Þjóðviljinn - 26.09.1980, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 26.09.1980, Blaðsíða 9
8 SIOA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 26. september 1980 Föstudagur 26. september 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 Búist til atlögu viö Suöurgötu 14. Fangar ieiddir út úr húsinu. Mál franska flóttamannsins Gervasoni hefur valdið töluverðu hugarróti meðal Islendinga nú síðustu daga og ósjálfrátt hefur komið upp i hugann mál annars flótta- manns sem mikil átök urðu út af fyrir tæpum sex ára- tugum. Það er Drengsmálið svokallaða sem olii því að nánast var styrjaldarástand i Reykjavik um hríð á haustmánuðum 1921. og hervæddust Reykvíkingar og götubardagar urðu. Verður Drengsmálið rif jað hér lítil- lega upp. Drengsmálið 1921 Ólafur fann umkomulítinn pilt Ólafur Friöriksson ri'stjóri Al- þýöublaðsins var eirhver mál- snjallasti og glæsilegasti mál- svari sósialista er hreyfing þeirra var að mótast. Byltingin i Rúss- landi var þá vonarstjarna sósial- ista og vorið 1921 var þeim Ólafi og Arsæli Sigurðssyni, þá náms- manni i Kaupmannahöfn, boðiö að sitja 3. þing Alþjóöasambands kommúnista i Moskva. A þessu ári gengu miklar hörm- ungar yfir hin nýstofnuðu Sovét- riki, bæði vegna borgarastyrj- aldar og uppskerubrests. Meðan Ólafur dvaldi i Moskva rakst hann á umkomulausan pilt sem svaf úti um nætur og nærðist á þvi sem honum tökst að snapa i það og það skiptið. Þetta var Nathan Friedmann, rússneskur gyöing- ur. Faðir hans, Samúel Fried- mann hafði eftir byltingu gerst á- hrifamaður i röðum bolsévika og var formaður sovéts i bænum Voronesj viö Don. I borgarastyrj- öldinni tóku hvitliöar borgina og var Samöel hengdúr án dóms og laga en eldri bróöur Nathans var stungið ofan um vök á Don. Nathan var aðeins 14 ára gamall og til þess að iþyngja ekki móður sinni, sem sat eftir meö tvö yngri börn, fór hann til Moskva. Nathan Friedmann talaði reip- rennandi þýsku.enda hafði hann alist að verulegu leyti upp i Sviss þarsem foreldrar hans höföu ver- ið landflótta. Ólafi Friðrikssyni gast vel aöþessum pilti og ákvað — vegna ástandsins i Rússlandi — að fá að fara með hann til ís- Þakiö rofiö. lands og ganga honum i fööur- stað. Var þaö auðsótt mál. Augnveiki og pólitískar ofsóknir Skömmu eftir að Nathan Fried- mann kom til Islands varð vart þrota i augum hans og rennslis úr þeim. Fór Ólafur meö hann til augnlæknis sem komst að þeirri niðurstöðu að um væri að ræða sjúkdóminn trakóma sem var smitandi og hafði ekki áöur borist til landsins. Getur hann valdið blindu en er auðveldlega lækn- aöur á byrjunarstigi. Ekkert var gert til að setja piltinn i sóttkvi en eftir nokkra daga úrskuröuðu heilbrigöisyfirvöld að pilturinn skyldi sendur úr landi. ólafur ræddi málið við ýmsa lækna og töldu sumir aö auðvelt væri að 'ækna drenginn og fannst litið til um aðgerðiryfirvalda. Fór svo að ólafur taldi að hér væri um póli- tiskar ofsóknir á hendur sér að ræða enda var þá Ihaldsstjórn Jóns Magnússonar við völd i landinu og ólafur talinn eldrauð- ur bolsi af henni. Ólafi var tilkynnt að drengur- inn ætti að fara með Botniu til Kaupmannahafnar hinn 18. nóvember. Vildi hann ekki una þessum málalokum og skrifaði grein i blað sitt Alþýöublaðið, þar sem hann skýrði mál sitt. Dró nú til tiðinda. Dró hann grátandi út úr húsinu Umræddan dag fór lögreglu- stjóri ásamt lögregluliðinu og nokkurri aðstoðarlögreglu, heim að húsi þvi, er Olafur Friðriksson bjó i, Suöurgötu 14. 1 aðstoðarlögreglunni voru brunaliðsmenn og félagar SkotfélaBsins. Voru þeir allir vopnaðir kylfum. Mikiii mann- fjöldi hafði safnast saman við húsið, bæði vinir Ólafs og for- vitnir borgarar, sem komu til að sjá hverju fram yndi. Lögreglan ruddi sér braut inn i húsið, leitaði drengsins, sem hafði verið falinn, fann hann eftir nokkra ieit og dró hann grátandi út úr húsinu. Þar var kominn allmikill liösafli Ólafi til fulltingis, aðailega Dags- brúnarmenn neðan frá höfn og af öðrum vinnustöðum, sem frétt höfðu hvað væri um að vera og hraðaö sér á vettvang. Þegar Ólafur Friðriksson varð þess var, að drengurinn hafði fundist, kall- aði hann upp yfir mannfjöldann; „Nú eru þeir búnir að finna drenginn og koma senn með hann út. Þeir skulu aldrei komast með hann burt! Var nú barist alllanga stund Jafnskjótt og lögregluþjónarnir komu út á tröppurnar með dreng- inn, réðust fylgismenn Ólafs að þeim, og sló þegar I bardaga. Varaiögreglunni var þá skipað aö skerast i leikinn og aðstoða lög- regluna. Var nú barist alllanga stund og af mikilli heift. Fóru lög- regluþjónarnir halloka fyrir mannfjöldanum. Voru kylfur teknar af mörgum þeirra, ein- kennishúfur tættar i sundur og flestir hlutu einhvern áverka. Snemma i bardaganum var rúss- neski drengurinn hrifinn úr hönd- Nathann Friedmann, rússneski gyðingurinn, sem olli nær borgarastyrjöld i Reykjavik. Ólafur Friðriksson, hinn mál- snjalli leiðtogi sósialista. Rússneskur gyðingur fluttur með valdi frá Islandi — Götubardagar í Reykjavík um lögreglumanna og farið með hann aftur inn i húsið. Ekki gerði lögreglan aðra til- raun þennan dag til að ná drengn- um. Botnia fór en pilturinn ekki. 500 manna herlið boðið út Næstu daga voru æsingar miklar i bænum. Varðflokkar höfðust nætur og daga við i Suður- götu 14 og rikisstjórnin bauð út miklu varaliði. Um 500 manna herlið sjálfboðaliða undir stjórn Jóhanns P. Jónssonar skipherra hóf æfingar og var þvi skipað i liðssveitir. Hinn 22. nóvember kvisaðist út að þann dag mundi ráöin aðför að Ólafi til að ná piltinum og hand- taka þá menn sem fremst höfðu staöið i þvi að veita lögreglunni viönám. Rikisstjórnin hafði leigt iðn- aðarmannahúsið sem aöal- stöövar liösins. Var þar saman kominn fjöldi manns, og fyrir framan dyrnar stóöu allmargir vopnaðir varðmenn. Góð- templarahúsið var einnig haft til taks, ef á þyrfti að halda. Var þar fyrir komið ýmsum hjúkrunar- gögnum, sjúkrabörum, sáraum- búðum, o.fl. Þótti á þvi sýnt að búist var við hörðum átökum og blóöugum. Vopnaðir verðir höfðu verið settir viða um bæ, um stjórnar- ráöið, tslandsbanka, bústað for- sætisráðherra og viðar. Umferö var bönnuð á einstaka stað. Lagt til atlögu Upp úr hádegi var lagt til atlögu. Tveir fjölmennir flokkar gengu sinn hvoru megin að heimili Ólafs Friðrikssonar. Margir af liösmönnum voru vopnaðir með byssum og aðrir með bareflum. Hinn nýi lögreglu- stjóri Jóhann P. Jónsson, krafðist inngöngu, en þvi var ekki svarað. Lét hann þá brjóta upp hurðina og gengu lögreglumenn inn i húsið. Leið örstutt stund, þar til út var komið með Ólaf Friðriksson handjárnaöan og þrjá aðra. Ekkert viðnám hafði verið veitt. Var umsvifalaust farið með þá upp i fangahús. Siðan var haldið áfram handtökum þeirra manna, er i húsinu voru. Rak hver ferðin aðra. Bifreiðar sóttu fangana niðureftir og fluttu uppeftir. Sumir voru hafðir lausir, en fleiri þó i járnum. Húsiö var tæmt eftir stutta stund. Voru þar alls hand- teknir 22 menn. Með Önnu konu Ólafs Friðrikssonar, og rúss- neska drengina var farið upp i sóttvarnarhús. Siðar voru 6 menn handteknir. Flestum var fljótlega sleppt en lengst sátu inni Hendrik Ottósson og Ólafur Friðriksson. Þeim siðarnefnda var sleppt eftir viku og hafði hann einskis matar neytt þann tima. Endaöi líf sitt í gasklefum nasista Þau urðu afdrif hins óiánsama flóttamanns, Nathans Fried- manns, að hann var fluttur til Kaupmannahafnar og komið fyrir á Eyrarsundsspitala. Þar voru hafnar lækningar á honum og varð hann fullbata á 6 mánuð- □m. Islenska stjórnin hafnaði engu aö siður þvi að hann fengi landvistarleyfi þá og var hann þá sendur til Sviss þar sem hann átti rikisborgararétt. Fór hann siðar til Frakklands og lærði þar textil- tiönnun. Þegar Þjóöverjar geröu innrás i Frakklandi áriö 1940 var Nathan Friedman handtekinn vegna gyöinglegs uppruna sins og endaði llfiö I gasklefum nas- ista. (Byggt á Hvita striðinu eftir Hendrik Ottósson og öldinni okkar). —-GFr á dagskrá m r A Islandi er samt hópur fólks sem heldur dauðahaldi í gömul og slitin siðferðisvið* mið og telur glœpsamlegt að slátra fólki. Við, sem erum svona gamaldags skulum ekki lúffa fyrir nýmóðins siðferði islenskra embœttismanna Tómas Einarsson Islensk stofumannúð A siðari árum hafa islensk blöð i æ rfkara mæli orðið viðtalsblöð. Þau hafa snúið sér til ákveðins hóps þjóðarinnar og tekið hann tali — um heilu opnurnar hafa geislað gáfnavindar og umfram allt talgleði um allt og þó aðaliega ekkert. Með þvi að þjóöin er fá- menn, og þó einkum vegna fæðar þess hóps er viðtalsnáðarinnar nýtur, verður að ræða við menn aftur og aftur. Að sama skapi þverr i viskubrunnum, þeir eru i besta falli staðnir, en i flestum til- vikum þurrir. Húmanískir embættis- menn. í fyrrnefndum viötalshóp er oft að finna embættismenn, fólk sem helgað hefur lif sitt og krafta hinu opinbera pappirsfargani og lýj- andi skjalaundirskriftum. Þau óteljandi helgarviðtöl sem birtast við embættismennina, geisla af lifskrafti og yfirþyrmandi hress- leika, sem sennilega stafaraf ótta við að fólk haldi kontórista þurra og leiðinlega. Lifsskoðun og heimspekileg viðhorf henni tengd, eru gjarna einn liður i samræðunum. Þá flæöir húman- isminn yfir alla bakka, mann- úðarstefnan frá upphafi til enda. Þessi mannúöarstefna er þó sjaidnast skýrð með tilvisun i ákveðin dæmi, þetta er hin ai- menna, heimspekilega og yfir- vegaða mannúð. Islensk stofu- mannúð. Grjótpálar islenskrar mannúðarstefnu Patrick Gervasoni fékk að kynnast mannúöarstefnu is- lenskra embættismanna s.l. þriðjudag. Hann var handtekinn fyrir hádegisbiliö og siðan fluttur suður á Keflavikurflugvöll. Lof- orð um að túlkur hans fengi að fara með honum, var svikið. Suður á Velli sátu svo lögreglu- þjónar yfir honum i nokkra klukkutima. Við getum imyndað okkur liðan Patricks Gervasoni þessar stundir. Tæpur áratugur i Frakklandi i felum eða i fangels- um, lif sem flesta hefði brotið niður á miklu skemmri tima. Þar á eftir áframhaldandi lif i felum i Hollandi og Danmörku. Eftir nokkurn tima vaknar von um að hægt sé að fá griðastað á Islandi. Málið dregst. mánuðir liða og ekkert ger;st. Grjótpálar is- lenskrar mannúbarstefnu, starfs- menn dómsmálaráðuneytisins, sátu sveittir daga og nætur og könnuðu málið. Ekkert svar fékkst. Siðan kemur Gervasoni til Islands. Hans biður áframhald- andi óvissa, sifelld könnun i gangi. S.l. þriðjudag var svo sex mánuða könnun lokið. Maðurinn skyldi ekki fá dvalarleyfi hér. Fólk getur reynt að imynda sér liðan Patricks Gervasoni þær stundir er hann dvaldi á Kefla- vikurflugvelli. Siðasta vonin brostin, ekkert eftir nema löng dvöl i frönsku fangelsi. Tiu ára barátta gegn hernaðarstefnu, tiu ára flótti og óvissa. Og islenskir stofuhúmanistar kváðu upp dóm- inn, lengi skal manninn reyna! Mannréttindi — grund- vallarhugsjón. A sama tima og islensk yfirvöld kváðu upp dóm sinn yfir Patrick Gervasoni hélt Ólafur Jóhannes- son utanrikisráðherra ræðu á allsherjarþingi SÞ. Þar sagði hann m.a.: „Virðing fyrir mann- réttindum er ein af grundvallar- hugsjónum þess rikis, sem ég er fulltrúi fyrir. Nýlega minntumst við þess hér innan þessara veggja, að 30 ár voru liðin frá samþykkt mannréttindayfirlýs- ingar Sameinuðu Þjóðanna. Það er þvi sárt að þurfa að segja að lýöréttindi og virðing fyrir mann- inn eiga mjög i vök að verjast i heiminum i dag. Þessa óheilla- þróun verður að stööva”. Að neita að drepa menn og annan er glæpur i Frakklandi og fleiri löndum. Þar er það líka glæpur að neita að berja á and- stæðingum kjarnorkuvera. Þetta vissum við. Við vissum ekki að embættismenn Islenska dóms- málaráðuneytisins væru ein- megin þessarar skoðunar. Það vitum við núna. A Islandi er samt hópur fólks sem heldurdauðahaldi i gömul og slitin siðferðisviðmið og telur glæpsamlegt að slátra fólki. Við, sem erum svona gamaldags, skulum ekki lúffa fyrir nýmóðins siðferði islenskra embættis- manna. Við skulum sjá til þess að drápsneitarinn, og þar með glæpamaðurinn i augum is- lenskra yfirvalda, fái griðarstaö á tslandi. Veitum Patrick Gervasoni landvistarleyfi! Tómas Einarsson Síðustu tónleikarnir með Bob í kvöld Þriðja og siðasta jazzkvöldið með Bob Magnusson að þessu sinni verður á Hótel Sögu i kvöld og hefjast tónleikarnir kl. 9. Óhætt er aö segja, að vetrar- starf Jazzvakningar fer vel af stað með þessari heimsókn Bobs Magnusson, sem vakið hefur feykihrifningu jazzunnenda hér. Meðfylgjandi mynd var tekin á tónleikunum á Hótel Loftleiðum á miðvikudagskvöldið og sjást á henni frá vinstri Guðmundur Steingrimsson, Bo;b Magnússon og Rúnar Georgsson.Ljósm.K.M.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.