Þjóðviljinn - 14.05.1980, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 14. mal 1980
Orkumál voru vissulega I
brennidepli alþjóölegrar umræöu
fyrir ári er Samband islenskra
rafveitna hélt sinn árlega aöal-
fund, i Bifröst i Borgarfiröi. Þá
haföi oliuverö ööru sinni á 5 ára
timabili tvöfaldast f veröi á örfá-
um mánuöum og hérlendis sem
annars staöar brann sú spurning
á vörum manna: Er hér um
stundarfyrirbæri eöa varanlega
þróun aö ræöa? Hafi menn efast
þá, munu þeir fáir nú, sem gera
ráö fyrir aö auölindin olfa falli I
veröi I alþjóöaviöskiptum, þótt
sveiflur gerist á skráningarveröi
fyrir unnar oliuvörur, sem kennd-
ar eru viö markaöinn i Rotter-
dam. Enn er ekki um raunveru-
legan skort á þessum meginafl-
gjafa iönaöarsamfélaga og hag-
vaxtar sföustu áratuga aö ræöa,
en flest bendir til aö til beinnar
takmörkunar dragi innan tfu ára
og hver getur reiknaö meö verö-
lækkun á olfu meö sllka sýn fyrir
stafni. Hiö ótrygga stjórnmáia-
ástand i aöalframleiösluiöndun-
um viö Persaflóa, þar sem meira
en helmingur af oliunotkun Vest-
urianda hangir á bláþræöi flutn-
inga gegnum hiö mjóa Horm-
us-sund, mun áfram hafa áhrif á
Frá aöalfundi Sambands islenskra rafveitna
Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráðherra:
Orkumál í þjóðlegu og
alþjóðlegu
samhengi
orkuverö til hækkunar, og hörö
andstaöa gegn kjarnorkuleiöinni
heima fyrir i iönrfkjunum eykur
enn á þennan þrýsting. Æ fleirum
veröa nú ljós vlötæk áhrif þessara
breyttu viöhorfa I orkumálum,
sem hafa keöjuverkan á verö
annarra orkugjafa, hverju nafni
sem nefnast, og smjúga út i
hverja grein efnahagsllfs iön-
rikja, hvert fyrirtæki og inn á sér-
hvert heimili. Tæknisamfélagiö
og velferöarrlkiö svonefnda
stendur nú frammi fyrir alvar-
legustu prófraun til þessa, og þar
er hinn féiagslegi eöa pólitiski
þáttur sist veigaminni gangráöur
en efnislegar takmarkanir.
Alþjóðleg viðhorf
Fyrir smáþjóö sem okkur Is-
lendinga eru þetta mikil tíöindi
ekki siöur en fyrir stórveldi, sem
til skamms tima töldu sig hafa
ráö meirihluta mannkyns i hendi
sér. Viö búum hér enn til hálfs aö
innfluttri orku, þrátt fyrir gnægð
vatnsafls og jarövarma i landinu,
og þessar innlendu orkulindir
hafa stigið aö verögildi litið hæg-
ar en ollan frá Persaflóa. Þessir
frumorkugjafar okkar hafa hins
vegar enn ekki getaö keppt sem
eldsneyti viö oliuafuröirnar af
tæknilegum og hagrænum ástæð-
um. Hvenær sá timi kemur, er
óvissu háö, en þaö ætti ekki að
vera okkur ofvaxið aö ljúka öld-
inni sem óháö þjóö i orkulegu til-
liti og jafnframt veitendur orku
til umheimsins meö einum eöa
öörum hætti.
Staða Norðurlanda
Umskipti siöasta áratugs á
sviöi orkumálanna kalla á endur-
mat varöandi þjóöleg markmiö
og alþjóöleg samskipti. Enginn er
þar einn á báti. Þvert á móti er nú
knúiöá um samstarf og samvinnu
þjóöa til aö mæta hinum nýju viö-
horfum. Baráttan um takmark-
aöar auðlindir er þar driffjööur
ásamt eöiilegri viðleitni til sam-
hjálpar og samtryggingar. Fyrir
þá sem teljast aflögufærir um
orku er þar ekki siöur vandrataö
en hina, sem ganga meö tóman
mal. Þannig er staöa Norður-
landaþjóöa á þessu sviöi afar ólik,
nánast frá landi til lands: Danir
að heita má tómhentir aö þvi er
varöar heföbundna orkugjafa,
Norömenn risinn i fjölskyldunni
meö vatnsafl og oliu og allnokkuð
af kolum, svo dæmi séu tekin;
Danmörk, Sviþjóð og Noregur að-
ilar aö Alþjóöaorkumálastofnun-
inni, eins konar samtryggingar-
klúbbi gagnvart oliuframleiöslu-
rikjum, þó hvert meö sinum
hætti, Finnland og Island utan
hans.
Samvinna Noröurlanda á sviöi
orkumála er vissulega engin ný
bóla, hvorki i oröi né á boröi. Þar
hafa menn boriö sig saman innan
samnorænna stofnana, á vett-
vangi Noröurlandaráðs og ráö-
herranefnda og NORDEL, sem
samráösvettvangs um raforku-
mál. Enn gildari og þýöingar-
meiri hlekkur er þó samtengt raf-
orkukerfi Noröurlandanna fjög-
urra, nú siöast meö sæstreng um
130 km veg yfir Skagerak frá
Noregi til Danmerkur. Sá streng-
ur ýtti undir hugmyndir I Færeyj-
um um rafstreng frá Islandi, og
veröur þaö mál væntanlega at-
hugaö nánar.
Samvinna Norður-
landa í orkumálum
Nú eru uppi áform um aukin
samráö og samstarf stjórnvalda
á Noröurlöndum I orkumálum i
framhaldi af fundi forsætis- og
orkuráöherra Noröurlanda hér i
Reykjavik 4. mars sh.Frumkvæði
aö þeim fundi átti forsætisráð-
herra Danmerkur, og þar rikti
eining um aö viötækari og form-
legri samráö á orkusviöinu væru
æskileg.
A fundi orkuráöherra Norður-
landa i Kaupmannahöfn 23. april
sl. var fjallaö um þá þætti, sem
einkum virtist ástæöa til aö taka
á dagskrá I sliku samstarfi á
næstunni, og má þar nefna orku-
rannsóknir, orkusparnaö og hag-
kvæmari orkunýtingu, nýja og
endurnýjanlega orkugjafa, oliu-
málefni, bæöi innkaup, vinnslu og
leit aö oliu, innflutning á kolum til
Noröurlanda og sföast en ekki sist
samráö Noröurlanda á alþjóða-
vettvangi varöandi orkumál og
aöstoð viö þróunarlönd i orku-
málum. Tillögur um þessi efni,
sem samstaöa var um á ráð-
herrafundinum i Kaupmanna-
höfn, eru i dag og á morgun á
dagskrá funda forsætis- og orku-
ráöherra Noröurlanda I Noregi.
Ég tel, aö þótt sérstaöa okkar ís-
lendinga sé um margt augljós á
Hjörleifur Guttormsson
þessu sviöi sem öörum, gætum
viö haft verulegt gagn af auknu
samstarfi viö önnur Noröurlönd
varöandi ýmsa þætti orkumála og
hljótum aö hafa samflot meö
þeim, öörum þjóöum fremur, i
þessu efni eins og á fleiri sviðum.
í þvi sambandi hljótum við að
lita sérstaklega til okkar næstu
granna, Færeyinga og Grænlend-
inga, sem vonandi veröa fyrr en
siöar orönir fullveöja i norrænu
samstarfi.
Samvinnu eins og þeirri sem
hér er til umræöu fylgir vissulega
margháttaöur vandi og viö þurf-
um hér sem annars staðar aö
vera á veröi um þjóölega hags-
muni. Þvi aöeins aö þess sé gætt
erum viö gildir þátttakendur og
eigum erindi út á víöari völl.
Þetta gerir m.a. kröfu til skýrari
stefnumörkunar I orkumálum
okkar en fyrir liggur, og minnir á
stefnumið núverandi rikisstjórn-
ar um aö móta skuli Islenska
orkustefnu til langs tima.
Mótun orkustefnu
Frumundirbúningur aö þvi
máli er þegar hafinn I iönaðar-
ráöuneytinu og fyrirhugaö er aö
Erindi
flutt
12. maí s.l.
á aðalfundi
Sambands
íslenskra
rafveitna
rikisstjórnin skipi sérstaka nefnd
til aö vinna aö þessu máli.
Slfk stefnumótun hefur verið
mjög á dagskrá viöa um lönd hin
siðustu ár. Margar rikisstjórnir
hafa gefiö út nýja og endurskoð-
aöa stefnu i orkumálum aö und-
anförnu og aöalinntak er viöast
hiö sama: orkusparnaöur og
orkunýting. Aörar Noröurlanda-
þjóöir eru þar engin undantekn-
ing. Þær tiafa mótaö orkustefnu i
þessum anda, þótt aöstæöur séu
mismunandi. Þannig ætla Finnar
m.a. aö leggja áherslu á mótekju,
en Danir hugsa gott til vindork-
unnar. Svlar hafa nýlega haft
þjóöaratkvæðagreiðslu um hlut
kjarnorkunnar I orkubúskap sin-
um og aö stefnumörkun er nú
unnið af sænskum stjórnvöldum I
ljósi úrslita. Nýjasta orkustefnan
og liklega sú athyglisverðasta
fyrir okkur er sú norska (Norges
framtidiga energibruk og -pro-
duktion, Stortingsmelding nr. 54),
sem rikisstjórnin samþykkti á
hlaupársdag og kynnt var I mars
sl..
Þar koma fram mörg athyglis-
verö atriöi fyrir okkur íslendinga.
Timans vegna nefni ég hér aðeins
örfá atriöi, en bendi á rit þetta
sem áhugavert lesefni fyrir þá
sem láta sig orkumál varöa.
Eins og kunnugt er hafa á und-
anförnum árum staöiö yfir
nokkrar deilur um virkjanamál i
Noregi milli talsmanna náttúru-
verndar og virkjunaraöila. 1
orkustefnunni er reynt aö fara bil
beggja. t Noregi hefur nú þegar
verið virkjaö sem svarar til 85
TWh/ári. Tæknilega virkjanlegt
vatnsafl á tslandi er um 30 TWh
(terawattstundir) og þegar virkj-
aðar um 3TWh/ári. Fram til 2000
er fyrirhugað aö virkja um 30
TWh/ári til viðbótar, og er um
helmingur þeirra virkjana nú
þegar I byggingu. Friölýst verða
vatnsföll sem svara til 20 TWh
framleiðslugetu á ári, en óráö-
stafaö er vatnsafli sem svarar til
um 20TWh/ári.
Orkusölu til stóriöju, sem nú er
um 30 TWh/ári, á aö takmarka
samkvæmt orkustefnunni þannig
að hún nemi 31 TWh/ári 1985 og 34
TWh/ári 1990.
I oHumálum ætla Norömenn að
haga verðlagningunni innanlands
eftir olluverði á alþjóöamarkaöi,
en stefna ekki aö þvi aö nýta aö-
gang sinn aö oliulindum til aö
lækka olluveröiö heima fyrir.
Mesta athygli vekur þó fyrir-
huguö verölagning raforkunnar.
Samkvæmt orkustefnunni ætlar
norska rikisstjórnin aö jafna
orkuverö sem mest meö ýmsum
ráðum og miöa þá verðiö, bæöi til
almennra nota og til stóriöju, viö
kostnaöarverö raforku frá nýjum
virkjunum. Þetta verö telja þeir
nú vera um 17 krónur Isl. (19 aura
norska) á KWh til almennra nota
(án skatta), en um 11 krónur isl.
(11 -12 aura norska) til stóriöju.
Til samanburöar má geta þess,
aö hér á landi er raforkuverö til
almennra nota 30—50kr/KWh, og
til stóriöju innan viö 3 kr/KWh.
Verölagningu á raforku til stór-
iöju hyggjast Norðmenn haga
þannig:
— Nýlegir samningar eru þann-
ig gerðir, aö verögrundvöllur
þeirra á aö endurskoöast áriö
1985 og er fyrirhugaö aö breyta
honum þá til samræmis við
þetta, svo og eldri samningum
sem renna út á næstunni.
— Varöandi gamla samninga,
sem ekki er hægt aö breyta ein-
hliöa, mun veröa reynt aö ná
samningum viö kaupendur um
tilsvarandi hækkun raforku-
verös. Takist þaö ekki er rikis-
stjórnin meö hugmyndir um aö
leggja á orkuskatt til aö ná
sama markmiöi.
Þessi stefna hefur komiö af stað
miklum umræbum um þessi mál i
Noregi og eru þar vissulega ekki
allir á einu máli.
Hér er hins vegar á ferðinni
stórmál, sem viö Islendingar
hljótum aö fylgjast meö af at-
hygli, ekki sist þar eö viö gerö
orkusölusamninga vegna stóriöju
hérlendis hefur mjög veriö litiö til
stööu mála og orkusölusamninga
viö norska stórnotendur.
Olíuinnkaup og
frumathuganir
eldsneytisframleiðslu
Ég mun nú vikja aö þróun
nokkurra þátta orkumálanna sem
ofarlega voru á baugi hér innan-
iands á sl. ári og aö undanförnu.
Þar ber hæst stórhækkun ollu-
verös og þær afleiöingar, sem hún
haföi á efnahagslífiö i landinu.
Láta mun nærri aö oliuverð hafi
tvöfaldast aö raungildi á einu ári
og skv. mati Þjóöhagsstofnunar
hefur hún I heild valdiöu.þ.b. 10%
hækkun á verðlagi, þegar öll áhrif
eru meötalin.
Á miöju sl. ári skipaöi rikis-
stjórnin sérstaka nefnd til að
leita nýrra leiða I oliuinnkaupum
og hefur þegar veriö undirritaður
samningur viö breska oliufyrir-
tækiö BNOC um kaup á 100 þús.
tonnum af gasoliu á þessu ári.
Ýmsir aörir möguleikar varöandi
oliuinnkaup eru nú i athugun hjá
rikisstjórninni.
Ég tel aö oliuvandinn á sl. ári
hafi staöfest nauðsyn þess aö
stofnaö veröi hér eitt oliufyrir-
tæki á vegum opinberra aöila og
hugsanlega meö aðild oliufélag-
anna sem fyrir eru. Slikt félag
ætti aö annast þaö mikilvæga
hlutverk aö tryggja landsmönn-
um nauösynlegt magn af oliuvör-
um meö sem hagstæöustum kjör-
um og meö samningum til langs
tima frá fleirum en einum aöila.
Þetta fyrirtæki þarf einnig aö
koma upp eölilegum vara- og ör-
yggisbirgöum af oliuvörum i
landinu. Auk áöurnefndra verk-
efna mætti hugsa sér aö fyrirtæki
sem þetta heföi meö höndum
stjórn hugsanlegrar oliuleitar á
Islenska landgrunninu og þaö
verkefni aö byggja upp innlenda
sérfræöiþekkingu á þessu sviöi
svo og framleiðslu á eldsneyti úr
innlendum orkugjöfum, ef I slikt
yröi ráöist.
Staöa eldsneytismálsins er i
stuttu máli sú, aö frumathugun-
um er lokiö og er væntanleg
skýrsla frá Orkustofnun um mál-
ið nú alveg á næstunni. Eldsneyt-
isnefnd ráöuneytisins hefur m.a.
unniö aö öflun þjónustutilboöa er-
lendis frá um framhaldsrann-
sóknir á eldsneytismálinu og hafa
borist tvö tilboö frá Bandarikjun-
um. Akvörðun veröur tekin á
næstunni um framhaldsathuganir
og má vænta þess aö I lok næsta
árs liggi fyrir þær upplýsingar
sem nauðsynlegar eru til stefnu-
markandi ákvaröana I þessu mik-
ilvæga máli. Jafnhliöa þessum
athugunum er unniö aö þvi aö at-
huga aöra orkunýtingarkosti og
er brýnt aö auka innlenda þekk-
ingu og yfirsýn stjórnvalda á þvi
sviöi.
Skipulagsmál og
virkjunarkostir
í athugun
öllum þeim sem staddir eru á
þessum fundi mun I fersku minni,
hverjar uröu lyktir á þeirri til-
raun, sem gerö var á siðastliðnu
ári til aö koma á fót einu lands-
fyrirtæki um meginraforkuöflun