Þjóðviljinn - 14.03.1980, Blaðsíða 9

Föstudagur 14. mars 1980 ÞJóDVlLJINN — StÐA 9
Borgþór Kjærnested ræðir við Ilkka-
Christian Björklund stjórnarmann
í Lýðræðisbandalaginu finnska
Ilkka-Christian Björklund: Sem finnskur sóslalisti spyr ég mig hvaö
veröur ef viö byggjum upp sjálfstæöan sósiaiisma i nágrenni Sovétríkj-
anna.
„Fáum nú
í eyra eiginn áróður
99
Kostur og löstur í stööu
Finnlands.
Hver er afstaöa þin til hugtaks-
ins „Finnlandisering”?
Ég tel þetta vera hugtak sem
búiö var til vegna ástandsins i
innanrikismálum Sambandslýö-
veldisins Þýskalands, m.ö.o,
þetta hugtak hefur ósköp litiö
meö Finnland aö gera.
Þegar talaö er um „Finnlandis-
eringu” vestur-Evrópu, þá veröa
menn aö hafa hugfast aö land-
fræöi- og stjórnmálalega séö, þá
er' hér um gerólikar aöstæöur
aö ræöa, samanboriö viö Finn-
land, og er þvi gersamlega
ósambærilegt.
Utanrikisstefna Finnlands
byggist á þvi aö menn hafa viöur-
kennt landfræöilegar staö-
reyndir, og að þaö er staðreynd
aö þaö er nauðsynlegt fyrir Finna
aö eiga góö samskipti viö stóra
nágrannann I austri.
Lýðræöisbandalagiö hefur
unnið mikiö frumherjastarf á
sviöi þsssara mála, viö mótum
þessarar utanrikisstefnu.
Sem sósialisti, þá llt ég svo á aö
þessi utnarlkisstefna hafi tvær
hliðar, annarsvegar á ég erfitt
með aö imynda mér, ef Finnland
stefndi i átt til sóslalisma á þing-
ræöislegan hátt, aö hernaöar-
bandalög vesturveldanna myndi
gera eitthvað i likingu viö Chile
1972 I Finnlandi.
ítalir eru allt ööruvisi settir, á
miöju hagsmunasvæöi vestur-
veldanna og Atlantshafsbanda-
lagsins.
Á hinn bóginn þá getur staöa
Finnlands haft I för með sér erfið-
leika (dilemma) þegar hafin
veröur uppbygging sjálfstæös
finnsks sósialisma, sem væri ööru
visi uppbyggður en i
Sovétrikjunum, og þetta veldur
mér miklum vanda, sem
finnskum sósialista.
Vonbrigöi og hræsni í
Afganistanmálinu.
Hver er afstaöa Lýöræöis-
bandaiagsins til Afganistari
málsins?
Gerum okkur
betur grein fyrir
möguleikum
innan auövalds-
kerfisins
og hvað brjóta
veröur upp þegar
að framkvæmd
sósíalismans
kemur
Við litim svo á aö atburöirnir i
Afganistan séu á vissan hátt
bein afleiöing aukinnar spennu á
sviöi alþjóöamála, og aö menn
ræði allt of mikið þetta mál, án
þess aö gera sér beint grein fyrir
orsök og afleiðingu.
Ég á mjög erfitt meö aö imynda
mér að Sovétrikin heföu sent
herlið Afganistans, ef Banda-
rikin heföu veriö búin aö undirrita
Salt II samkomulagiö, eöa aö
Nato heföi ekki staösett þessa
nýju kjarnaodda i Evrópu.
Ég iit á hernaöaraögerðir
Sovétrikjanna I Afganistan sem
nokkurskonar viöbrögö við þeim
hernaöarlega þrýstingi sem Nato
hefur skapaö fyrst og fremst i
vestur-Evrópu.
Þetta er hin opinbera afstaða
Lýöræöisbandalagsins til atburö-
anna i Afganistan, en ég verð aö
segja fyrir mitt leyti aö ég verð
ákaflega vonsvikinn i hvert sinn
sem forusturiki sósialismans
gripur til hreinna valdbeitingar-
aðgeröa stórveldis, til þess aö
varðveita stöðu sina og alþjóölegt
jafnvægi.
Aftur á móti er þaö argasta
hræsni sem kemur fram, þegar
Carter forseti og vesturlönd yfir-
leitt nota sér Afganistan i
bandariskri kosningabaráttu,
meö tilliti til þess langa synda-
lista sem þessi lönd eiga aö baki
sér i lagi Bandarikin, sem hafa
leikið hlutverk heimslögreglu,
þeir eru nú ekki þeir allra bestu
siöferðisdómarar sem völ er á i
málefnum af þessu tagi.
út úr einangrun.
Hvaö vilt þú segja um stjórnar-
þátttöku Lýöræðisbandalagsins,
og eruö þiö ánægöir meö stjórnar-
samstarfið?
Þessi rikisstjórn var mynduö
meö þaö I huga aö borgara-
flokkarnir eru I meirihluta i
þinginu og þessvegna er einnig
borgaralegur meirihluti i rikis-
stjórninni.
Ef viö litum fyrst á þetta mál
frá taktisku sjónarmiði, þá
veröur aö hafa i huga aö Lýö-
ræöisbandalagiö var einangraö i
finnskum stjórnmálum á árunum
1948-1966, og viö áttum á hættu aö
lenda aftur i svipaöri stööu.
Viö óttumst, aö ef þinginu
tækist aö mynda borgaralega
meirihluta stjórn, þá yröi þess
ekki langt aö biöa aö jafnaöar-
menn færu meö, til þess aö beita
áhrifum sinum sem stærsti
flokkur landsins.
Þá gæti oröiö um samstarf aö
ræða á miili hægri flokksins
(safnaöarflokksins), miöflokks-
ins og jafnaöarmanna.
Þá hefðum viö aftur sömu stööu
og fyrir 1966, og þaö hefur á sinn
hátt verið mikilvægt fyrir okkur
aö varöveita okkar aöstööu og aö
koma i veg fyrir þessar tilraunir
til einangrunar af Lýöræöis-
bandalaginu, en það hefur vissu-
lega veriö reynt.
Einnig er þaö mjög mikil-
vægt aö bæta samstarfið á milli
verkalýösflokkanna og styrkja
samvinnu þeirra viö miöflokk-
ana.
Fáum að heyra eiginn
áróður.
Þetta hefur veriö grundvallar-
stefna hjá Lýöræðisbandalaginu,
en þaö er vissulega hægt aö hafa
mismunandi skoöanir um árang-
urinn.
Þetta hefur veriö hornsteinn
stjórnarsamstarfsins ,af okkar
hálfu, en þaö hefur veriö vanda-
samt aö sitja meö i rikisstjórn
samtiða auövaldskreppu, með
aðalritara kommúnistaflokksins
sem atvinnumálaráöherra, sam-
fara vaxandi atvinnuleysi i
landinu.
Sá einfaldi áróður, sem kennir
rikisstjórninni um aöalvanda
auðvaldsþjóöfélagsins, hann
bitnar fyrst og fremst á okkar
ráöherraum i rikisstjórninni.
Við höfum aö nokkruleytisjálfir
gefið tilefni til áróöurs af þessu
tagi, vegna þess aö Lýðræðis-
bandalagið var svo lengi i stjórn-
arandstöðu aö þaö varö að vissu
marki að nokkurskonar mót-
mælaafli.
I daglegri stjórnarandstöðu-
pólitik geröi maöur engan mun á
hlutverki rikisstjórnarinnar og
hlutverki hins kapitaliska þjóö-
félagsforms.
Sá minnihluti i Kommúnista-
flokknum, sem er i stjórnarand-
stööu nú, lætur okkur núna
hiusta á okkar fyrri áróöurs-
atriöi og málflutning.
Djúpar rætur ágreinings-
mála.
Eruð þiö meö sameiginlega
þingfiokksfundi?
Viö erum meö sameiginlega
fastafundi einu sinni i viku, en
þróunin hefur oröið sú aö hver um
sig er svo meö óformlega fundi.en
þaö var minnihlutinn sem átti
upptökin að þessum óformlegu
fundum á sinum tima.
Samt hefur
stjórnaraðildin
fært okkur
meira en
stjórnar-
andstaðan
Þaö segir sig sjálft aö þaö er
ekki hægt að vera meö sameigin-
lega fundi um stjórnarsam-
starfiö, hér er eiginlega um
nokkurskonarsamsteypu að ræöa
á milli stjórnar- og stjórnarand-
stööu samtaka.
Agreiningsmálin innan
Kommúnistaflokksins eiga sér
mun dýpri rætur en afstööuna
til stjórnarsamstarfsins.
Þaö hefur á sinn hátt veriö
mjög lærdómsrikt fyrir okkur aö
hafa atvinnumálaráöuneytiö.
Viö höfum orðiö aö gera okkur
ljóst á hvaöa hátt það er hægt aö
framkvæma betri atvinnumála-
stefnu innan ramma auövalds-
þjóöfélagsins sjálfs, og hvar þaö
er sem þessi rammi ekki gefur
•möguleika á breytingum.
Það verður til þess aö skapa
sósialiska vitund, og þaö er
athyglisvert að þessi pólitik hefur
haft i för meö sér aukinn stuöning
meöal kjósenda fyrir þá, sem
styöja stjórnarsamstarfiö, og
þeir sem hafa veriö i stjórnarand-
stööu hafa tapaö fylgi.
Meirihlutinn sigur á.
1 upphafi hélt meirihlutinn að
þátttaka i stjórn og meöferö
atvinnumála á timum efnahags-
kreppu myndu leiöa til fylgistaps
flokksins, en taliö var að
stjórnarþátttaka væri mjög
mikilvæg fyrir verkalýöshreyf-
inguna, og það hefur þvi veriö
okkurgleöiefni og óvænt þróun aö
kosningaúrslitin hafa veitt meiri-
hlutanum aukið fylgi.
Meirihlutinn hefur greinilega
unniö traust, þvi oft áöur létu
kjósendur i ljós ánægju meö
stefnu lýöræöisbandalagsins, en
töldu enga möguleika á aö hrinda
henni i framkvæmd.
Stjórnarþátttakan hefur sýnt
kjósendum að viö erum reiöu-
búnir til þess að taka á okkur þá
ábyrgö sem til þarf aö koma
ýmsum stefnumálum i fram-
kvæmd.
Viö erum núna oft ásakaöir
fyrir aö hafa gefiö sósialisma upp
á bátinn fyrir ráöherrastóla, en
ég tel aö þetta stjórnarsamstarf
hafi oröiö til þess aö viö gerum
okkur betur grein fyrir þvi mögu-
lega innan auðvaldskerfisins, og
hvar viö veröum aö brjóta þetta
kerfi upp, þegar aö þvi kemur aö
byggja upp sósialismann.
Borgþór S. Kjærnested
erlendar
bækur
Soil and Civilization
Edward Hyams. John Murray
1976.
Þegar bók þessi kom út i fyrstu
útgáfu 1952, var hugtakiö „um-
hverfisvernd” litt notað. Siöan
hefur nauösyn umhverfisverndar
orðiö brýnni meö hverjum áratug
og ágengni þeirra sem hæst tala
um „framfarir og hagvöxt”
magnast að sama skapi. Ösvifin
gróöaöfl meö hjálparkokkum sin-
um, tæknifræöingum og verk-
fræöingum vaöa um lönd og álfur
eitrandi og eyöileggjandi um-
hverfiö, likast þvi aö nautum
heföi verið hleypt inn I postulins
og listmunasafn. Þessi söfnuöur
svifst einskis ef gróöi er i sjón-
máli. Hér á landi hafa menn fund-
ið smjörþefinn af athöfnum þessa
safnaöar meö framkvæmdum
þeirra útsendara fjölþjóöahring-
anna sem hafa þaö eitt aö tak-
marki aö snuöraipeningadrafinu.
Þvi meir sem augu manna opnast
fyrir mengunarhættunni þvi
ósvifnari veröa klækir þeirra
afla, sem á henni græða,og nú er
svo komiö að aöferöir þeirra
minna helst á aöþrengdan þjóf og
moröingja i nauövörn.
Edward Hyams rekur i bók
sinni sögu manns og umhverfis,
mannsins sem snikjudýrs á
gróðri jaröar og einnig sem rækt-
unarmanns. Hann tekur mörg
dæmi úr sögu mannkynsins til
stuðnings kenningum sinum,
dæmi sem ekki veröa vefengd.
Meö aukinni tæknikunnáttu og aö
þvi er viröist talsveröri lækkun
greindarvisitölu meöal stjórn-
málamanna vitt um heim og
ágengni tæknivæddra vélmenna
var ástandiö orðiö tvisýnt og er
ennþá. En eins og áöur segir þá
eru menn óöum aö vakna til meö-
vitunar um hættuna og sá sem
átti mebal annarra frumkvæöiö
að þeirri vakningu er höfundur
þessarar bókar. Bókin er vel
skrifuö og höfundur greinargóöur
þetta er mjög þörf bók nú ekki sist
fyrir menn hérlendis, þar sem
magnaður áróöur er rekinn fyrir
auknum áhrifum erlendra auö-
hringa og þar sem ekki skortir
þjónustufúsa lubba til að ganga
erinda þeirra.
Polybius: The Rise of the
Roman Empire.
Translated by Ian Scott-Kilvert.
Selected with an introduction by
F.W. Waibank. The Penguin
Classics. Penguin Books 1979.
Polybius liföi þá tima þegar
rómverska heimsveldið var að ná
yfirráöum allt umhverfis Miö-
jarðarhafiö. Hann var fluttur til
Rómar eftir ósigur Makedóniu
168 f. Kr. Þar kynntist hann
Publiusi Scipió og fór meö honum
til Afriku og varö vitni aö eyðingu
Karþagó og siöar Korinþuborgar.
Saga hans fyllti fjörutiu bækur,
en af þeim eru aöeins fimm við
liöi. Sagnfræðirit Poybiusar
þykja áreiöanleg og timabiliö
sem þau spanna er frá 262-120
f.Kr. Ritiö er gefið út i bóka-
flokknum Penguin Classics, en i
þeim flokki hafa birst fjölmörg
lykilrit heimsbókmenntanna.
Pavlov
Jeffrey A. Gray.
Fontana Paperbacks 1979.
Jeffrey Gray er fyrirlesari i
sálfræði við Oxford háskóia og
skrifar hér greinagóöa bók um
Pavlov, sem sannaöi svo aö ekki
varö um villst aö hundur sýndi
merki græögi viö vissar aöstæður
— slefaöi. Atferlissálfræöin sækir
margt ef ekki flest til Pavlovs og
visindaleg rannsókn innan sál-
fræöinnar var upptekin fyrir hans
tilstilli, rannsókn á rannsóknar-
stofum á tengslum heilabús, hug-
ar og hegöunar. Skilyrðisbundin
viöbrögö voru lykillinn aö
mennskri hegöun, samkvæmt
kenningum Pavlovs. Gray rekur
kenningaþróun Pavlovs, viöbrögö
Framhald á bls. 13