Þjóðviljinn - 16.03.1980, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. mars 1980
STJÓRNMÁL
Á SUNNUDEGI
Einatt eru menn aö bera saman
ólika hluti. ViB þá iöju dvöldust
nokkrir sósialistar norrænir
kvöld eitt um miBbik þings
NorBurlandaráBs. Þeir flokkar á
NorBurlöndum sem stundum eru
nefndir til vinstri viB sósialdemó-
krata eru harla mislit hjörB og
hafa ekkime&sérannaB samstarf
en aö bera saman bækur sinar á
vettvangi Noröurlandaráös. Þó
kemur i ljós aö ýmislegt sem þeir
eiga viB aö glima eöa hafa fengist
viö i dægurmálum og fræöilegri
umræöu er harla keimllkt þeim
viöfangsefnum sem veriö hefur
viö aö etja hjá sóslalistum á
íslandi.
1 þessu kvöldrabbi tóku þátt
fulltrúar frá Sosialistisk Folke-
parti i Danmörku, Sosialistisk
Venstreparti i Noregi, Vánster-
partiet kommunistema i Sviþjóö,
Folkedemokratiske Förbundet i
Finnlandi og frá Aiþýöubanda-
laginu.
Stjórnaraðild
og fjöldabarátta
Þa& sem einkumvar til umræöu
þetta kvöld voru þau viöhorf sem
tengd eru stjórnara&ild samhliBa
virkri fjöldabaráttu fyrir breyt-
ingum á auBvaldskerfinu og fyrir
einstökum baráttumálum
sósialista og svo hin hliBin hvern-
ig má takast aö halda uppi trú-
veröugri stjórnarandstööu og
hafa áhrif d þróun borgaralegra
þjóöfélaga meB baráttu utan
þings án þess aö missa hana á
köflum niöur i kreddu og ein-
faldanir eBa innbyröis þras og
sjálfsfróun i fræöilegum efnum.
Andóf og stjórn-
arsamvinna
Hér kemur inn i dæmiö sú
veigamikla spurning hvort
sósialiskur flokkur hefur meiri
áhrif i andófi utan stjórnar eöa
meö stjórnarsamvinnu viB
borgaraleg öfl? 1 þessu sambandi
er fróölegt aB kynnast ólikum viö-
horfum innan Lýöræöisbanda-
lagsins finnska, en þaö hefur
löngum veriö innanhúsvandamál
þess flokks aB þar rlfast menn
opinberlega um þessi efni ár eftir
ár. Lýöræöisbandalagiö hefur nú
32 þingmenn á finnska þinginu,
þar af 26 komma og 6 sósialista,
er svipaörar stæröar aö kjörfylgi
og Alþýöubandalagiö, og situr i
rikisstjörn meö krötum og miB-
flokkum. Þar m eö er ekki öll sagn
sögö þvi aö 11 þingmenn
Kommúnistaflokksins sem er aö-
ili aö LýBræBisbandalaginu eru
stjórnarandstæöingar.
Þessir stjórnarandstæBingar
Lýöræöisbandalagsins sem viöa
eru sterkir i verkalýBshreyfing-
unni telja aB þaB hafi svo sem
ekki ná& fram i stjórnarsáttmála
nema loömullulegu oröagjálfri
sem engu skili i raun. Sten Söder-
ström sem var einn tir hópi þeirra
hér, sag&i til aö mynda aö þaö
stöövunarvald sem Alþýöubanda-
lagiB heföi tryggt sér gagnvart
áformum borgaraflokka meB
ýmsum ákvæBum I stórnarSátt-
mála rikisstjórnar Gunnars
Thoroddsen væri hrein hátiö miB-
aB viö finnska stjórnarsáttmál-
ann.Þetta sagBi hann a& visu ekki
fyrr en I einkasamtali siöar á
þinginu þar eö hann vildi ekki
spilla sjálfsánægju meirihluta-
manna umrætt kvöld en þeir voru
þar mættir þrír.
Minnihlutamenn vilja haida þvi
fram aB stjórnaraöild af þessu
tagi lami baráttuþrek flokks-
manna, dragi úr virlmi þeirra út á
meBal fjöldans og leiBi til þess aö
bandalagiö tapi kjörfylgi. Cr
þessu feni eigi þaö aö bjarga sér
meö þvi aö stilla samstarfs-
flokkunum upp gagnvart ákveön-
um skilyröum um aögerBir sem
LýöræöisbandalagiB telur nauö-
synlegar og kveBja siBan, gangi
þeirekki aöslikum úrslitakostum
r
Ofrjó biöhyggja eöa
sósíalisk nýsköpun
Alþýðubandalagið í ljósi umræðna um sam-
eiginleg vandamál sósíalista á Norðurlöndum
Frá rabbfundi norrænna sósfalista t.v. á myndinni Ebbe Strange, Lars Werner, Svavar Gestsson og
Veikko Saarto. T.h. fulltrúar æskulý&shreyfinga flokkanna.
Lamandi
einangrun
Meirihlutamenn innan LýB-
ræöisbandalagsins eru allt ann-
arar skoöunar. Þeir halda þvi
fram aö þau átján ár sem þaö var
utan rikisstjórnar hafi einmitt
veriö timi lamandi einangrunar
og uppgjafar þegar verkalýöur-
inn sagöi sem svo: „ÞaB getur
svo sem vel veriB aö LýöræBis-
bandalagiB hafi bestu stefnuna,
en til hvers aö vera aB kjósa þaB
þegar þaB hefur enga aBstööu til
aökoma málum fram.” Slik nyt-
semishyggja 1 kosningum er ein-
faldlega ráöandi.
Menn eins og Veikko Saarto,
samgönguráöh. úr hópi kommún-
ista, leggja mikiö upp tir þvi a&
tekist hafi aB rjtifa þessa einangr-
un og um leiö kljtifa möguleika á
samstarfi krata viö hægri öflin.
Þeir meirihlutamenn viöur-
kenna fúslega aB þeir hafi ekki
miklu áorkaö. Hinsvegar hafi
þeim tekist aB sannfæra almenn-
ing um aö LýBræöisbandalagiö sé
ábyrgur flokkur sem skorist ekki
undan aö taka á sig erfiö verkefni
ogleggja sig I tvisýnu. Jafnframt
hafi þeir lært af fyrri stjórnar-
timabilum flokksins og gangi
nú betur en áöur aö halda uppi
virkni og baráttu fyrir sósialisk-
um stefnumálum út i þjóBlifinu
meöan þingmenn fást viB mála-
miölanir og stjórnunarathafnir.
Enginn efi sé heldur á þvi aB meB
þviaötakast sjálfir á viö verkefn-
in veröi finnskum sósialistum og
kommúnistum ljósari möguleikar
og takmarkanir á breytingum
innan auBvaldskerfisins og hvar
byrja á þegarsósialiskumsköpun
hefet fyriralvöru eins og sisialist-
inn Iikka-Christian Björklund
oröar þaB.
Svipaðir pólar hér
Einhverjir kannast liklega viö
svipaöa póla I þankagangi innan
Alþýöubandalagsins. Þar er sú
skoöun rikjandi aB mikilvægt sé
aö reka fleyga i samstööu ihalds-
afla, verja launafólk áföllum meB
stjórnaraöild enda þótt viB
kreppuástand og verBbólgubál sé
aö etja, og þaö viöhorf uppi aö
hægt sé aö þoka áfram ýmsum
umbótamálum sem eru alþýöu til
hagsbóta og halda opinni leiö til
sósialisma, aukins lýöræöis og
alþýöuvalda.
En hversu oft heyrast lika ekki
þær raddir aö einmitt stjórnar-
aöilddragidug tir allri utanþings-
baráttu og flokkurinn sökkvi upp
fyrir haus i kratisma. Falski
tónninn I þessum óánægjukór,
sem stundum jaörar viö eitt alls-
herjar „pereat” á forystu flokks-
ins, er sá, aö ekki hefur meB rök-
um veriö sýnt fram á aö barátta I
stjórnarandstööu hafi skilaö betri
árangri nema þá 1 skammvinnum
rykkjum. I höröum verkfalls-
átökum og fjöldabaráttu gegn vel
skilgreindri vá sem fyrir dyrum
er virkjast hluti liBsmanna til
fylgis viB róttæk öfl og
sósialisma. En þegar áfanga er
náö, stundarsigur unninn, þá snýr
stærsti hlutinn aftur til friB-
semdarlífs og unir glaBur viB sitt,
þar til hann ef til vill sveiflast á
annarri tilfinningaöldu i gagn-
stæöa átt.
Draumurinn um róttæka
stjórnarandstööu sem hræöir
borgaraleg öfl inná aö fram-
kvæma umbótakröfur sósialista
án þess aB þeir þurfi nokkru sinni
aB óhreinka sfna „rauöu sál” er
þvi miBur tálsýn sem fær ekki
staöist islenska reynslu. AB
virkja meirihluta þjóöarinnar til
fylgis viö sóslalisma eBa brottför
hers og úrsögn úr NATÓ þannig
aö um varanlegavitundarvakn-
ingu sé aö ræöa krefst meira en
islenskir sósfalistar hafa til þessa
veriB reiöubúnir aö leggja á sig.
Ábyrgir
verðum vér
Heldur ekki Norrænir frændur
vorir i andanum gera sér grillur
um aö þeirfái veitt sér þann mun-
aö aB standa utan stjómar-
ábyrgBar nái þeir einhverjum
verulegum styrk meBal kjósenda.
Þetta kom sérstaklega fram hjá
Lars Werner formanni Vinstri
flokksins kommúnista i Sviþjóö.
Sá flokkur hefur raunar lengi rétt
náö aö skrföa yfir 4% þröskuldinn
inn á sænska þingiö. Nti stendur
hann á timamótum. „Moskvu-
kommar” svokallaöir klufu sig
frá flokknum og friöur hefur
fengist til aö byggja upp nýjar
baráttulinur án slitandi innan-
flokksdeilna. Unga fólkiB streym-
ir i flokkinn og var uppistaöan i
besta kosningaárangri hans til
þessa I siöustu kosningum, bæöi i
starfi og atkvæöum. Þá hefur
barátta VPK i andófshreyfing-
unni gegn notkun kjamorkunnar
og markviss viöleitni til þess aö
taka upp dagleg vandamál al-
mennings og gefa þeim pólitiska
rödd skilaö auknu fylgi. Takist
VPK aö fylgja eftir aB treysta sig
i sessi getur krafa flokksins um
verkalýösstjórn i Sviþjóö fyrr eöa
sIBar leitt til stjórnarsamstarfs
viö krata og jafnvel Miöflokkinn.
Flokkurinn verBur einfaldlega
ekki lengur trtiveröugur ef hann
skorast undan stjórnarábyrgö
þegar kjörfylgiö vex og aörir
flokkar fara aB leggja út taktlsk-
ar snörur sinar, sem vissulega
geta þrengt aö sósfaliskum flokk,
en engu aö siöur getur veriö
óhjákvæmilegt aö stiga i.
Nýsköpun
í Noregi
Vinstri sósialistar i Noregi eru
ekki trúaöir á þaö aö VPK takist
aö halda á þeim vinsældum sem
þaB hefur aflaö sér nú I
þverpólitiskú samstarfi. ÞaB hafa
þeirfengiöaB reyna á sjálfum sér
og af biturri reynslu. Fyrst
Sósiallski þjóöarflokkurinn og
siöan Sósialiski vinstri flokkurinn
hafa unniBstóra kosningasigra og
siöan tapaB stórt. Þverpólitisk
barátta gegn aBildinni aö Efna-
hagsbandalagi Evrópu og megn
óánægja meB Verkamannaflokk-
inn skapaöi þá blekkingu að góöur
grundvöllur væri fyrir breiöri
sameiningu til vinstri viB norska
krata. Þriöja leiöin, norskur
sósialismi, baráttan gegn
Einar Karl
Haraldsson skrifar
hernaöarblokkahugsunarhætti,
miöstýringu og einokunaraub-
valdi hafa veriB dagskrármál
þar, en mikill tími fariö I pólitiska
naflaskoöun, stórnmálaumræöur
i þáskildagatfö, deilur um flokks-
skipulag og grundvallarhugtök.
Eins og nýlega hefur veriö rak-
iö hér i Þjóöviljanum viröist nú
ný vakning vera á leiöinni meBal
vinstri sósialista I Noregi. 1 staö
baráttunnar gegn vilja menn f
auknum mæli sntia sér aB
báráttunni fyrir. Hugmyndin aB
baki þessari viöhorfsbreytingu er
fyrst og fremst sú aö meöan hiö
kapitaliska þjóBfélag er á fljúg-
andi breytingaskeiöi, meöan nýj-
ar hugmyndir og ný tækni eru sí-
fellt I mótun og gerjun, ogýmsar
framfarasinnaöar hugmyndir á
kreiki meöalhægrisinna og krata,
þá séu vinstri só6ialistar aöeins á
andófssporinu eöa iinnbyröis erj-
um og láti a&ra um þá nýsköpun
hugmynda sem er aö marka djúp
spr I öra þjóöfélagsþróun. Hópur-
inn kringum Ny Tid hefur nú boö-
aBtilráöstefnu i Osló 18.-21. april
nk., þar sem nöa á um norskan
sósialisma og öll þau nýju sam-
tiBarfyrirbæri sem taka þarf af-
stööu til eöa móta meö þvi aB
ryöja sósialiskum hugmyndum
um þau inn i hugarheim almenn-
ings. Enda þótt andófiB veröi
rauöi þráBurinn I starfi SV á
næstu árum má vænta þess aB
ekki veröi þar lengur treyst á þaB
eitt og óvinsældir krata, sósialist-
um til framdráttar heldur komi
til nýtt viöhorf i vinnubrögBum.
Enginn flokkur lifir til eiliföar á
andófsuppákomum og „snikjum”
meöal kjósenda annarra flokka.
Dæmin um þaö hafa Alþýöu-
bandalagsmenn þegar Framsókn
hættirhægrasamstarfi— þá snúa
margir Framsóknarmenn aftur
heim.
Hættur
einföldunar
1 viötali i Þjóöviljanum i vik-
unni vék iekka-Christian Björk-
lund einmiti aö þeim hættum sem
i þvi felast þegar sósialistar ein-
falda fyrir sér þann veruleika
sem þeir eru aö berjast I og viö.
Áróöur þeirra beinist mjög aö
þeim rikisstjórnum sem sitja á
fleti fyrir og kjósendum er inn-
rætt aö ef takist aö velta þeim úr
sessi, sé „sælurikiö” framundan.
A þessu slnu soöi eru finnskir
Lýöræöisbandalagsmenn nú aö
brenna sig, og gott ef Alþýöu-
bandalagsmönnum hefur ekki á
stundum þótt þeir skaöbrenndir
af þvi sama er þeir hafa sest I
valdastóla eftir harövítugar
kosningalotur. Aherslan ætti
fremur aö liggja á flóknu forræöi
borgarastéttarinnar yfir hugar-
heimi almennings og valdakerfi
þjóBfélagsins hversu freistandi
sem þaö annars er aö einfalda
hlutina á atkvæöaveiöum.
Sundur-
og samlyndi
UndirritaBur er ekki mjög
kunnugur aBstæöum I Danmörku.
Á umræddu rabbkvöldi benti
Ebbe Strange frá Sósialíska þjóö-
arflokknum á þaö sérstaklega aö
sameiginlega heföu flokkarnir
þrir til vinstri viB krata, sem hafa
menn á þingi I Danmörku, um
12% atkvæöa og aB undanförnu
hefBi þvi tveir flokkar vinstri
sósialista og kommtinistaflokkur-
inn veriö aB eflast, og áhrif þeirra
væru talsverö. Spurningin I þessu
sambandi er sú hvort þeir væru
nokkuB miklu sterkari þótt þeir
gengju fram I einum flokki i staö
þriggja. Hætt er viö aB sá flokkur
yröi harla sundurlyndur, og meö-
an þessir þrir flokkar halda
mönnum á þingi hafa þeir mögu-
leika á aö sameinast um helstu
þingmál, en halda utanþings-
baráttu sinni aöskyldri og i hrein-
um linum.
30