Þjóðviljinn - 14.05.1980, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN MiDvikudagur 14. mai 1980
MiOvikudagur 14. mal 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Nýr utanríkisráðherra Carters:
rr'#! i
Til hvers
dugar
Muskie?
Samgönguþátturinn hrapaöi um 10.5 miljarOa á slOasta ári. ÞaO er meginskýringin á 16.5 miljarOa halla
á viOskiptajöfnuOi okkar viO útlönd á slöasta ári.
Kaupum „þjónustu”
langt umfram tekjur
Samkvæmt forsendum
að fjárfestingar- og láns-
fjáráætlun þeirri, sem
ríkisstjórnin hefur nú lagt
fyrir Alþingi, er gert ráð
fyrir 16 miljarða við-
skiptahalla á utanrikisvið-
skiptum okkar á árinu
1980.
Þa6 er Þjóöhagsstofnun, sem
lætur i té þessa spá um viDskipta-
halla.
A undanförnum árum hefur
viðskiptahalli oftast stafaO af þvi,
aO viö höfum fengið minna fyrir
útfluttar vörur en svarar þvf sem
eytt er i innfluttar vörur.
Nú telur ÞjóOhagsstofnun hins
vegar ekki ástæOu til aO reikna
meO neinum halla á vöruviOskipt-
um, útflutningurinn muni nægja
fyrir innflutningnum, og skila 7
miljörOum i afgang.
En hvaO veldur þá þessum
mikla halla á utanrikisviO-
skiptunum?
Hér er þaO hinn svokallaOi
þjónustujöfnuOur, sem sköpum
skiptir. A honum er reiknaO meO
litlum 23 miljörOum i halla sam-
kvæmt spá Þjóðhagsstofnunar.
Svona miklu eyOum viO i ,,þjón-
ustu” keypta erlendis umfram
þær gjaldeyristekjur, sem viO
höfum af þjónustu viO útlendinga.
ViO spurðum ólaf Tómasson
hjá SeOlabankanaum nánar um
málið. Upplýsingar hans eru
þessar:
A siðasta ári var þjónustujöfn-
uðurinn neikvæður um 16.5
miljaröa (reiknaö á meðalgengi
1979), en áriö áöur var þjónustu-
jöfnuöurinn neikvæöur um 1.1
miljarö miöaö viö sama gengi.
Þegar nú er spáö 23 miljarða
halla á þjónustujöfnuði, þá er I
rauninni ekki reiknaö meO aukn-
um halla frá siöasta ári, en
áætlaöar gengisbreytingar hækka
krónutöluna úr 16.5 I 23 miljaröa.
MeginástæOurnar fyrir hinum
mikla halla á þjónustujöfnuöinum
á siöasta ári var tap á samgöngu-
liönum, en þar seig á ógæfuhliö-
ina, sem svaraði 10.5 miljöröum
frá 1978—1979. Þarna er fyrst og
fremst um hiö stóra áfall I flug-
samgöngunum aö ræöa, m.a.
vegna eldsneytishækkunar (en
fargjöldum hefur veriö haldiö
niöri af samkeppnisástæðum. —
Innskot Þjóöviljans).
Ólafur Tómasson sagöi aö upp-
hæö greiddra vaxta umfram
vaxtatekjur á siöasta ári heföi
aukiö þjónustuhalla á slöasta ári
um 6 miijarOa mikil vaxtahækk-
un erlendis) og útgjöld vegna
feröa- og dvalarkostnaöar tslend-
inga erlendis umfram tekjur af
érlendum feröamönnum hér
heföu svo aukist um 1.5 miljaröa
á siöasta ári. Þrátt fyrir svolitla
hækkun tekjumegin á öörum liö-
um sem áhrif hafa á þjónustu-
jöfnuöinn varö niöurstaöan 16.5
miljaröa halli 1979, og hefur á
álika halla aö raungildi i ár. —
Þetta sagöi Ólafur Tómasson.
Til samanburöar er fróölegt aö
rifja upp aö fyrir allar útfluttar
ullarvörur fengum viö á siöasta
ári um 7.8 miljaröa króna á gengi
þess árs. Hruniö I flugsamgöng-
unum geröi meira en éta upp ali-
ar þær gjaldeyristekjur.
Blöð hafa verið full með vangaveltur um nýjan utanríkis-
ráðherra Bandarlkjanna, Edmund Muskie, sem féllst á að
taka við embættinu af Cyrus Vance sem sagði, eins og kunn-
ugt er, af sér í mótmælaskyni við hinn misheppnaða herleið-
angur sem átti að leysa gíslana í bandaríska sendiráðinu í
Teheran úr haldi.
Áf jölmiðlatímum hafa bandarísk stjórnmál orðið persónu-
bundnari en nokkru sinni fyrr, og þegar nýr utanríkisráðherra
verður til þá verður enginn skortur á vangaveltum um
Framboðstilraunir
tJtlendingar muna kannski helst
eftir Muskie úr kosningabaráttunni
1972. Muskie lagöi út I forsetakosn-
ingar ákveöinn i aö veröa forsetaefni
Demókrata gegn Nixon. Og þaö var
einmitt Muskie sem varö fyrst mjög
rækilega fyrir barðinu á sviviröileg-
um refskap Nixonsmanna, sem
sendu út I hans nafni prentaðar ásak-
anir um afleitt kynferöislif keppi-
nauta hans, eöa pöntuöu i hans nafni
brennivin og simavændiskonur i
búntum og sendu I bækistöövar hans.
Mótvægi
Útnefningu Muskies hefur veriö
vel tekiö, innanlands sem utan, enda
þótt menn viti i rauninni fátt um þaö,
hvaö hann gæti lagt til mála á al-
þjóöavettvangi. Einn sessunautur
hans á þingi segir aö hann sé greind-
ur málamiðlunarmaður og þó fylg-
inn sér og enginn aumingi. Þetta
segir fátt. En innan um allar vanga-
veltur fer mest fyrir vonum um aö
Muskie takist aö veröa utanrikisráö-
herra i alvöru og þar meö setja
nokkrar skoröur viö umsvifum
Brzezinskis öryggismálaráðherra,
sem fær hina hraklegustu dóma, um
þessar mundir.
Slik afstaöa er ekki sist áberandi I
evrópskum blööum. I breska vikurit-
inu Guardian er Cyrus Vance lýst
sem hann hafi veriö „rödd skynsem-
innar i brothættum og hættulegum
heimi” (David Qwen, fyrrum utan-
rikisráöherra). Ená sömu siöu birtir
Jonathan Steele reiöilestur um
„mistakasögu Brzezinskis”.
Hrakfallabálkur
Brzezinski er þekktur fyrir sterka
heift i garö Sovétmanna og kenna
margir pólskum upprunahans. Hann
fær kannski ekki ámæli beinlinis
vegna þess, heldur fyrir aö kunna
blátt áfram ekki meö mál aö fara.
Rjúka af stað meö fyrirgangi, en
hafa ekki hugsaö neitt tii enda. Hann
er aö sönnu talinn firnavel aö sér og
fljótur aö lýsa kjarna hvers máls, en
þegar til athafna kemur sé
dómgreind hans mjög völt. Steele
kennir honum um aö hafa klúðraö
SALT-samningum, vanmetiö and-
stööu viö Camp Davidsamkomulag
uppruna hans (pólskan), feril hans á þingi, ábyrgðartilfinn-
ingu, að hann sé stundum uppstökkur en f ylginn sér, leiðinleg-
ur en traustvekjandi og þar fram eftir götum. Muskie hefur
setið í 22 ár í öldungadeild bandaríska þingsins fyrir Maine,
nyrsta og austasta ríki Bandaríkjanna, og hef ur m.a. átt sæti í
utanríkisnefnd og verið formaður f járveitinganefndar þings-
ins. Hann er talinn það sterkur þingskörungur, að Carter verði
drjúgur liðsauki að honum í ekki alltof góðri sambúð við þing-
ið.
misheppnaða leiðangri til Irans, sem
evrópskir fréttaskýrendur eru sann-
arlega litiö hrifnir af. I grein sem
Andre Fontaine skrifar I Le Monde
um þaö mál, sem og viöleitni
Bandarikjamanna til aö koma á viö-
skiptabanni á íran, segir m.a.:
„Til aö halda aö hægt sé aö neyöa
Imaninn (m.ö.o. Khomeini) til aö
hopa á hæli meö þvi aö hóta aö kaupa
ekki framar oliu af honum — meöan
þaö eina sem Sovétmenn og banda-
menn vilja er aö kaupa Iranska oliu,
þurfa menn aö vera eins einfaldir og
aöalsmaöurinn pólski sem fann enga
leiö betri til aö refsa konunni fyrir
framhjáhald en aö gelda sjálfan
sig”.
Semsagt: þaö er spurt hvort
Edmund Muskie getur oröiö mót-
vægi viö hinn flaumósa öryggis-
málaráögjafa Carters. Og mönnum
sýnist ekki vanþörf á aö vona hiö
besta einmitt nú, þegar sambúö stór-
veldanna gengur eftir brautum sem
mörgum finnast undarlega iikar
þeim sem Evrópuþjóöir óku eftir inn
i heimsstyrjöld sumariö 1914.
— AB
Egypta og Israela, reynt alltof lengi
aö bjarga íranskeisara frá falli (án
þess aö hafa til þess nýtileg ráö).
Hann er og skrifaður fyrir hinum
Muskie: Watergateliðiö fór sviviröi-
iega meö hann á sinum tima.
Fréttaskýring
Á þingi Sósíalíska alþýðuflokksins danska:
Rauður flokkur — en
græn-
klæddur?
Gert Petersen, formaöur SF, á flokksþinginu I Arósum; þaö þarf
sósialista til aö fjalla um þessi mál.
Sjónarmið umhverfis-
verndarmanna og vist-
fræOinga heyrast æ oftar
á málþingum sósialista i
Evrópu. Til dæmis að
taka má nefna þing
danska Sósialiska al-
þýðuflokksins, SF, sem
haldið var i Árósum um
siðustu mánaðamót:
þar var, ekki sist i upp-
hafi þings, mælt mjög
með þvi að SF verði
„rauður flokkur græn-
klæddur”.
Viss áhrif frá Græna flokknum
þýska, sem hefur safnaö undir
sina vængi marxistum og ihalds-
sömum náttúruvinum, koma
fram i þessum málatilbúnaöi, en
einnig þaö, hve brýnt þaö er orðiö
Dönum aö móta sér stefnu til
langs tima aö þvi er varöar meö-
ferö á takmörkuðum auölindum
og illfáanlegri orku.
Ekki kom til meiriháttar átaka
á þinginu: þaö er greinilegt af
frásögnum blaöa, aö engir þing-
fulltrúar hafa viljaö breyta
flokknum alfariö I „grænan”
flokk. Þegar tekist var á um
áherslur I pólitiskri baráttu höföu
þeir betur sem sögöu sem svo, aö
baráttan um raunveruleg launa-
kjör heföi forgang. Slðan mætti
svo huga aö „gæöum” mann-
llfs — og þar meö spurningum
um umhverfi I lifi og starfi.
Kjörin eða vistfræðin?
En samhengiö miili faglegrar
baráttu og umhverfismála I
viöum skilningi á áfram aö vera á
dagskrá hjá SF, sem er stærstur
þeirra þriggja flokka sem eru til
vinstri viö Sóslaldemókrata
Hann hefur haft oft 6-7 % at-
kvæöa.
Bjarne Mortensen, sem á sæti I
verkalýösmálaráöi SF, segir I
viötali viö Information, aö fyrst
muni flokkurinn leggja áherslu á
þá hliö þessara mála sem snúa aö
betra umhverfi á vinnustaö,
styttri vinnutlma og svo aö áhrif,
um verkafólks á þróun tækn-
innar. Þegar þessi umræöa er
komin vel af staö getum viö svo
tekiö upp mál eins og hagvöxt og
auölindir, segir Mortensen.
„Græningjar” hafa beitt sér
fyrir þeim viöhorfum aö verka-
menn skipti sér beinllnis af inni-
haldi framleiðslunnar — meö
öörum oröum: taki afstööu til
þess hvaö er framleitt og til
hvefbog þá meöal annars meö þá
nauðsyn I huga aö þaö þurfi aö
ger vörur endingarbetri til aö
forðast bruöl meö orku og hrá-
efni. En þvl svara áhrifamenn I
verkaiyösfélögunum meö þvl, aö
þá geti svo fariö, aö kapítal-
istamir flýi meö framleiöslu sina
eitthvaö annaö þar sem sllkar
kröfur eru ekki fram bornar. Og
þaö er ekki vlst aö verkamenn
gætu sætt sig viö þaö.
Verkaiyösforingjar I SF telja
samt, aö verkamenn eigi aö gera
kröfur slnar „grænni” en þær
hafa til þessa verið.
Verkamenn séu sam-
ferða
Christian BundgSrd var einn
þeirra sem lagöi áherslu á
„græningjasjónarmiö” á lands-
fundi Sósialiska alþýöuflokksins
Hann sagöi aö þaö sem mestu
Framhald á bls. 13
daaskrá
Er ekki kominn timi til
að við i Alþýðubandalaginu hættum
að vera undirraddir hjá grátkór
V innuveitendasambandsins?
Valur Valsson,
sjómaður Vest-
mannaeyjum:
Er Alþýðubandalagið
verkalýðsflokkur?
Eins og öllum I Alþýöubanda-
laginu á aö vera kunnugt var
sunnudaginn 20. april s.l. haldinn
aöalfundur I verkalýösmálaráöi
flokksins. Dagskrá þess fundar
var- meö slikum endemum að
jafnvel Alþýöuflokksmönnum
heföi óaö viö aö birta hana og er
þeim þó ekki kligjugjarnt.
Alþýöubandalagiö, sem segist
vera verkalýösflokkur og stund-
um eini verkalýö>flokkurinn, sem
til sé I landinu, ætlar verkalýös-
málaráöi flokksins heilan dag af
sinum dýrmæta tima til aö halda
aöalfund. — A þeim dögum þegar
samningaviöræöur milli heildar-
samtaka verkalýösins og vinnu-
kaupenda eru aö hefjast, þarf
verkalýösmálaráö Álþýöu-
bandalagsins ekki nema dag-
stund, til aö marka stefnu flokks-
ins I þeim málum. Eöa hvert er
annars hlutverk ráösins ef ekki
slikt? — Aö maður tali nú tkki
um þaö aö leyfa fulltr. i ráðinu,
sem koma vitt af landsbyggö-
inni, aö bera saman bækur sinar,
upplýsa stööu mála hver I smu
félagi, og blása glæöur sanstcöu
og hugsjónaelds hver hjá öðru.Ti.
Eg heföi nú haldiö áö ekki veitti
af sliku.
Undirritaöur haföi mikinn hug
á aö mæta á umræddan fund. At-
vinnunnar vegna var þaö þó erf-
itt. (Sjómaður á ekki gott með að
fá fri og sist á miöri vertiö). En
þegar ég vissi hvernig dagskráin
var sett upp, og hver timi var
ætlaður tilfundarins, þá missti ég
allan áhuga. —
En i staöinn vöknuöu hjá mér
ýmsar áleitnar spurningar,
spurningar sem hver og einn sem
vill teljast sóslalisti og þar með
baráttumaöur verkalýðsins
veröur aö leita svara viö.
Halda forystumenn flokksins
virkilega, aö þeir sem eru virkir I
slnu stéttarfélagi og félagar I Al-
þýöubandalaginu, þurfi til
Reykjavikur til aö vita hverjar
eru kröfur verkafólks og hver
staöan er i samningamálum?
Hver er tilgangurinn meö þvi
aö láta félagsmálaráöherra halda
framsöguræöuá slikri samkomu?
Þurfti maöurinn aö afsaka eitt-
hvaö, eöa var hann að leggja lin-
una? Er þaö kannski orðið svo, aö
þingflokkur Alþýöubandalagsins
vilji ráöa feröinni I kjarabaráttu
verkafólks?
Hvar er lýöræöið?
Heföi ekki veriö nær aö bjóöa
hæstvirtum ráöherra aö hlýöa á
raddir hinna óbreyttu félags-
manna? Þaö heföi alla vega oröiö
lærdómsrikara fyrir hann og
affarasælla fyrir flokkinn ef svo
heföi veriö gert.
Hvar eru hinar stefnumarkandi
samþykktir, sem aöalfundur
verkalýðsmálaráösins geröi?
Eru þær kannski engar, eöa var
þeim öllum visaö til nýkjörinnar
stjórnar? — Ég hef leitað með
iogandi ljósi á slðum málgagns-
ins, en ekkert slikt fundiö.
í einu blaöi kom upptalning á
hinni nýju stjórn og upptalning á
þeim sem til máls tóku, ásamt
loforöi um nánari fréttir siöar; ég
fylltist von og gleöi, geröi mér
vonir um heila opnu; þetta er jú
kjarni flokksins, ekki satt? En
nei, hálf siöa, meö útdrætti úr
framsöguræöum. Annaö var vist
ekki á dagskrá. —
Minn skilningur á þvl hvernig
verkalýðsflokkur eigi aö starfa
fellur ekki i þetta far. Ég hélt ekki
aö þaö aö „færa kjarabaráttuna i
kjörklefann’ virkaöi svona. Ég
hélt ekki aö það aö kjósa forystu-
menn verkalýösins á þing, þýddi
aö viö ættum nú aö semja um
kaup og kjör viö rikisstjórn og
þing. Allra sist þegar „flokkurinn
okkar” er i rlkisstjórn.
Ég hélt satt aö segja aö viö
værum aö kjósa þessa menn á
þing og vildum þá I rikisstjórn til
þess aö þurfa ekki aö kaupa sjálf-
sögö réttindi verkafólki til handa.
Um kaup okkar veröum viö að
sjálfsögöu aö semja viö vinnu-
kaupendur. Þar er um einfalda
verslun aö ræöa, við seljum okkar
vinnu og við viljum fá fyrir hana
riflega þaö sem dugir okkur til
framfæris. Punktur og basta.
Þaö er hlálegt aö I sameigin-
legum kröfum A.S.l. eru aöeins 7
liöir af 25 sem ekki snerta rikis-
valdið. En reyndar, fjármálaráö-
herra lýsti þvi yfir, „að ekki væri
svigrúm til grunnkauDS-
hækkana”, hinsvegar væri rikis-
stjórnin reiöubúin til þess aö
kaupa atvinnurekendum griö,
meö félagslegum umbótum. Er
maðurinn ekki „sósi”, er hann
ekki I pólitik til aö berjast fyrir
félagslegum umbótum? Ég bara
spyr.
Er ekki kominn timi til aö viö
i Alþýðubandalaginu hættum aö
vera undirraddir hjá grátkór
Vinnuveitendasambandsins?
Hvaö sem hver segir þá var s.l.
ár mjög gott fyrir meginþætti
sjávarútvegsins og nú er aö ljúka
einhverri bestu vetrarvertið i
fjölda mörg ár.
Og þegar vel árar I sjávarút-
vegi, þá er „svigrúm til kaup-
hækkana”. Og ekkert kjaftæöi um
aö launahækkanr séu veröbólgu-
valdur. Viö I verkalýöshreyfing-
unnieigum þvi aö vera óhrædd og
blása til atlögu. Látum ekki villa
okkur sýn. óvin númer 1 er ekki
aö finna á Alþingi, hann er uppi
Garöastræti 41. Og viö i „verka-
lýösflokknum” Alþýöubanda-
laginu eigum aö taka undir og
berjast á okkar vlgstöövum.
Viö eigum ekki að kaupa at-
vinnurekendum griö og ekki
blanda saman tvennum ólikum
samningum.
Hinn faglegi armur og hinn
pólitiski eiga ekki aö þvælast hvor
fyrir öörum.
Hinn pólitlski á aö þjóna hinum
faglega, þó meö fullu samráöi, til
þess er verkalýösmálaráðið, en
ekki skipa fyrir verkum, þvi aö
þaö er I hinni faglegu einingu sem
grundvöllur fyrir sósialisma
skapast. Viö náum aldrei einingu
um „félagsmálapakka” hversu
góöir sem þeir erú, þaö vita þeir
sem eru I slagnum á faglega arm-
inum.
Þvi eiga félagslegar umbætur
að koma sem verölaun fyrir góöa
frammistööu, en ekki sem dúsa
handa óþægu smábarni.
En annars er þetta kannski allt
saman misskilningur, verkalýös-
hreyfingin á kannski bara aö
þjóna flokknum I baráttu fyrir
stundar hagsmunum, jú og svo aö
„skaffa” atkvæöi I alþingiskosn-
ingum, og þá á hún aö skaffa vel.
Athugasemd frá
Ragnari Arnalds
Vegna greinar Vals Valssonar
sem ég haföi spurnir af og fékk aö
sjá áöur en hún var sett I prentun,
vil ég vekja á þvi athygli, að oröin
sem eftir mér eru höfð um grunn-
kaupshækkanir á þessu ári eru
ekki frá mér komin hvorki úr
ræöu né riti, þótt þau séu innan
gæsalappa og er þaö kannski
nokkuö til marks um þann yfir-
borðslega buslugang, sem ein-
kennir þessa grein.
I febrúar siöast liönum var eftir
mér haft I fjölmiölum, aö miöaö
viö þaö markmið aö telja niöur
veröbólgu I áföngum, sé ekki
svigrúm til almennra grunn-
kaupshækkana. Jafnframt tók ég
þaö skýrt fram, aö I komandi
kjarasamningum þyrfti aö leggja
sérstaka áherslu á hækkun lægstu
launa, viðunandi verðtryggingu
launanna og félagslegar umbæt-
ur.
Til aö skýra betur hvaö átt væri
viö meö þvl aö ekki væri rétti tim-
inn til almennra grunnkaups-
hækkana, sagöi ég I viötali vif
Þjóðviljann 16. febrúar s.l.:
„Ég held aö ákaflega fáir telji
heppilegt eins og stendur, aö öll
laun frá neösta þrepi og upp allan
launastigann veröi hækkuö."
Stjórnarandstæöingar hafa lagt
á þaö mikið kapp aö rangtúlka
ummæli min á þann veg aö launa-
breytingar af einu eöa ööru tagi
komi alls ekki til greina á þessu
ári. Þetta hef ég hvergi sagt og
þaö vita þeir flestir. Þaö er þeirra
atvinna aö koma höggi á núver-
andi ráðherra, hvort sem þeir
eiga þaö skiliö eöa ekki, og þvl
veröur aö una. Hitt þykir mér
Ragnar Arnalds
lakara, þegar ágætur félagi úr
Vestmannaeyjum tekur sig til og
gerir mér upp skoöanir og orö,
sem ekki eru frá mér komin.
Stóra verkefniö á næstu vikum
er einmitt aö tryggja nýja kjara-
samninga, sem sérstaklega miö-
ast viö aö bæta kaupmátt lægstu
launa t.d. meö ákveönum lág-
markslaunum, og auðvitaö hefur
þaö launabreytingar i för meö
sér. Þetta sagöi ég bæöi áöur og
eftir aö stjórnin var mynduö og
þetta segi ég enn.
Ragnar Arnalds