Þjóðviljinn - 11.12.1980, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 11. desember 1980.
mOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Otgefandi: (Jtgáfufélag ÞjóBviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó'.ífsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir ölafsson.
Umsjónarmaður sunnudagsblaðs: Guöjón Friörikssou.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaðamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristln Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvörður: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Kristín Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Siguröardóttir.
S'mavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bllstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsia, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Reykjavik, slmi g 13 33.
Prentun: Blaðaprent hf.
Hvað á að gera við
lýðveldið?
• Sú regla hefur lengi verið í gildi á landi hér, að er-
lendum fyrirtækjum sé meinað að reka hér útgerð, eða
fiskvinnslu, og hið sama hefur gilt um aðrar atvinnu-
greinar, nema sérstök undanþágulög komi til.
• Allir þeir sem í alvöruhafaviljað byggja hér upp
sjálfstætt þjóðríki hafa talið þessa reglu sjálfsagða,
m.a. vegna þess, að komist eignarráð yf ir atvinnulíf inu i
erlendar hendur þá verður sjálfstæðið naf nið tómt, og þá
rennur arðurinn af vinnu landsmanna til erlendra auð-
drottna.
• Sú regla að við Islendingar eigum sjálf ir okkar f iski-
skipog okkar fiskvinnslufyrirtæki er hins vegar ekkert
sjálfsagðara en það, að viðeigum líka sjálf ir þau iðjuver
af öðru tagi sem hér munu rísa á komandi árum.
• Ekki minni f jármálamaður en Jóhannes Nordal
seðlabankastjóri hefur reyndar lýst því yfir oftar en
einu sinni, að á alþjóðlegum lánamarkaði hafi íslenska
ríkið nú nægilegt lánstraust til að af la þeirra lána, sem
til þyrfti að reisa hér þessi eða hin iðjuver, sem við teld-
um okkur henta og ættum sjálf, séu líkur á arðbærum
rekstri á annað borð fyrir hendi.
• Auðvitað geta menn komið og sagt: — Það er áhætta
að stunda atvinnurekstur á Islandi, en það er sú áhætta
sem við tökum þegar við segjumst ætla að lifa sem sjálf-
stæð þjóð í þessu landi.
• Ef við ætlum að láta erlend auðfyrirtæki bygg ja hér
hvert stóriðjuverið á fætur öðru á komandi árum, —
hvers vegna afhendum við þeim þá ekki frystihúsin,
jarðirnar, bátana og ullarverksmiðjurnar líka? Hvers
vegna biðjum við þá ekki náðarsamlegast um að fá að
vera amt í gömlu Danmörku? Okkur hef ur staðið slíkt til
boða fyrr, og þá yrðum við um leið útkjálkahreppur í
Efnahagsbandalaginu. — Þá gætum við líka lagt niður
bæði lýðveldiðog Sjálfstæðisf lokkinn, Landsbankann og
stjórnarráðið, — er þetta ekki allt saman eitthvert 19.
aldar kram, sem þarf að losna endanlega við áður en ný
öld gengur í garð?
• Það skal tekið fram að tilefni þessara orða er mál-
flufningur stjórnarandsfæðinga á alþingi og í fjölmiðl-
um undanfarna daga um erlend stóriðjuver sem vaxtar-
broddinn í atvinnuuppbyggingu komandi ára.
• Þeir Geir Hallgrímsson og Benedikt Gröndal sögðu
að vísu í sjónvarpsþætti i fyrrakvöld, að ekki þyrftu nú
öll þessi iðjuver að vera í erlendri eign, en hins vegar
þyrfti allt að vera galopið í þeim efnum. Hér skilur á
milli. Alþýðubandalagið vill skapa þjóðareiningu um þá
stefnu, að sérhvert fyrirtækLsem hér ris, verði íslensk
eign, a.m.k. að meirihluta til, og þegar um stóriðjuver er
að ræða eigi íslenska ríkið meirihluta. Og Alþýðubanda-
lagið er ekki eitt um þessa stefnu. Framsóknarf lokkur-
inn hef ur einnig með f lokksþingssamþykkt lýst sig and-
vígan því að hleypa erlendum auðhringum inn í atvinnu-
líf íslendinga og algerlega haf nað þeim möguleika að er-
lendir aðilar eignist hér meirihluta í fleiri fyrirtækjum.
• Núverandi ríkisstjórn hefur tekið af skarið hvað
þetta varðar í sinni stefnuyf irlýsingu og er ekki vitað um
neinn stefnuágreining innan hennar hvað þessi mál
varðar.
• Hjörleifur Guttormsson iðnaðarráðherra hef ur haft
um það forgöngu síðan hann tók sæti í ríkisstjórn að
rannsaka f jölmarga iðnaðarkosti, — stóra og smáa, sem
til greina koma í okkar atvinnulífi á komandi árum.
Menn hafa hinsvegar verið sammála um það, að nýting
innlendra orkugjafa til að útrýma innf luttu eldsneyti við
húsahitun og draga úr notkun þess á öðrum sviðum sé
forgangsmál. Fyrir því eru augljós rök.
• Sé hins vegar við þetta miðað er hér ekki um neina
orku að ræða á næstu 5 árum eða svo, sem hægt væri að
ráðstafa til nýrra stóriðjufyrirtækja. Auk þess ættum við
að hafa lært það m.a. af Kröfluævintýrinu að hyggilegt
séað framkvæmdirnar gangi ekki á undan rannsóknum.
Það að vilja reisa hér f jölþjóðleg stóriðjuver með hraði
er erlend nýlendustef na. Hitt að undirbúa nú margvísleg
nýiðnaðarverkefni, skynsamlega nýtingu orkulind-
anna á okkar eigin vegum, og gæta alls samhengis í
okkar atvinnuþróun, — það er íslensk atvinnustefna.
• Sú er stefna ríkisstjórnarinnar í þessum málum, um
hana skulum við sameinast.
—k.
aðarveröi, meöan islenskt fyrir-
t«ki rekiö fyrir innanlands-
markaö, sem aöeins notar nokk-
ur prósent, yrði aö borga sann-
virði.
Orkuveröiö til Aburöarverk-
smiðjunnar tekur miö af ál-
samningnum, leiöarljósi Al-
þýöublaösins. „Samkvæmt raf-
magnssamningi Landsvirkj-
unar og Aburöarverksmiöj-
/stefna Alþýðufiókksins i ’orkumáíum:^
'Alverið er leiðarljós *
Alþý&ublaóiO hefur undanfarib
birt greinar um stóriöjumál.
Kveikjan ab þessum skrifum var
ræba Lúbvlks Jósepssonar á
landsfundi Alþýbubandalagsins.
þar sem hann fðr htírbum orbum
um stóribjustefnu „Ihalds og
krata” eins og hann orbabi þab.
Hann sagbi m.a. ab álverib hefbi
nú starfab I 11 ár og hefbi á þessu
timabili tapab 2,6 milljörbum
króna, íært upp á núverandi
gengi. Meb viðtölum vib ýmsa
abila, sem reynslu hafa af
stðriöju t.d. I Hafnarfirbi.
Akranesi og Skilmannahreppi,
hefur hins vegar komib fram, ab
stóriöjan hefur reynst þessum
sveitarfélögum drjúg tekjulind og
má nefna, ab um 10% af heildar-
tekjum Hafnarfjarbarbæjar
koma meö beinum eöa ðbeinum
hætti frá álverksmibjunni
ál frá árinu 1%9 fyrir rúma 612
milljarba kröna, laun og launa-
tengd gjöld nema nálcgt 29
milljörbum og framleiöslugjald
nemur 5.3 milljöröum króna. Ef
þessar tölur eru hafbar I huga,
sést abtapiberl raun mjög lltiöef
tekiber tillit til þeirra verömcta
sem um verksmibjuna fara.
Um orkuverö
Lúbvlk Jósepsson og Hjörleifur
Guttormsson hafa bábir haldiö
þvl fram, ab orkuverb þab sem
tSAL greiöir, sé aöeins brot af
kostnaöarveröi orkunnar Eins og
áöur hefur veriö rakiö I Alþybu-
blaöinu, er hér um mikinn mis-
skilningab ræba. Annars vegar er
veriö ab bera saman greiöslur
til ab standa straum af
fjármagnskostnabi viö nyjar
raunhæfur samanburöur á
greiöslum og tilkostnaöi. en ekki
samanburöur óskyldra hluta " I
framhaldi af þessu er slban minnt
á þá staöreynd, sem vikiö hefur
veriö aö I blabinu, aö stóriöjuver
eins og Isal og jámblendiverk-
smiöjan nota orkuna I mun lengri
tlma en hinar almennu rafveitur
og eru þar ab auki skuldbundnar'
til ab greiba hana, án tillits til
þess hvort hún er notuö eöa ekki
Ef litiö er á orkuverö til
álvinnslu I heiminum, kemur I
Ijós, aö veröiö er mjög misjafnt
og fer eftir staöháttum og mark-
aösaöstæöum. Orkuveröiö er oftl
mælt i einingunni mill. sem jafn-
gildir 1/1000 hluta úr Bandarikja
dollar Itagnar Halldórsson sagör
I vibtali vib Abl. ab Isal greiddi
hærra orkuverö en t.d bæöi'
------------- "" ,
klippt
Leiftursnilld
Alþýðublaöið hefur gert
merka uppgötvun og ræöur sér
ekki fyrir kæti. Þaö hefur kom-
ist að raun um af leiftursnilld
sinni að Áburðarverksmiðja
rikisins greiöir sama verö fyrir
orkuna frá Landsvirkjun og
tSAL. Af þessu er dregin ákaf-
lega gáfuleg ályktun eins og rit-
stjóra blaösins er von og vlsa. 1
Eorystugrein segir:
„Orkuverö til ISALS er taliö
skammariega lágt. Vera má. í
sömu andránni er Aburöarverk-
smiöjan talin fyrirmynd um
þjóöhagslega hagkvæmt stór-
iðjufy rirtæki. Orkuverö til
Aburöarverksmiöjunnar er hiö
unnar frá 20. ágúst 1976 fylgdi
rafmagnsverð Landsvirkjunnar
til Aburöarverksmiðjunnar
veröinu til tSAL”, segir i
skýrslu Landsvirkjunar um
starfsemina 1979.
Full tök eða
engin
Hér er og óllku saman aö
jafna. Annarsvegar er álveriö,
kýs aö flytja fjármuni til úr ein-
um vasa sinum I annan.
„ Vera má”
tJt úr þeim umræöum sem
spunnist hafa um stóriöju-
mál á síöustu vikum hefur þaö
helst komið aö fyrir liggur al-
menn viöurkenning á þvi aö
orkuverö til álversins sé of lágt.
Smánarlega lágt. Meira aö
segja ritstjóri Alþýöublaösins
sem greinilega hungrar og
þyrstir I ný Kröfluævintýri I
álstil viöurkennir meö semingi
aö tSAL-verðið sé lágt: „Vera
má”, segir hann af hógværð og
réttsýni.
Iönaöarráöherra hefur hvað
eftir annað vakiö athygli á þvi
að I Noregi, Kanada og Astraliu
sé hafinn undirbúningur aö
endurskoöun gamalla orkusölu-
samninga sem fela i sér bind-
ingu viö „smánarlega lágt”
orkuverö. En leiðarljós Alþýöu-
blaösins, álsamningurinn, mun
gera slíka endurskoöun torsótta
hér. Samningurinn bindur ts-
lendinga við hlutfallslega lækk-
andi orkuverö fram til 1994, og
fallist Alusuisse ekki af náð
sinni á endurskoöun, fer máliö i
erlendan gerðardóm. Þetta
ætlar Alþýöuflokkurinn aö hafa
aö leiöarljósi I mótun óðagots-
stefnu I orkumálum.
50% stækkun
1 lokin er svo ekki úr vegi aö
minna á aö fyrir dyrum stendur
sama og til tSALS. Hvers vegna
leggur ekki Þjóöviljinn til aö
Aburöarverksmiöjan veröi lögö
niöur? Veröur þaö kannski
„næst besti kosturinn” I virkj-
unarmálum samkvæmt stefnu
Alþýðubandaiagsins?”
Eggiðeða
hœnan?
Vandamáliö sem ritstjóri Al-
þýöublaösins á viö aö glima I
þessum hugleiðingum sinum er
hin sigilda spurning hvort hafi
veriö á undan hænan eöa eggiö.
Aburöarverksmiöjan er aö vlsu
miklu eldra fyrirtæki en álverk-
smiöjan i Straumsvik. En ætli
mönnum hafi ekki þótt þaö hart
aögöngu aö erlendur aöili, sem
notar um helming allrar orku-
framleiöslu I landinu, fengi ork-
una á útsölupris og undir kostn-
sem er erlent fyrirtæki og fellur
samkvæmt samningi aö mestu
leyti utan Islenskrar lögsögu.
Þaö er hluti af auöhring sem
ræöur hráefnisöflun og mörkuö-
um og getur framkallað gróöa
eöa tap á frumvinnslu sinni á Is-
landi meö millifærslum innan
samsteypunar eftir hentugleik-
um.
Hinsvegar er allslenskt fyrir-
tæki sem framleiöir fyrir innan-
landsmarkaö og er aö litlu leyti
háö erlendum hráefnismörkuö-
um. tslenska rikiö hefur full tök
á öllum þáttum er viökoma
rekstri, framleiðslu og sölu á
vegum Aburöarverksmiöj-
unnar. Og spurningin um orku-
verö og áburöarverö snýst fyrst
og fremst um þaö hvernig rikiö
50% stækkun Aburöarverk-
smiöjunnar i Gufunesi. Hún
framleiöir aöeins 43 þúsund
lestir af áburði á ári, en innan-
landsnotkunin er um 70 þúsund
lestir. t stóriöjuumræöu siöustu
vikna hafa ihaldsmenn og
kratar vandlega gætt þess aö
geta ekkert um þessa stóriöju-
framkvæmd. Þaö er svona eitt
meö ööru visbending um hvert
hugur þeirra stefnir. Ekki
vottur af áhuga á þessari Is-
lensku stóriöjuframkvæmd,
sem miöar aö þvl aö gera okkur
óháö innflutningi á tilbúnum
áburöi og mun hafa I för meö sér
gifurlegan gjaldeyrissparnaö og
aukna hagkvæmni I rekstri
verksmiöjunnar.
— ekh
Sinfóniuhljómsveitin:
og shorið
Amerískir söngleikir
Efnisskrá tónleika Sinfónlu-
hljómsveitar Islands I kvöld er úr
ameriskum söngleikjum og hafa
til þeirra veriö sóttir tveir ágætis
einsöngvarar frá Bandaríkjun-
um, Diane Johnson og Michael
Gordon, en stjórnandinn er
islenskur, Páll Pampichler
Pálsson, reyndar fæddur Austur-
rikismaöur,
Viöar Alfreösson, sem allir
Islenskir jazzunnendur þekkja,
leikur einteik á trompett i einu
verkanna, „As long as he needs
me” úr Oliver eftir Bart og
Jeaper, en Viöar hefur starfaö I
hljómsveitinni frá 1971.
Vlöarj Einleikur á trompett.