Þjóðviljinn - 12.07.1980, Qupperneq 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 12.—13. júll.
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan ólafsson
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir.
Augiýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Þórunn Siguröardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar ÞormóÖsson
Afgreiöslustjóri:Valþór Hlööversson
Blaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón FriÖriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson,
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvöröur:Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigrföur Hanna Sigurbjörnsdóttir,
Skrifstofa :Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Olöf Halldórsdóttir, SigríÖur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavfk, slmi 8 13 33.
Prentun: BlaÖaþrent hf.
277 mikils að vinna
• Staða frystiiðnaðarins í landinu er öllum áhyggju-
efni enda snertir hún atvinnuöryggi þúsunda manna og
nánast alla atvinnustarfsemi í sumum byggðarlögum.
Töluverður hluti af frystiiðnaðinum og fyrirtækjum
tengdum honum er í félagslegri eigu þar sem f jármagn-
ið er staðbundið í byggðarlögunum. Þessvegna er ekki
aðeins um mál einstaka atvinnurekenda að ræða heldur
fólksins sjálfs á stöðunum.
• Ekki skortir á að atvinnurekendur minni á þessa
staðreynd þegar á bjátar í rekstrinum og eru sumir ærið
f Ijótir aðgrípatil uppsagnarsvipunnar í þeim tilgangi að
fá rikisvaldið til að lappa upp á reksturinn. Það vekur
hinsvegar upp spurningar hjá launafólki um það hverjir
í rauninni eigi fyrirtæki „ríkiskapítalismans". Félagsleg
fyrirtæki leyfa sér yfirleitt ekki slíka framkomu gagn-
vart starfsfólki sínu.
• En allajafna þykjast atvinnurekendur og sölusam-
tök þeirra í frystiiðnaði komast vel af án afskipta ríkis-
valds eða einstaklinga sem þykjast geta gert betur en
stóru einokunarsamtökin. Með tilliti til þess sem fram
hefur komið á undanförnum vikum virðist þó vera' full
ástæða til þess að ætla að þverbrestir séu á f lestum svið-
um. Skipulag vinnslu og veiða er í molum, vinnslugæðum
fer hrakandi, og ýmsir þættir í markaðsöf lun hafa verið
vanræktir.
D I vetur hefur verið landburður af fiski en þó ekki
meiri en oft áður og ekki metvertíð allsstaðar. Þó berast
hrikalegar sögur frá fólki sem vinnur í frystihúsunum af
því hvernig staðið er að verki. Bátar koma með viku-
gamlan fiskað landi. Ekki hefst undan í frystihúsunum
og sífellt er verið að vinna þann hluta landaðs af la sem
elstur er orðin. Fjölmörg dæmi eru um það þar sem f leiri
en eitt frystihús eru á sama stað að fiskur flæðir út um
allar gáttir í einu meðan atvinnuleysi er í öðru.
I Bandaríkjunum þykjast menn geta séð það á af-
urðunum þegar saman fer landburður af fiski og af-
kastahvetjandi launakerf i sem ekki hvetur til vöruvönd-
unar. Dæmi af þessu tagi bera ekki skipulagi atvinnu-
rekstrará Islandi fagurt vitni. Af leiðingin af óðagotinu í
vetur blasir hinsvegar við í birgðavanda frystihúsanna.
C AAikið hef ur verið gert úr þeim af rekum sem fslensk-
ir söluaðilar hafa unnið á Bandaríkjamarkaði, en svo
virðist sem aðrar hliðar markaðsmálanna hafi verið
vanræktar. Þannig hafa t.a.m. markaðsmöguleikar í
Austur-Evrópuríkjum verið hundsaðir, enda þótt Norð-
menn f úlsi ekki við þeim. Sömuleiðis eru möguleikarnir í
Vestur-Evrópu hvergi nærri fullnýttir. Það er fyrst nú
sem sölusamtökin íslensku virðast vera reiðubúin að
snúa sér að þeim af fullum þunga.
• Allir sæmilega hugsandi menn hljóta að viðurkenna
að hægt sé að skipuleggja veiðar, vinnslu og markaðs-
starfsemi íslendinga betur en gert er nú. Það verkef ni er
nú á dagskrá ríkisstjórnarinnar og hlýtur að verða að þvf
stefnt að koma á einhverju því kerfi sem tryggir dreif-
ingu aflans á ársfjórðunga, landshluta, byggðarlög og
vinnslustaði með skynsamlegum hætti. Það þolir enga
biðeins og þingflokkur Alþýðubandalagsins benti á í vet-
ur.
• Það hlýtur einnig að koma til skoðunar að af leggja
núverandi bónuskerfi í frystihúsunum eða að minnsta
kosti breyta þeim á þann veg að þau verði hvati til vöru-
vöndunar. Það virðist vera miklu manneskjulegra að út-
deila gæðabónus heldur en að úthluta fólki refsibónus f
vinnslu á slæmu hráefni.
• Hlut sölusamtakanna verður einnig að endurskoða
því fullyrt er að ýmsir forráðamenn frystiiðnaðarins
hafi gert sér fulla grein fyrir yfirvofandi söluerfiðleik-
um þegar um síðustu áramót. Þá lá einnig f yrir að beina
ætti sókninni í aðra stofna en þorskinn, en markaðsöf lun
fyrir þær afurðir sýnist ekki hafa verið markviss.
• Þótt margt sé vel gert í sjávarútvegi og f iskiðnaði á
(slandi er heildarstjórnun ákaflega ábótavant. Þar duga
engar „patentlausnir", en þau stjórnvöld sem ná heild-
artökum á stjórnun sjávarútvegsins fá í verðlaun veru-
lega bót á verðbólgumeininu ef ekki fulla lækningu.
—ekh.
# úr aimanakínu
Fréttir og fréttamat eru
dálitið skrýtin hugtök. Stundum
gerist eitthvaö sem veröur til
þess aö allir fréttamenn rjúka
upp til handa og fóta og fara aö
skrifa um atburðinn, baksvið
hans og aödraganda og iandiö
sem hann geröist I. 1 mislangan
tima — en aldrei mjög langan —
er einsog litiö annaö sé aö ger-
ast I heiminum. Svo allt I einu
gerist eitthvaö annarsstaöar, og
þá eru allir roknir þangaö og
búnir aö gleyma þvl sem geröist
I gær.
í aprll og frameftir maí var
Kúba I heimsfréttunum á
þennan hátt. Dag eftir dag
dundu yfir okkur fréttir þaðan:
af bátafólkinu, efnahags-
vandræðunum og þeim
ógöngum, sem Fidel Castro og
margar miklu verri veriö
geröar.
En hún var lýsandi dæmi um
fréttamennsku sem byggist á
þvi aö maöur sem litla þekkingu
hefur á viöfangsefninu fjallar
um þaö frá sinum sjónarhóli, út
■ frá sinu eigin gildismati.
' Langur kafli i myndinni var t.d.
um þá hræöilegu staöreynd aö
bilarnir á götunum I Havana eru
margir orönir gamlir og lasnir.
Þaö fást engir varahlutir i þá,
sagöi hann. Ljóta ófrelsiö, aö
mega ekki flytja inn varahluti i
bilinn sinn. En hver skyldi vera
ástæöan fyrir þvi aö litiö er um
varahluti i ameriska bila á
Kúbu? Og ekki aöeins
bila — hvaö um alla isskápana,
þvottavélarnar, loftkælingar-
tækin, vélarnar osfrv. osfrv.?
Þaö skyldi þó ekki vera aö
Bandarikjamenn, þessir höfuö-
postular viöskiptafrelsis, stæöu
I veginum fyrir þvi aö Kúbu-
menn fái þá varahluti sem þá
vantar? Þaö hafa þeir nefnilega
gert frá árinu 1961. I landi þar
sem bókstaflega allt vélknúiö
alverlegt og menn hafa viljaö
vera láta. Atvinnumöguleikum
hefur lika fjölgaö mjög og
ástandiö er ekkert svipaö þvi
sem þaö var fyrir byltingu,
þegar atvinnuleysi var land-
lægt. Þar viö bætist aö félagsleg
aöstaöa fólks er öll önnur en
áöur var, og menn búa nú viö
öryggi sem ekki þekktist áöur.
Sjúkdómarnir sem herjað
hafa á kúbanskan landbúnaö s.l.
tvö ár eru annaö vandamál, sem
ekki veröur framhjá gengið.
Sykurinn, tóbakiö og svinin hafa
oröið verst úti. Þaö þarf engan
aö undra þótt menn fari aö
gruna ýmislegt, þegar þessi
óáran dynur yfir, þótt enn hafi
kúbönsk stjórnvöld ekki haldiö
þvi beint fram að hér sé um
skemmdarverk aö ræöa. Hins-
vegar sannaöist þaö óve-
fengjanlega fyrir nokkrum
árum, aö bandariska leyniþjón-
ustan CIA stóö á bak viö svina-
sjúkdóm, sem olli þvi aö skera
varö stóran hluta af kúbanska
svlnastofninum, og nú er þessi
K Ú B A
— útrætt mál?
byltingin áttu aö vera kqnin I.
Svo var þetta allt i einu „útrætt
mál” og nú heyrist ekki hósti
eöa stuna um Kúbu. Aö þessu
fjaörafoki afstöönu væri
kannski ekki úr vegi aö Ihuga
hvaö þaö var sem gerðist i raun
og veru.
Þegar fjallaö var um „flótta-
mannastrauminn” settu flestir
fréttamenn hann i samband viö
efnahagsöröugleikana sem
byltingin óneitanlega á viö aö
strlöa. Aö vlsu reyndist svo-
litlum vandkvæöum bundiö aö
sýna fram á „almenna
óánægju” landsmanna, vegna
þess hvernig viöbrögö almenn-
ings á Kúbu uröu viö þessum
„flóttamannastraumi” 19. aprll
fór hálf önnur miljón manna út
á göturnar i Havana, þar sem
búa rúmar tvær miljónir, og
gekk I skipulegri fylkingu eftir
Fimmta breiöstræti, framhjá
perúanska sendiráöinu, þar sem
flóttamennirnir höföust viö. 17.
mal voru farnar göngur I öllum
stærri bæjum á Kúbu, og er talið
aö um fimm miljónir manna
hafa tekiö þátt I þeim. I þeim
göngum var mótmælt því athæfi
Bandarikjamanna aö halda
uppi viöskiptabanninu sem sett
var á Kúbu 1961, reka herstöö I
Guantanamo þvert ofan I marg-
yfirlýstan vilja Kúbumanna, og
halda uppi njósnaflugi yfir eyj-
unni.
Þetta Kúbumál veröur engan
veginn skilið nema þaö sé sett I
sögulegt samhengi, en þaö hafa
fáir gert. Fréttamenn hafa
komiö I stuttar heimsóknir til
Kúbu og skrifað greinar eöa
tekiö fréttamyndir sem sýna
margar hverjar mjög ein-
faldaöa mynd af þvl sem þar er
aö gerast. Eitt dæmi um þaö er
fréttamynd sem Islenska sjón-
varpiö sýndi nokkru áöur en þaö
fór I sumarfrl. 1 sjálfu sér var
þetta ekki vond mynd, og hafa
var amerískt, til ársins 1959. A
þetta var ekki minnst I frétta-
myndinni.
Þáö væri fróölegt aö fá ein-
hverntlma aö sjá fréttamynd
um þá ótrúlegu hugvitsemi sem
Kúbumenn hafa sýnt á þessum
tuttugu árum til aö bjarga sér af
eigin rammleik, án bandariskra
varahluta. Fyrir byltingu var
allt slíkt flutt inn frá Florida, og
þaöan komu llka sérfræö-
ingarnir. Þegar eitthvaö fór úr-
skeiöis t.d. I sykurverk-
smiöjunum eöa námunum, var
einfaldlega hringt til Miami og
þá kom bandarískur sérfræö-
ingur fljúgandi samdægurs til
aö llta á máliö, enda voru flest
þessi fyrirtæki þá I bandarlskri
eigu.
Hvaö sem öllum fréttum llöur
er staöreyndin sú, aö á Kúbu
hafa orðiö gifurlegar framfarir
á flestum eöa öllum sviöum s.l.
tuttugu ár. En erfiöleikarnir eru
enn miklir, fram hjá þvi verður
ekki gengiö. Fólksfjölgunin
hefur oröiö geysimikil — úr 6,7
miljónum ibúa áriö 1958 I u.þ.b.
10 miljónir. Kúbumenn eru
mjög „ung” þjóö, sem þýöir aö
þeir árgangar sem nú eru aö
koma á vinnumarkaöinn eru
fjölmennari en nokkru sinni
fyrr. Þeir eru llka betur mennt-
aöir en nokkru sinni áöur I sögu
landsins. öllu þessu fólki þarf
aö útvega atvinnu, og þaö er
sem stendur töluvert vandamál,
þótt timabundiö sé og ekki eins
Ingibjörg
Haraldsdóttir
skrifar
sjúkdómur, sem þá var eytt að
fullu, kominn aftur upp.
Menn skyldu ekki sletta I góm
og tala um ofsóknarbrjálæöi.
Þaö er margsannaö mál aö CIA
hefur veriö I strlöi viö Kúbu I 20
ár, og það strlö er enn I fullum
gangi. Hvaö eftir annaö hefur
komist upp um tilraunir til að
myröa Fidel Castro og aöra
leiötoga byltingarinnar,
skemmdarverk I verksmiöjum
ig ýmsum mannvirkjum, á
sykurökrum osfrv., og allt hefur
þaö veriö rakiö til CIA.
Flóttamennirnir margum-
töluöu hafa komiö Carter I
vanda. Þaö er I rauninni kát-
broslegt til þess aö hugsa, aö
þegar þetta mál kom upp I aprll
töluöu Kúbumenn um flótta-
mennina sem ruslaralýö, þótt
ekki flokkuöust þeir allir undir
þessa skilgreiningu. Þá um-
hverföust Bandarikjamenn og
sögöu aö þetta væri sko enginn
ruslaralýður, þetta væri
heiöarlegt fólk sem væri aö
kjósa frelsiö. Svo kemur fólkiö
til Bandarikjanna, og þá kveöur
allt I einu viö annan tón: þaö
„leikur grunur á” aö glæpa-
menn séu I hópi flottafólksins.
Margir þeirra sitja nú i fang-
elsum I sælurikinu og talað er
um að skila þeim aftur. Þaö
skyldi þó ekki vera aö Banda-
rlkjamenn hafi trúaö slnum
eigin áróöri og oröiö steinhissa
þegar þeir sáu hverjir voru