Þjóðviljinn - 16.03.1980, Blaðsíða 7

Sunnudagur 16. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
•mér
datt það
i hug
Steinunn Jóhannesdóttir skrifar:
Ég skrapp til Akureyrar I
rúman mánuö. Ég stakk af frá
bústangi og barni, fundum og
öBrum félagslegum skyldum
minum og fór aB leika mér viB
krakkana I menntaskólanum.
ÞaB var eins og aö veröa ung
aftur, þ.e.a.s. yngri. Viö veltum
okkur upp úr gráu gamni Kjart-
ans Ragnarssonar, þóttumst
finna týndu teskeiöina og missa
skrokk af manneskju út á kjöt-
markaöinn, sökktum okkur niö-
ur i þá undarlegu iöju, sem heit-
ir leiklist, og gleymdum flestu
ööru.
Fyrir okkur hélt Afghanistan
áfram aö vera jafn furöulega
fjarlægt og þaB er, fréttir af
gislunum i Teheran uröu eins og
merkingarlaust suö í fiskiflugu,
ef hún væri vöknuö, og þaö var
eins og sögur frá botnum Miö-
jaröarhafsins næöu aldrei alla
leiö inn i botn Eyjafjaröar. Slik-
ur var áhuginn á eigin viöfangs-
efni. SliTcur var friöurinn til aö
einangra sig og einbeita sér.
Slikt var logniö á Pollinum.
Ég var búin aö gleyma þvi, aö
þjóösagan um hina akureyrsku
veöurbliöu væri ekki bara þjóö-
saga, heldur leyndist i henni
sannleikskorn. Suma daga
bæröist ekki hár á höföi manns,
aöra kitlaöi golan mann létt aft-
an á hálsinum og aöeins einu
sinni komu fimm veöur sama
daginn eins og svo algengt er
hér fyrir sunnan. Og þetta halda
sumiraöhafi góö áhrif á mann-
lifiö, ásamt heppilegri stærö
bæjarins. Enda er þaö haft eftir
einum embættismanninum aö
hjartaö i manni slái aö jafnaöi
tveimur slögum hægar á minutu
á Akureyri en i Reykjavik. Svo
laust sé lifiö viö stress.
Þetta er vissulega athyglis-
verö kenning. En skyldi hún
vera rétt? Ég varö vör viö aö
menn dóu úr hjartaslagi þar
ekki siöur en hér. Ég frétti um
mann, sem fékk sár á skeifu-
görn, sá æöisglampa i einu
auga, heyröi um hausverk og
andarteppu, varö vitni aö
klassiskum fyllirium, og sýndist
menn yfirleitt bera þess svipuö
merki og annars staöar, ef þeim
leiö ekki vel. En kannski er þaö
rétt hjá embættismanni bæjar-
ins, aö allt sé þetta i minna mæli
á Akureyri en annars staöar.
Mér finnst þaö ætti aö rannsaka
máliö.
Og vist er um þaö,aö hjartaö i
Lognið á pollinum
mér Virtist hafa gott af þvi að
aölagast hinum akureyrska
hjartslætti um tima, þaö tók aö
slá svo prútt og stillilega, fyrir
utan þessi aukaslög, sem þaö
alltaf tekur ef ég sé sætan strák.
Ég varð bæöi rólegri og þolin-
móðari en ég á vanda til, og
dóttir min þekkti mig varla
fyrir sömu móöur, þegar hún
kom aö heimsækja mig. Hún
hefur sjálfsagt hugsaö meö sér:
„Þetta borgaöi sig. Svona getur
hæfilegur aöskilnaöur foreldra
ogbarna haftholl áhrif. Bara aö
mamma veröi áfram almenni-
leg þegar hún kemur heim.”
Þvi segi ég þaö,- hjartsláttur-
inn i Akureyringum er vissulega
forvitnilegt rannsóknarefni.
Hvaöa þýöingu hefur hægur
hjartsláttur? Hvaöa þýöingu
hefur logn I blóöstreyminu?
Þýöir þaö meiri velliöan, eöa
þýöir þaö værukærö, sinnu-
leysi, áhugaleysi athafna-
leysi? Þýöir þaö sáttfýsi
sálar og likama, eöa þýöir
þaö andlega og likamlega
leti? Finnur maöur á Akur-
eyri hina eftirsóknarveröu
harmoniu eöa liöur fólk fyrir
skort á forvitni, skort á löngun
til aö reyna eitthvaö nýtt, verða
fyrir áhrifum, miöla þeim,
sem hún giftist haföi plantaö
henni þarna i einhverjum drög-
um aö akureyrsku Breiöholti og
þar fékk hún aö dúsa fjarri fólki,
sem hún þekkti.og ófær um aö
kynnast nýju. Kannski er Akur-
eyri aö veröa nógu stór til aö
fara aö koma sér upp vanda-
málahverfi, þar sem konumar
eru lokaöar inni meö tárin i
augunum og börnin á hand-
leggnum. Hvernig ætli atvinnu-
möguleikum kvenna sé háttaö?
Hvaö ætli séu til mörg pláss
fyrir börn á leikskólum og
barnaheimilum? Hvergi hef ég
heyrt akureyrska embættis-
menn gorta af neinu sérstöku i
þeim efnum, þótt stundum
mætti halda aö góöa veöriö væri
þeimsjálfum aö þakka. Ég vona
bara að kunningjakona min hafi
aö minnsta kosti drifiö sig á
skauta eöa skiöi, þvi hjart-
slátturinn má ekki veröa of
hægur.
Og núna er boðiö upp á leikrit
i Samkomuhúsinu, sem fjallar
um konur sem hafast lítiö aö.
Konur sem leiöist. Konur, sem
langar til aö eitthvaö gerist og
ætlaaögleypa hvern þann karl-
mann meö húöi og hári, sem
kemur aö sunnan, baka fyrir
hann kökur, blanda honum
kokkteil, fá hann til aö vera, i
þeirri von, aö hann gefi lifi
þeirra gildi. 1 staö þess aö gera
þaö sjálfar, meö eigin athöfn-
um, knúnar áfram af hjarta
sem slær ekki bara fyrir hann.
Mér finnst aö þessi tvö slög á
minútu, sem hjörtu akur-
eyrskra kvenna slá hægar en
annarra ættu ekki aö koma i veg
fyrir aö þær fari I Leikhúsiö sitt
og finni til meö konunum i Her-
bergi 213. Mér finnst aö bæjar-
búar eigi ekki aö vera sinnu-
lausir um listalifiö i höfuöstaö
Noröurlands. Mér finnst aö
bæjarstjórnin eigi aö punga út
meö meiri peninga i mynd-
listarskólann og menninguna,
Leikhúsiö, tónlistarskólann,
sönginn og skáldin. Þaö er svo
nauösynlegt aö listin fái mögu-
leika til þess aö þroskast og
dafna, svo lifiö veröi ekki leiöin-
legt. Svo logniö veröi ekki
óþolandi.
Hjörtun í þvi vingjarnlega og
greiövikna fólki, sem byggir
Akureyri hljóta aö slá nógu
hratt til þess.
Steinunn Jóhannesdóttir
eöa hjart-
sláttur
Akureyringa
skapa? Nenna menn á tónleika,
i bió eöa leikhús? Eöa nenna
menn bara heim? Borða klukk-
en þar fyrir utan sé helsta af-
þreying manna árshátiöir og
þorrablót, og þaö er nú ekki svo
ólikt þvi sem annars staöar ger-
ist. En enginn annar bær hefur
H-100. Opiö á hverju kvöldi!
Já, lifiö i þessum fallega bæ
viö sinn lygna Poll er rólegt og
reglufast. Flugvélin kemur
þrisvar á dag og fer þrisvar,
bátarnir leggjast aö bryggju og
an sjö. Kveikja á sjónvarpinu
klukkan átta. Slökkva klukkan
ellefu og fara aö hátta. Vakna
aftur næsta morgun, gá til veö-
urs, logn skyggni gott, ganga til
vinnu sinnar, láta daginn llða,
labba heim.
Af þvi engin rannsókn hefur
veriö gerö, þá eru heldur engin
óyggjandi svör til viö þessum
spurningum. Aftur á móti fullt
af sleggjudómum. Sumir segja
aö Akureyringar láti sér ennþá
duga Daviö og Matthias. Þeir
þurfi ekki önnur skáld. Á tón-
leika i kirkjunni komi enginn
nema organistinn og nánustu
skyldmenni. Venjulegum Akur-
eyringi nægi aö heyra klukkuna
slá. Menn láti sig Leikhúsið aö
jafnaöi litlu skipta, liti þar þó
ööru hvoru viö, ef boöiö er upp á
eitthvaö ,4étt”,má vera gamalt,
landa. Sambandsverksmiöjurn-
ar mala gull úr ull allan sólar-
hringinn og þaö eru fáir sem
finna, hvað lyktin í sútuninni er
vond. Mér er sagt aö þar starfi
mest uppgjafa bændur, gamlir
og lúnir og þeir þoli hana vel.
Krossanesfýluna leggur hins
vegar jafnt yfir alla bæjarbúa,
þegar þeir eru aö bræöa og hann
er á norðan. Þá fitja Akureyr-
ingar ögn upp á nefiö.
Þaö er notalegt aö njóta
öryggis og atburöaleysis um
hriö meö falleg fjöll i bak og
fyrir. En sumir sem eru vanari
hraöari takti i lifinu ætla aö
sturlast úr leiöindum. Eins og
konan, sem kallaöi I mig til aö
lesa fyrir migkvæöin sin og grét
á rúmstokknum i' nýja svefnher-
berginu sinu I nýju blokkinni.
Mér lá lika viö gráti. Maöurinn,
Þaö sakar ekki aö geta þess aö
langvarandi klofningur I
sósialiskum flokkum, sem allir
þessir umræddu flokkar hafa
fengiö aö reyna, hefur veriö þeim
erfiö raun. Viss teikn eru á lofti
um þaö aö meirihlutamenn i Lýö-
ræöisbandalaginu finnska hugsi
sér nú aö stilla minnihlutamönn-
um upp viö vegg og hrekja þá
burt vilji þeir ekki hlita meiri-
hlutasamþykktum I flokknum.
Fræðin í kreppu
Segja má aö vinstri sósialistar
á Noröurlöndum, ef viö gerumst
svo djörf aö nota þaö samheiti
yfir þessar óliku fylkingar, séu á
sama báti aö þvi leyti aö þeir eru
aö puöa viö aö koma á sósialisma
i þróuöum iönrikjum sem eru i
senn þrælkapitalisk og töluvert
gegnsýrö af kratlskum hugsunar-
hætti og umbótum. Lýöræöiö,
þingræöiö, fjölflokkakerfiö og
fjöldabaráttan eru þær starfsfor-
sendur sem allir flokkarnir aö-
hyllast. Hver með sinum hætti
eru þessar hreyfingar aö leita
nýrra baráttuleiöa og fikra sig
áfram viö aö beita marxiskum
skilgreiningum á þjóöfélagshátt-
um ókreddubundiö og sjálfstætt,
aö tengja saman visindalega
greiningu á þjóöfélaginu og
baráttu fyrir bættum hag alþýöu.
Helsta sameiginlega vanda-
máliö fyrir utan allt sem aöskilur
er þaö hvernig flokkar sem
merktir eru af áralöngu andófi
innan kapitallsks hagkerfis eiga
aö hasla sér völl viö nýjar aöstæö-
ur og reka þá fleyga i sjálft hug-
myndafræðilegt forræöi borgara.
aflanna sem dugi til þess aö ryöja
úr vegi þeim hindrunum sem eru
á ieiöinni til sósialismans. 1 þess-
ari kreppu eru flestir sósialískir
flokkar i kapitalisku iðnrikjum i
dag og dettur sumum fátt nýtt I
hug.
Biðhyggja eða
hugmyndalegt
forskot
Þær umræöur sem eiga sér staö
innan vinstri sósialiskra hreyf-
inga á Noröurlöndum þessi miss-
erin sýna vel aö augu æ fleiri eru
aö opnast fyrir þessum vanda.
Þaö dugir ekki aö ástunda þaö
sem Italir nefna biöhyggju, aö
biöa eftir þvi aö byltingin komi
fyrir næsta horn eða einhver
óskilgreind flokksforysta hætti aö
hugsa kratiskt og skipi sér I
stjórnarandstööu, svo aftur sé
hægt aö leggja I einfaldaöa og
skýra baráttu. Ekki dugir heldur
að fárast yfir þvi þótt almenning-
ur hugsi um aö nota atkvæöi sin I
samræmi viö skammtimahags-
muni sina I staö þess aö kjósa
sósialisma meö atkvæöi sfnu.
Sósialiskur flokkur veröur aö
leggja til atlögu viö þá hug-
myndakviku sem slfellt ris og
hnigur I fjölmiölahafsjó nútim-
ans. Þar veröur hann aö ná hug-
myndalegu forskoti og siöan for-
ræöierfram liöa stundir.Nokkurn
vegvisi sem einnig ætti erindi til
norrænna sálufélaga er aö finna
um þetta efni i stefnuskrá
Alþýöubandalagsins þar sem rætt
er um flokkinn og starf hans:
„Verkefni þaö sem Alþýðu-
bandalagiö hefur tekist á hendur
krefst öflugs starfs, mikillar
færni og hollustu. Flokkurinn
veröur aö kunna þaö tvennt i senn
aö hlusta og tala. Hann veröur aö
leggja eyrun viö ym þjóðlifsins,
hlusta eftir röddum fólksins,
greina þaö frá sem gildi hefur og
endurvarpa þvi I skýrari og full-
komnari mynd. Hann veröur aö
geta kveikt saman dægurmál og
framtiöarmarkmiö. Og megin-
hlutverk flokksins er aö koma
alþýöu aliri tii aukins félagslegs
þroska, efla þjóöfélagslega
þekkingu hennar og pólitiska vit-
und og gera hana þannig færari til
aö heyja baráttuna fyrir betra
þjóöfélagi. En jafnframt veröur
Alþýöubandalagiö aö fást viö og
standast hin sundurvirku öfl auö-
valdsþjóöfélagsins og geta barist
meö árangri gegn öflugri yfirstétt
og fiokkum hennar.”
Því miður engin
kyrrstaða
Til þess aö sinna öllum þessum
fjölþættu verkum þarf sósialiskur
flokkur aö vera ábyrgur fjölda-
flokkur, jafnvigur á vörn og sókn,
i stjórn sem stjórnarandstööu.
Um Alþýðubandalagiö sérstak-
lega má segja aö langur vegur er
frá þvi aö þaö hafi rækt hug-
mundasmiö sina nægilega á sinni
tiö. Hefur flokkurinn t.a.m. sagt
allt um auölindapólitik sina, at-
vinnustefnu, nýja tæknisamfélag-
iö, visinda- og rannsóknastarf-
semi, fjölskyldupólitik, jafnrétt-
ismál, umhverfismálin, menn-
ingarpólitikina og fræöslumálin?
Séu stofnanir flokksins og virkir
félagar þegjandalegir um þessi
efni þá er vist að þjóöfélagiö
stendur ekki kyrrt, meöan beöiö
er eftir endanlegri skilgreiningu
sósialista á þvi, og aörir munu þá
hafa frumkvæöiö aö nýsköpun
hugmynda á þessum sviöum og
fjölmörgum öörum sem móta
munu þjóölifið á komandi árum.
Þaö er afar brýn nauðsyn aö
Alþýöubandalagiö og stofnanir
þess hrindi af staö samfelldu
stefnumótandi starfi sem sé ekki
lokaö inni I nefndum heldur nái
sem viöast út i flokkinn og út fyrir
hann. ABeins þannig er hægt aö
halda á þvi verkefni aö vera virkt
breytingarafl og baráttutæki út á
meöal fólks um leiö og sósiallskur
flokkur tekur aö sér aö vinna aö
afmörkuöum verkefnum i sam-
starfi viö aöra flokka i lands-
stjórninni og i sveitarstjórnum.
Meö skirskotun til sliks stefnu-
mótandi starfs mun einnig reyn-
ast auöveldara aö útskýra þær
málamiölanir sem nauösynlegt er
aö gera I samstarfi viö aöra.
Þetta er erfitt verkefni en engu
aö siöur nauösynlegt. Og ástæöa
er til aö minna á aö þetta er verk-
efni allra virkra félaga I Alþýðu-
bandalaginu þaö er aö segja allra
þeirra sem ekki vilja vagga sér I
þægilegheitum upphafinnar biö-
hýggju.