Þjóðviljinn - 26.07.1980, Side 8

Þjóðviljinn - 26.07.1980, Side 8
8 SÍÐA — ÞJ6DVILJ1NN Hclfeiil li.-r-,xy. júU. Eigum viö aö viröa sérkenni þjóölffs og menningar f öörum löndum, i fjarlœgum heimshlut- um? Vitaskuld. En hve langt á þessi viröing okkar aö ganga? Vitiö þiö þaö? Breytingagleði A blómaskeiöi nýlenduveld- anna ösluöu Evrópumenn yfir heiminn og reyndu eftir bestu getu aö breyta honum eftir sinu höföi. Þeir voru svo vissir um aö þeir vsru fulltrúar hinna sönnu framfara, og gott ef ekki guös vilja, aö þeim datt næsta sjald- an i hug aö spyrja sjálfa sig aö þvl hvaö þeir vœru aö gera. beir sem andæföu þvi, aö nýir siöir, ný gildi, ryddu sér til róms, hvort sem væri f kjölfar viö- skipta, hvervalds eöa trúboös, voru sjálfkrafa orönir fulltrúar miöalda, stöönunar, afturhalds. Vertu ekki aö skipta þér af mér! Eða: Hve langt eigum við að ganga í að hneigja okkur fyrir menningu sem er „öðruvisi”? Þannig var mörgu breytt, sumu til góös (afnám þræla- halds), ööru til hins verra. Þaö versta var, aö einatt geröu mennsérekkigrein fyrirþví, aö einmitt sú staöreynd, aö marg- ar breytingar geröust hratt og aö þær voru framkvæmdar af utanaökomandi afli, leiddi til þess, aö þaö skapaöist einskon- ar menningargjá sem ekkert var hægt aö fylla meö; hiö gamla hvarf án þess aö nýjung- ar yröu eölilegur hlutur f þjóö- lifi. Nú hafa margir gert sér nokkra grein fyrir neikvæöum hliöum þeirra breytinga sem á var komiö. Nú eru þvf fleiri á veröi og reiöubúnir til aö rétt- læta margt sem áöur var óhæfa þvf aöeins aö hægt sé aö skir- skota til sérkenna menningar eöa einhvers þessháttar. Skoö- um þaö nánar. Svarta blæjan 1 lran bjuggu vestræn áhrif til i stórborgum nokkurn hóp ungra stúlkna sem voru vel aö sér um ýmsa hluti, en kannski i of mörgum atriöum litiö annaö en persneskumælandi eftirlík- ingar af bandariskum og frönskum einkariturum. A meö- an obbinn af kvenþjóöinni i Iran sat áfram bak viö fjóra veggi, hulinnsvartri blæju, tsjador, og hlýddi sinum húsbónda — allt I anda islamskra heföa. Og þjóölegrar menningar, ekki satt? Khomeini og hans menn ætla aö leysa þetta misræmi meö þeim hætti aö færa konuna aftur i tsjador 1 nafni Islams og siö- gæöisins. Svo koma iranskar konur á kvennaráöstefnu I Kaupmannahöfn og segja aö þetta sé rétt og ágætt. „Þetta er okkar menning”sögöuþær (sbr. frásögn af blaöamannafundi I Kaupmannahöfn i Þjv. föstu- daginn 18. júlf). Þær geröu meira. Þær reyndu aö snúa vörn i sókn: „Tsjadorinn, blæjan, sögöu þær, er til þess aö vernda konurnar frá þvf aö litiö sé á þær sem kyntákn og viö viljum bera hann”. Bragðvísi Hér er gert tvennt i senn. I fyrsta lagier.eins og oft gerist I byltingarþjóöfélögum, ýtt til hliöar þeim sem eru á ööru máli, I þessu tilfelli þeim konum sem ekki vilja hverfa undir for- sjá klerkaveldisins I þessum efnum sem öörum — og þær eru margar. 1 ööru lagi er veriö aö snúa á vestrænar konur meö þeirra eigin oröfæri. Þegar viö erum faldar á bak viö svartan stakk, þá erum viö ekki kyn- tákn, segja hinar irönsku konur — og vfsa þá til þess, aö vest- rænar konur hafa mjög kvartaö yfir þvf aö kvenllkaminn væri haföur til litillækkandi auglýs- inga, aö konur veröa aö auglýsa sig meö Utlitinu til aö ganga út. En þá er þaö látiö gleymast um leiö, aö blæjan svarta er hin hliöin á sama máli: hún er um- búöir sem karl vefur utan um konu sem hann hefur keypt sér og tilkynnir um leiö: Þetta er konan mfn. Eg á þessa konu. Enginn skal horfa á hana nema ég. Bikini i tima og ótima — og tsjador hinsvegar eru hvort tveggja dæmi um brenglaöa sambúö kynjanna. Stúlkur skornar Tökum annaö dæmi, sem er alvarlegra en klæöaburöur. Viöa i Afriku, reyndar I mú- hameöslöndum f Asiu einnig og viöa I Suöur-Ameriku, eru framkvæmdar sársaukafullar og hættulegar skuröaögeröir á stúlkubörnum. Snipurinn skor- inn burt, allvlöa er saumaö fyrir leggöngin. Allt er þetta til oröiö vegna þess aö karlar vildu tryggja aö stúlkur liföu ekki kynllfi fyrir giftingu, eöa jafn- vel aö konur gætu aöeins haft takmarkaöa ánægju af kynlifi. Þetta er miklu stærra mál en flestir gera sér grein fyrir. Sér- fróöir telja aö um fjóröungur allra kvenna búi viö limlest- ingar af þessu tagi. Og þetta er lika „venja sem á sér djúpar rætur I okkar menn- ingu” segir Zene Tadesse frá Eþíópiu, sem einnig er komin til Kaupmannahafnar. Hún ætlar á hliöarráöstefnu kvenna (þar sem m.a. er rætt ýmislegt þaö sem ekki kemst á dagskrá á ráöstefnu þeirri sem Sameinuöu þjóöirnar halda) til aö biöja jafnréttiskonur Vesturlanda aö hætta viö „vel meinta” kross- ferö sina gegn umskurn á konum. Hún segir aö slik herferö muni skaöa þær konur sem hlýöa mundi sllkum áróöri. Þær yröu taldar „vestrænir agentar”. Þær yröu útskúfaöar úr samfé- laginu. Enginn karl mundi vilja þær. Þær yröu meira aö segja grafnar ööruvfsi en aörar konur. Zene Tadesse kemur frá Eþíópíu, byltingarríki, þar sem heitiö er á Marx og Lenin. Hún vill sjálf vinna gegn umskurn vegna þess aö aögeröin er bæöi hættuleg og ónauösynleg. Hún viöurkennir aö I afriskum borg- umséu þegar tilhópar uppslýsts fólks sem ekki lætur umskera dætur sinar. En samt vill hún fara meö veggjum, vegna þess hve almenningsálitiö og karla- veldiö er sterkt. Og hún segir aö þetta mál komi ekki vestur- landakonum viö, þær eigi aö bera viröingu fyrir „annars- konar menningu”. Þaö er engin lýgi aö þaö er vandlifaö f heiminum. Ekki jábræður þess sem er Auövitaö eiga menn aö fara meö gát þejgar þeir rekast á annarlega siöi, eins þótt þeim þyki þeir viöbjóöslegir. Stóryröi munu ekki skapa neinn um- ræöugrundvöll. En þau dæmi sem nú voru rakin ættu einnig aö minna á annaö: þaö er llka ástæöulaust, aö vera svo skilningsríkur aö kinka kolli yfir hverju þvi sem erindrekar heföarinnar og meirihlutans (og hér þá hefðbundinna karlaviö- horfa f ákveönum heims- hlutum) hafa fram aö færa. Dæmin um kröfur sem geröar eru til þess aö viö viröum I verki „annarskonar menningu” eru svo mörg og þau geta veriö miklu alvarlegri en þau sem hér voru rakin i tilefni nýlegra frétta. Skipting Indverja I erföastéttir á auövitaö ekki aö vera afsökun fyrir þvi aö er- lendir herir séu látnir fá þá til aö breyta um afstööu — en.þótt þessi sama skipting og sviviröi- leg meöferö á hinum „ósnertan- legu” sé snar þáttur hindúa- menningar, þá er auövitaö ekki minnsta ástæöa til aö taka undir þær röksemdir meö nokkrum hætti. Ekki heldir meö þögn- inni. Enn síöur þegar Islömsk endurvakning tekur á sig jafn hremmilegar myndir og birtast I hýöingum, limlestingum og af- tökum meö grjótkasti. Sprengiefni En hitt er lika rétt, sem aöeins var komiö inn á áöan og konan frá Eþfópíu minntist einnig á: Menn veröa aö kunna aö andæfa kurteislega gegn rótgrónum siö- um, þótt bölvaöir séu. Nýlendu- veldin reyndu aö banna um- skurn stúlkubarna meö lögum I Afrlku, en þaö mistókst: sam- félögin hlýddu ekki. Þaö er ekkert llklegra en aö umbætur sem á aö reka ofan I fólk meö hervaldi og lagaboöi á hálfu æviskeiöi kynslóöar mistakist. Ef upplýsingin á aö byrja meö fyrirlitlegu tali um aö allt sem geröu foreldrar þlnir og afar hafi veriö heimska tóm og hindurvitni, þá er eins vlst aö þú hlaupir inn I skel og grýtir þaöan spottarann. Sem fyrr er þaö ótalmargt sem þarf aö breytast i suöri og noröri og austri og vestri. Eitt erfiöasta verkefniöer þá, aö sjá til þess, aö nútlminn komist inn I þjóöfélög hefðanna meö þeim hætti sem heimamenn geta skiliö og sætt sig viö. Annars geta oröiö þær sprengingar sem annaöhvort gera forna menn- ingu varnarlausa og leggja hana I rúst eöa vekja upp viö- leitni til aö snúa aftur meö grimmu valdboöi til þeirra tlma sem liönir eru — og þá einatt til þeirra þátta fyrri tlma sem minnst eftirsjá var I. — AB vj mm #sunnudags pistíll A.Escoffier: The Complete Guide to the Art of Modern Cookery. The first translation into English in its entirety of Le Guide Culinaire. Translated by H.L.Cracknell and R.J.Kauf- mann. Heinemann 1979. Þýöendurnir eru báöir ágætir kokkar, þeir hófu samstarf um þýöinguna, þegar þeir unnu á Savoy í London á fimmta ára- tugnum. Escoffier sá um útgáfu rits slns allt til fjóröu útgáfu 1921, hann endurskoöaöi hverja útgáfu, bætti viö athugasemdum og upp- skriftum og var óþreytandi I þvi aö betrumbæta og lagfæra. Son- arsonur Escoffiers, Pierre P. Escoffier, skrifar æviþátt um afa sinn I upphafi bókarinnar. Geo rge Auguste Escoffier fæddist 1846 I Villeneuve Loubet, þorpi sem kúrir I friöi og spekt undir kastalaveggjum I nágrenni Nizza. Faöir hans var járnsmiö- ur, sem var bæöi læs og skrifandi og las gjarnan blööin fyrir nágranna slna, meö eigin athuga- semdum. Faöir hans gekk oft sjö mllur til borgarinnar meö tóbak, sem hann ræktaöi sjálfur og seldi þar á markaöi. Þrettán ára var drengurinn settur til náms I matreiöslu hjá fööurbróöur sínum I Nizza. Drengurinn haföi sýnt nokkurn áhuga á leirmótun og málaralist, en fööur hans þótti lltil framtlö I sllku og taldi hann á aö læra fremur matreiöslu. Síöan lá leiö hans til Parísar, hann tók þátt I. strlöi Frakka og Þjóöverja 1870 og skrifaöi siöar smápistil um þá reynslu slna, m.a. nýtingu dýra úr dýragöröum Parlsar, meöan umsátriö stóö, svo og nýtingu ýmissa annara flækingsdýra. Slöan vann hann I Monte Carlo og Lutzerne I Sviss, kynntist César Ritz og héldu þeir til Lundúna, þar sem þeir unnu saman á Savoy. Prinsinn af Wales, sem manna best kunni aö meta góöan mat, kynntist matargerö þeirra félaga og þá hófst Carlton-þátturinn. Escoffier starfaöi ekki aöeins aö matargerö; hann setti saman þá matreiðslubók, sem lengi mun halda nafni hans á lofti, sem er þessi bók. Frakkar kunnu manna best að meta kunnáttu Escoffiers og 1928 var hann sæmdur titlinum Officer de la Légion d’Honneur af Edouard Herriot, fyrrverandi forsætisráöherra Frakklands. Þessi bók er viöamikil»yfir 600 tvidálka blaöslöur, og hér má finna uppskriftir, sem nú oröiö eru fremur sjaldgæfar og óvlöa matreiddar, eftir aö matargerö tók aö hnigna I Evrópu. útgefend- ur hafa gætt þess aö gæta fyllstu nákvæmni um öll mál, gömlu ein- ingarnar eru notaöar og einnig samsvarandi nýjar. Gotthold Ephraim Less- ing: Das dichterische Werk Band l-ll. Deutscher Taschenbuch Verlag 1979. Franska klasslkin mótaöi þýska leikritagerö, þar til áhrifa Lessings tók aö gæta um og eftir miöja 18. öld. Þýöing hans er fyrst og fremst fólgin I þvi aö hann átti mestan þátt I þvl aö rýra frönsk áhrif á þýskt menn- ingarlif og auka áhrif ensks leik- ritaskáldskapar á þýskan og þar meö aö leysa þann slöar nefnda úr þeim freönu viöjum og blása náttúrlegu llfi I þessa grein bók- mennta. Lessing ritaöi margt um bókmenntir og þá ekki sist um leikbókmenntir. Hann braut blað i þýskri leiklist meö , Beitrage zur Historie und Aufnahme des Theaters” (1749). í ritgeröum slnum og greinum I „Briefe, neueste Literatur betreffend” og i „Hamburgische Dramaturgie” braut hann upp á nýrri stefnu I leikritagerö. I hinu fræga 17ánda bréfi hélt hann því fram aö leikrit Shakespeares væru tengdari Frh. á bls. 27

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.