Þjóðviljinn - 14.05.1980, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 14. mai 1980
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
útgefandi: útgáfufélag Þjóftviljans
Framkvæmdastjéri: Eiéur Bergmann
Hitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Olafsson
Fréttastjóri: Vilborg Harbardóttir.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Rekstrarstjori: Olfar Þormóbsson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlöóversson
Blaðamenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guðjón Fríðriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnds'H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
tþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson
Otlit og hönnun: Guðjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvörður:Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigriður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa :Guðrún GuBvarBardóttir.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Sigurðardóttir
Simavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún BánBardóttir,
Húsmóðir: Jóna SigurBardóttir.
Pökkun:.Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuBmundsson.
Ritstjórn, afgreiðsla og auglýsingar: Sfðumúla 6, Reykjavfk, siml 8 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf.
Upp á náð
Norðmanna
• „Ég er meira en hnugginn með þetta. Það er hvorki
fugl né fiskur", segir Sverrir Hermannsson þingmaður
Sjálfstæðisflokksinsum samkomulagið í Jan AAayen deil-
unni og fleiri taka í sama streng. Samt leggja nú þrír
stjórnmálaflokkar höfuðáherslu á að samkomulagið
verði staðfest á þeim grundvelli að það sé betra en
ekkert.
• Niðurstöðu samninganna í Osló verður að bera saman
við þær kröfur sem stjórnmálaflokkar á islandi hafa
haft uppi í Jan Mayen málinu. Hlutur Sjálfstæðisflokks-
ins verður þá sýnu verstur því hann hefur að boði for-
manns síns snúið baki við öllum helstu stefnuatriðum
sínum í deilunni. Tilburðir flokksins til þess að vera
brjóstvörn í þrætu þessari ásamt Alþýðubandalaginu
reyndust sjónarspil eitt.
• I engri grein fékkst full viðurkenning á þeirri milli-
leið sem íslenska samninganefndin barðist fyrir í upp-
haf i Oslóviðræðnanna. Eftir því sem betur er rýnt í sam-
komulagstextann verður æ Ijósara að hvergi liggur fyrir
bein viðurkenning á réttindum islendinga. Norðmenn
hafa tryggt sér undankomuleið frá hverri einustu grein
samkomulagsins með loðnu og lævíslegu orðalagi. Við
erum þvi algjöriega upp á náð þeirra komnir í fram-
kvæmdinni og getum hvergi treyst á óyggjandi viður-
kenningu á réttindum.
• Sem rauður þráður gengur það í gegn um samkomu-
lagið að Norðmenn hvika hvergi frá fullveldisrétti yfir
Jan Mayen svæðinu. Hann er heldur hvergi véfengdur af
islendinga hálfu. Þar með hefur konungsríkið Noregur
náð sinu höfuðmarkmiði sem að sjálfsögðu mun ráða úr-
slitum um þróun mála.
• Níunda og tíunda grein samkomulagsins eru dæmi-
gerðar fyrir það hvernig Norðmönnum tekst að stað-
festa fullveldisrétt sinn í textanum. f stað ótímabundins
samnings um réttindi Islands til landgrunnsins á Jan
Mayen svæðinu með afdráttarlausri skiptingu milli
landanna kemur sáttanef nd sem skila á tillögum er báðir
aðilar eru óbundnir af. Ekkert segir um það hvað við
tekur verði nefndin ekki sammála innbyrðis eða ríkis-
stjórn annars hvors landsins sættir sig ekki við niður-
stöðuna. Sýnist því liggja beint við að Norðmenn hafi það
i hendi sér að færa út auðlindalögsögu sína við Jan May-
en í 200 mílur 1. janúar 1981.
• Sama má segja um tíundu greinina þar sem kveðið
er á um samráð, upplýsingaskipti og mengunarvarnir í
sambandi við rannsóknir og vinnslu landgrunnsauðlinda
án þess að viðurkenndur sé nokkur íhlutunarréttur
íslendinga varðandi ákvarðanir um olíuboranir eða
annað á Jan Mayen svæðinu. Af þessu gætu Islendingar
farið að súpa seyðið strax eftir 2-5 ár samkvæmt
nýjustu upplýsingum tækniaðila í Noregi.
• Þingflokkur Alþýðubandalagsins er andvígur þessu
samkomulagi og mun væntanlega krefjast þess að
Alþingi hafi vaðið fyrir neðan sig ef meirihluti þess
ætlar að knýja samninginn I gegn. Jan Mayen málið hef-
ur frá upphafi verið mál Alþingis alls og áýmsum tíma
verið uppi blikur sem ekki hafa fylgt stjórnaraðild og
stjórnarandstöðu. Alþýðubandalagið hefur áður verið á
móti landhelgissamningum, en það hefur einnig axlað
ábyrgð af úrslitakostum sem hafa verið því andstæðir
eins og tam. 1974.
• Meginmunurinn á því samkomulagi sem nú liggur
fyrir og þeim samningum í landhelgismálum sem gerðir
voru á síðasta áratug er þessi: Áður var um það að tef la
að útlendingum var veittur aðlögunartími þangað til
islendingar öðluðust f ullan rétt. Nú er um það að ræða að
Norðmenn veita okkur aðlögunartíma þangað til við
missum allt tilkali og næstum allan rétt.
• Á þessu tvennu er reginmunur. Norðmenn hafa
fengið f ullveldisrétt sinn viðurkenndan, og hafa náð sínu
fram i lengdina, enda þótt þeir kunni í bráð að standa
frammi fyrir pólitískum vanda gagnvart sínum fiski-
mönnum. Þeir hafa siglt fram hjá því að Jan Mayen
málið yrði að alþjóðlegri deilu sem væntanlega hefði
tryggt isiendingum meiri rétt. A móti megum við treysta
á náð Norðmanna og vona að þeir leggi líkn með þraut.
— ekh
klrippt
Tillögur Sjálf-
stœðisflokksins
1 sambandi viB niBurstöB-
urnar af samningaviBræBunum
i Osló nú á dögunum um Jan-
Mayen málin, þá er æriB fróB-
legt aB rifja upp tillögugerB is-
lensku stjórnmálaflokkanna á
fyrri stigum og skcBa, hvaB i
raun og veru hefur fengist fram,
og hvaB hefur ekki fengist fram.
1 júli og ágúst á siBasta ári
voru lagBar fram I islensku
viBræBunefndinni tillögur bæBi
frá SjálfstæBisflokknum og frá
AlþýBubandalaginu, og Olafur
Jóhannesson, þáverandi for-
sætisráBherra lýsti þvi þá opin-
berlega yfir, aB hann teldi rétt
okkar Islendinga i málinu meiri
og viBtækari en fram kom 1
þessum tillögum.
Lltum á tillögu SjálfstæBis-
flokksins, sem Matthias Bjarna-
son, fulltrúi flokksins lagBi fram
i nefndinni 23. júli I fyrra. Þar
segir m.a.:
„Samningur verBi gerBur á
milli NorBmanna og tslendinga
um útfærslu efnahagslögsögu á
Jan-MayensvæBinu, sem nær tii
sameiginlegra yfirráöa Norö-
manna og tslendinga, bæði hvaB
snertir nýtingu hafs og hafs-
botns”.
Jafn réttur til
auöœfa hafs
og hafsbotns
I þessum tillögum eöa hug-
myndum Sjálfstæöisflokksins
var einnig gert ráö fyrir fleiri
valkostum, sem una mætti viö,
m.a. þessum: „NorBmenn lýsi
yfir efnahagslögsögu á Jan-
Mayen svæöinu utan 200 sjó-
milna fiskveiBilögsögu Islands.
tsland viöurkenni þessa út-
færslu, enda veröi jafnhliða
gerður samningur um, að Norð-
menn og islendingar eigi rétt til
að nýta aö jöfnu auðlindir hafs
og hafsbotns utan 12 sjómilna
efnahagslögsögu Jan-Mayen.
í þessum tillögum Sjálf-
stæöisflokksins eru enn aörir
valkostir varöandi hugsanlegt
samkomulag viB Norömenn.
Þar er m.a. boöiö upp á: „NorB-
menn og tslendingar lýsi yfir,
aö þeir hafi komiö sér saman
um sameiginlega fiskveiöilög-
sögu umhverfis Jan-Mayen utan
12 sjómilna landhelgi Jan-
Mayen”. Einnig má I þessum
tillögum SjálfstæBisflokksins
finna tilboö til Norömanna sem
segir: „Norömenn lýsi yfir fisk-
veiBilögsögu á Jan-Mayen
svæöinu utan 200 sjómilna fisk-
veiöilögsögu tslands. tsland
viBurkenni þessa útfærslu, enda
verBi jafnhliBa geröur samn-
ingur um, að Norðmenn og
tslendingar veiöi að jöfnu þann
afla sem veiddur er utan 12 sjó-
milna fiskveiöilögsögu Jan-
Mayen.”
Þaö er sami Matthlas Bjarna-
son, sem lagöi þessar tillögur
fram fyrir hönd Sjálfstæöis-
flokksins og sá sem samdi úti I
Osló á dögunum fyrir hönd
Sjálfstæðisflokksins. Og þaB er
sami Olafur Jóhannesson, sem
lýsti þvi yfir aö tslendingar ættu
vfötækari rétt en þarna kemur
fram, og sá ólafur Jóhannes-
son, sem nú haföi forgöngu um
samningsgeröina i Osló!
Allt og Ekkert
En hvaö stendur þá i
samningnum t.d. um þau atriBi,
sem þarna var minnst á? —
Ekki vantar aö tslendingar
viöurkenni „de facto” útfærslu
Ólafur Jóhannesson
Matthias Bjarnason
Norömanna I 200 milur viö Jan-
Mayen og ekki vantar aö Norö-
menn haldi öllum rétti til ein-
hliöa útfærslu efnahagslög-
sögunnar þar i 200 mflur á næsta
ári. En var þá samiö um jafnan
rétt okkar á viö Norömenn til
veiÐa innan 200 mllna landhelgi
Jan-Mayen? EBa var samiö um
jafnan rétt okkar og NorB-
manna til aö nýta auölindir hafs
og hafsbotns á þessu svæöi eins
og Sjálfstæöisflokkurinn haföi
krafist og ólafur Jóhannesson
taliö sjálfsagt?
Nei, — þvi fer sannarlega
fjarri. Um niðurstöÐur samn-
inganna má segja að þær færi
Norðmönnum allan rétt, okkur
engan, sem hald er i.
Um veiBar á öörum fiski-
stofnum en loönu (t.d. kol-
munna eöa sfld) segir I 6. grein
samningsins aö tekiö skuli
„sanngjarnt tillit til þess hve
Island er almennt háö fisk-
veiöum”, — en þaö eru NorB-
menn sem hafa réttinn aö einu
og öllu leyti i sinni hendi, og
geta skammtaö okkur þaö sem
þeim sýnist á hverjum tfma,
þaB sem þeir telja „sanngjarnt”
aö viö fáum á hafsvæöi, sem
þeir hafa óskoraöa lögsögu yfir,
en viö enga. — Ekki er þetta aö
semja um jafnan rétt beggja
þjóBanna, ekki heldur um skipt-
ingu á réttinum, — rétturinn er
allur á eina hlið, Norömenn hafa
úrskurðarvaldið.
fjallar 10. grein samningsins.
Þar segir: „Hvor aöili um sig
skuldbindur sig til aö leggja
fyrir hinn fastmótaBar áætlanir
um slika starfsemi varöandi
rannsóknir eöa vinnslu land-
grunnsauölinda meö hæfilegum
fyrirvara áöur en slik starfsemi
hefst.”
Okkar að biöja9
þeirra að
úrskurða
Við eigum sem sagt að þakka
fyrir að fá tilkynninguna með
svolitlum fyrirvara, — en ef við
skyldum nú hafa eitthvaö við
hana að athuga, hver er þá
okkar réttur? Um það er ekkert
að finna I samkomulaginu, um
það ætla Norðmenn sér að fjalla
i sinni lögsögu, og skammta
okkur siðan samkvæmt sinni
sanngirni.
Ekki er þetta aö semja um
„rétt til aB nýta aö jöfnu auö-
lindir hafs og hafsbotns utan 12
sjómilna efnahagslögsögu Jan-
Mayen” eins og m.a. fólst I til-
lögum Sjálfstæöisflokksins,
þeim sem Olafur Jóhannesson
taldi jafnvel ganga of skammt.
Samkvæmt Oslólarsamkomu-
laginu er rétturinn allur á aBra
hliö, enginn á hina. Samkvæmt
þvi höfum við aöeins rétt til aö
biðja, bera fram kvartanir, en
Norömenn aftur á móti réttinn
til að úrskurða hvað sé sann-
gjarnt og hvað ekki. Þeir hafa
lögsöguna, við engar trygg-
ingar.
Aöeins um loðnuna er þetta
svolitiB á annan veg. Þar heitir
svo aö viö eigum aö ákveöa
heildaraflamagniö, en I 4. grein
samkomulagsins segir:
„Ef ákvöröunin á heildarafla-
magninu er talin bersýnilega
ósanngjörn getur Noregur lýst
sig óbundinn af henni.” Lika i
loBnumálunum áskilja Nor
menn sér siöasta orBiö. I þeim
efnum á okkar úrskuröur þvi
aðeins að gilda aö Norömenn
telji hann sanngjarnan. 1 raun-
inni heföi mátt setja eina setn-
ingu i stað þessara 11 greina
samkomulagsins: Rétturinn er
Norömanna en þeir skulu
skammta islendingum af sann-
girni. Og svo ganga Norömenn
til samniga viö Efnahagsbanda-
lagiö algerlega óbundir af
okkur, hvaB varöar loönuveiöar
viö Austur-Grænland.
Sjálfdœmi
og sanngirni
Um rétt okkar til aB nýta
auBæfi hafsbotnsins á islenska,
landgrunninu utan 200 milnanna
er rætt I 9. grein samkomu-
lagsins. Þar er talaö um aB setja
á fót nefnd til aö fjalla um þau
mál og á hún aö skila tillögum.
En siöan segir: „Tillögur
þessar eru án skuldbindinga
fyrir aðilana, en þeir munu taka
sanngjarnt tillit til þeirra”.
Hver á aö dæma um þaö, hvaö
sé sanngjarnt tillit? NorBmenn
hafa áskiliö sér allan rétt til aö
færa út efnahagslögsöguna, og
þar meö lögsöguna yfir hafs-
botninum út i 200 mflur strax á
næsta ári, hvort sem samkomu-
lag hefur tekist viö okkur eBa
ekki. Liggur ekki þar meö I
augum uppi aö þeir ætla sér
einum aö dæma um þaö, hvaö sé
sanngjarnt I okkar garö, hvaö
auölindir hafsbotnsins varöar.
Þrátt fyrir samninginn I Osló
höfum viö ekki tryggt okkur eitt
eöa neitt I þessum efnum, ekki
einu sinni neitunarvald gagn-
vart oliuborunum á Jan-Mayen
svæöinu, sem leitt gætu til
eyBingar okkar fiskistofna. Um
vinnslu auölinda á hafsbotni
Standa átti fastar
á kröfunum
Alþýöubandalagiö setti fram
tillögur og kröfur af sinni hálfu i
Jan-Mayen málinu. Lesendur
Þjóöviljans þekkja þær kröfur.
ólafur Jóhannesson taldi þær
aldrei ganga lengra en okkar
réttur stæöi til, og samkomulag
væri um I öllum meginatriBum
hjá islensku nefndinni.
AuBvitað datt okkur aldrei i
hug, að islendingar fengju allt
sitt fram, auðvitað mátti búast
við að eitthvaö yrði að slaka til I
þvi skyni að ná viðunandi
samkomulagi viö okkar ágætu
frændur Norömenn. En aö falla
frá öllum meginkröfunum, og
það á einum og sama deginum,
aö standa uppi án allra trygg-
inga, — með þá veiku von eina
að Norömenn sýni okkur sann-
girni norður viö Jan-Mayen og
að sjálfdæmið sé á réttum stað i
þeirra höndum, — það stóð
aidrei til, hvorki hjá AlþýBu-
bandalaginu, eöa hinum flokk-
unum aö viB best vissum.
Skyldu þeir Matthias Bjarna-
son og ólafur Jóhannesson hafa
dottiB á höfuöiö, — þarna á
teppinu sem Hitler sendi
Quisling? k.
og shorriðj