföld
Nú hefur Tómas Amason við-
skiptaráðherra sett fram
ákveöna reglugerö um þetta efni
sem verðlagsráð vill ekki kyngja.
Þessi reglugeröardrög hafa ekki
verið birt, enda líklegast aö rlkis-
stjórnin hverfi frá slikri reglu-
gerðarsetningu og gefi út yfirlýs-
ingu um að hún muni á slðari
hluta ársins ekki leyfa frekari
verðhækkanir en rúmast innan
áöurgreindra marka niðurtaln-
ingarinnar.
Framkvæmd þessa máls er alls
ekki einföld og gæti komiö til
árekstra viö fyrirtæki og ein-
staklinga. Eins og máliö er i pott-
.gerð viðskiptaráöherra heföi
næga lagastoð. Hvað sem um það
mætti segja væri ljóst að sá á-
greiningur gæti valdið vandkvæð-
um i framkvæmdinni og tafið
hana.
Að lokum sagði Asmundur að
verðlagsnefndarmenn heföu ekki
rökrætt það hvort framkvæman-
legt væri aö setja umrædd efri
mörk á verðhækkanir. Fyrir sitt
leyti teldi hann að ef sllkt ætti að
gera væri einlægast að setja um
þau skýr og ótviræð lög, sem ekki
þyrftu aö risa deilur um, eða þá
að rikisstjórnin gæfi út sérstaka
yfirlýsingu um að hún samþykkti
ekki verðlagshækkanir umfram
ákveðin mörk nema að sérstakur
rökstuðningur sé fyrir þvi að fara
út fyrir þau.
inn búið verður þvi aö teljast eöli-
legt að rlkisstjórnin sjálf hafi
framkvæmdina með höndum,
enda geta komið upp ýmis póli-
tiskog efnahagsleg úrskuröarefni
sem varla er á færi annarra en
hennar að leysa úr I þessu sam-
bandi.
Miklar verðhækkanir
Astæða er til að taka fram aö
þrátt fyrir aö sett verði með þess-
um hætti skoröur viö verð-
hækkunum þá er engu að siöur
gert ráð fyrir mikilli verðbólgu á
árinu. 1 verölagsforsendum fjár-
lagafrumvarps Ragnars Arnalds
er miðað við að verðlag hækki um
46.5% milli ára ’79og ’80. A sama
tlma hækki kaup um 42% en mis-
munurinn skýrist væntanlega af
ákvæöum ölafslaga frá i fyrra
sem gera ráö fyrir aö þriöjungur
af viðskiptakjaraskerðingu
þjóðarbúsins komi til frádráttar
viö útreikning verðbóta á íaun.
Asmundur Stefánsson: Ekki
hægt að ætla verðlagsnefndar-
mönnum að meta heildarþróun
efnahagsstærða á hverjum ein-
asta fundi.
Manngildi
mælt í
atkvæð-
isrétti
Lýöræðisnefndin sem svo kall-
ar sig hefur sent frá sér tölur yfir
misvægi atkvæða til þingkosn-
inga. Hefur einn forsvarsmanna
nefndarinnar, Hörður ólafsson,
nú kært þessa mismunun til
Evrópuráðsins og sent Mannrétt-
indanefnd Sameinuðu þjóðanna
afrit af kærunni og óskað þess að
máliö veröi tekið upp á vettvangi
S.Þ.
Miðað við vægi atkvæöa eftir
landshlutum telur Lýðræðis-
nefndin að manngildi Islendinga
mælist þannig i atkvæðisrétti:
Hver atkv.
Vestfirði ngur 4.80
Norðlendingur vestan 4.36
Austfirðingur 4.00
Vestlendingur 3.43
Sunnlendingur 3.00
Norðlendingur austan 2.29
Reykvikingur 1.26
Reyknesingur 1.00
Benedikt Sverrisson farandverkamaður:
Að éta síg út á gaddinn
Á liðnu ári vakti far-
andverkafólk athygli á
tilveru sinni á eftirminni-
legan hátt er hópur þess f
Vestmannaeyjum reis
upp og fundaði um mál-
efni sín.
Eitt þeirra mála sem
mest bar á góma voru
fæðismálin og var al-
menn óánægja með hvað
fæði var dýrt og lélegt.
Voru menn sammála um
aðgera þyrfti stórátak og
var því gerð krafa sem
hljóðar svo að farand-
verkafólki í fiskiðnaði
verði séð fyrir fríu fæði
líkt og tíðkast í öðrum at-
vinnugreinum þar sem
fólk vinnur f jarri heima-
byggð sinni.
Svo aö ég víki að verðinu fyrst
þá er fæði það sem selt er i
mötuneytum frystihúsanna yf-
irleitt I svo svimandi háum
veröflokkum að engan órar fyr-
ir þvl að slikt eigi sér stað á Is-
landi. Til dæmis er fæðiskostn-
aður tæpar 200 þúsund krónur
hjá mörgum mötuneytum og er
sagt að þaö sé 45-50% niður-
greitt sem þýðir að það mundi
kosta rétt tæpar 400 þúsund
krónur á mánuði. Ef einhver
ætti að greiöa þetta fæöi allan
ársins hring þá greiddi sá hinn
sami tæpar 4.8 miljónir krón á
ári.
Minna má á aö gerð var könn-
un á hvað veislufæði hótelanna I
Reykjavik kostaði, væri það
niðurgreitt um 45-50% eins og
sagt er að tlðkist I mötuneytum
frystihúsanna. 1 ljós kom að
hótelfæðið var mun ódýrara.
Nú er rétt að líta á skoðun
flestra þeirra sem ekki þurfa að
búa við þessi kjör og vita lltið
um þetta mál. Æöi oft vill
brenna viö að fólk haldi að far-
andverkafólk sé meö kröfum
sinum að reyna aö afla sér auk-
inna tekna en ekki aö reyna að
komast á sama pall og annað
fólk svo aö það geti staðiö þvl
jafnfætis I launum. Þegar hins
vegar er farið aö kanna málið
kemur I ljós að þetta er jafnrétt-
isbarátta sem allir ættu að vera
með i en ekki skammast sln fyr-
ir.
En hver veröa svo viðbrögð
fólks er það áttar sig á þeirri
hættu sem það hefur I för með
sér að láta þessi mál liggja á-
fram I láginni? Fólk spyr
kannski hver sú hætta er.
Jú, er ekki viss ógnun falin I
þvi fyrir staðbundið verkafólk
ef atvinnurekendur geta keypt
til sin farandverkafólk á spott-
pris, stungið þvl inn I verbúðir
er kosta þá ekkert i byggingu og
viðhaldi og eru varla hrossum
hvaö þá mönnum bjóðandi og aö
lokum selt þvi mat á þvi liku ok-
urverði að hvergi þekkist annað
eins? Sem sagt hirðir allt þess
kaup aftur meö fæöissölu.
Þarna er kominn góöur
grundvöllur fyrir atvinnurek-
endur til að taka frekar farand-
verkafólk i vinnu heldur en
heimafólk, og getur atvinnullfi á
hverjum stað verið mikil hætta
búin ef svo heldur áfram.
Fái hins vegar farandverka-
fólk málum sinum framgengt
þá er ekki lengur hagur fyrir at-
vinnurekendur að ráða til sin ut-
anaðkomandi verkafólk i stærri
stil en nauösynlegt er og bjóöa
upp á atvinnuleysi heimafólks
um lengri eða skemmri tima
eftir þvi sem þeim þóknast.
Þvi er þaö von okkar allra aö
málefni þessi, sem eru málefni
allra, sem geta talist verka-
menn, nái fram aö ganga, þvi
þau eru réttmæt og til hagsbóta
fyrir allt verkafólk. Vil ég svo
biðja verkafólk á tslandi og
annars staðar að efla baráttu
sina til bættra kjara og betra
lifs!
Benedikt Sverrisson,
Bersatungu. Saurbæjarhreppi,
Dalasvslu.
—ekh
Hvad er niöurtalning?
Verðhækkunum sett efri mörk ársfjórðungslega