Þjóðviljinn - 31.03.1981, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 31. mars, 1981.
MOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
C’tgrfandi: Utgátulélat' Þjoöviljans.
l'ramkvæmdastjóri: K öur Bergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann. Kinar Karl Haraldsson, Kjartan
olafsson.
Auglvsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
I nisjóiiarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Kriðriksson.
Algreiðslustjóri: Valþor Hlööversson
Klaöamt-nn: Allheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdottir, Magnus H. Gislason. Sigurdór Sigurdórs-
son.
iþróttafróttaniaður: tngollur Hannesson.
Þingfróttaritari: Þorsteinn Magnússon
t tlit og liönnun: Guöjon Sveinbjörnsson. Sævar Guöbjörnsson.
I.jósmvndir: Einar Karlsson. Gunnar Eliasson
llandrita- og |iróíarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglysingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörun Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröar^on.
Algreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Simavarsla: Olöt Halldórsdottir. Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
t tkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Keykjavik, sími S t:t :t:t.
Prentun: Kluðaprent hf..
Þjóðarbúskapur
• Á árunum 1970-1979 óx þjóðarframleiðsla okkar
Islendinga um 5,1% á ári að jafnaði. Þetta var meiri
hagvöxtur en í nokkru öðru landi á sama tímabili, enda
þótt of t sé gert mikið úr einhæf ni og ,,vanþróun" okkar
atvinnulíf s.
• Nú liggja fyrir bráðabirgðatölur frá Þjóðhags-
stofnun um aukningu þjóðarframleiðslu okkar íslend-
inga á sfðusta ári. I Ijós kemur að aukning þjóðarfram-
leiðslunnar á árinu 1980 hefur enn orðið 2,5%. Þetta er
ákaflega athyglisverður árangur við núverandi aðstæð-
ur því hér er um álíka hagvöxt að ræða og varð að jaf n-
aði á sfðari helmingi síðasta áratugs. Ef hins vegar er
litið á opinberar spár frá því í janúar s.l. um vöxt þjóðar-
f ramleiðslu i nálægum ríkjum á árinu 1980, — þá bendir
allt til þess að hér á islandi hafi hagvöxtur orðið helm-
ingi meiri á síðasta ári heldur en svarar meðaltali vaxtar
i Evrópuríkjum innan OECD. Hvað varðar Bandarfkin,
Bretlandog fleiri ríki, þá er talið að þjóðarframleiðsla
hafi þar beinlínis farið minnkandi árið 1980. Einna lökust
er útkoman úr leiftursókn bresku járnf rúarinnar, en tal-
iðerað í Bretlandi hafi þjóðarf ramleiðsla dregist saman
um full 3% á síðasta ári.
• En þótt f ramleiðslan haf i gengið þetta vel hjá okkur
(slendingum, þá hef ur okkur gengið nokkru miður þegar
að utanríkisviðskiptunum kemur, sölu á útflutningsaf-
urðunum og kaupum á innf lutningsvörum til landsins.
• Á síðasta ári versnuðu viðskiptakjör okkar enn um 3
og 1/2% og um 4% ef viðskipti álverksmiðjunnar eru
undanskilin, en hún ersem kunnugt er alerlend eign. Og
enn er því spáð af Þjóðhagsstof nun, að á þessu ári muní
viðskiptakjörin halda áfram að versna, og verða 1 - 2 %
lakari en í fyrra. Þannig hefðu þá viðskiptakjörin
versnað um 15% á þremur árum, og samkvæmt spá
Þ jóðhagsstofnunar verða þau lakari nú i ár en þau hafa
nokkru sinni verið á siðasta áratug.
• Með þessum hætti bitna hin alþjóðlegu kreppuein-
kenni á þjóðarbúskap okkar (slendinga.
• Auðvitað segir það sig sjálft, að 15% rýrnun við-
skiptak jara takmarkar mjög möguleika okkar til kjara-
bóta, enda þótt því skuli sist af öllu gleymt, að einmitt
ölíkt áfall gerir jöfnun lífskjara milli þegnanna að enn
sjálfsagðara markmiði en áður.
• Almennar kjarabætur geta hins vegar varla orðið
verulegar nú þegar á sama tíma og viðskiptakjör versna
um 15%. Og hér er einnig á það að líta, að hjá okkur
blasir við mjög aðkallandi f ramkvæmdaþörf í því skyni
að auka okkar gjaldeyrisframleiðslu, og ekki síður til
þess að spara gjaldeyriseyðsluna. Þarna er einfaldast að
minna á olíuinnflutninginn og nauðsyn orkufram-
kvæmda þótt mörg f leiri dæmi mætti nefna. En ekki er
hægtað nota sömu krónurnar til þess að verja í aðkall-
andi f ramkvæmdir og líka til að auka strax einkaneysl-
una. Ohjákvæmilegt er að skynsamlegar f ramkvæmdir,
sem skapa eða spara gjaldeyri, haf i nokkurn forgang
umf ram daglega eyðslu sé það ætlun okkar að búa í hag-
inn fyrir framtíðina.
• Það er athyglisvert, að þrátt fyrir bágborin við-
skiptakjör þá urðu vöruskipti okkar viö önnur lönd hag-
stæö á árinu 1980 um 108 miljónir nýkróna, sem er litlu
lakari útkoma en árið áður. Hér er það f ramleiðsluaukn-
ingin sem segir til sín og vegur að mestu upp áhrif
versnandi viðskiptakjara. Þetta má heita gott.
• En dæmið lítur hins vegar miklu verra út þegar ekki
er spurt um vöruviðskipti, heldur um þjónustuviðskipti
okkar viÓ önnur ‘lönd. Á síðasta ári varð hallinn á
þjónustuviðskiptunum 428 miljónir nýkr. samkvæmt
upplýsingum Þjóðhagsstofnunar, og þegar hagnaður af
vöruviðskiptunum hefur verið dreginn frá stendur eftir
viöskiptahalli upp á 320 miljónir nýkr..Þetta er aö vísu
ekki stærri hluti af þjóðarframleiðslu en oft áður, en það
er blóðugt, að sjá þjónustujöfnuðinn versna um rúmar
200 miljónir (20 miljarðar gamlir) á einu ári — og er þá
reiknað á gengi ársins 1980 — á sama tíma og hagnaður
verður á vöruviðskiptunum við útlönd. Það er neikvæð
breyting á samgönguliðunum sem skýrir nær tvo þriðju
hluta af þessum aukna halla á þjónustujöfnuði og segir
þar ekki síst til sín hrun Flugleiða.
klippt
| I Njósnastöd
I ! fyrir austan
II Austurlandi frá 19. mars
ræöa þeir S.G. og H.Þ.G. um
ljótan blett á Austfirðingafjórð-
I’ ' ungi, nefnilega herstöðina á
Stokksnesi við Hafnarfjörð. Oft-
ast er heldur hljótt um þessa
stöð, en þeir félagar nefna ýmsa
I' athyglisverða hluti i grein sinni,
sem hér fer á eftir litið stytt:
,,Tveir visindamenn, sem
starfa á vegum Alþjóðlegu frið-
I’ arrannsóknanna i Osló og
Stokkhólmi, hafa nylega leitt
likur að þvi að Stokksnesstöðin
gegni mjög mikilvægu hlutverki
I’ i kafbátanjósnaneti Nato á
Norður-Atlantshafi. Vitað er að
sæstrengir liggja út frá Stokks-
nesi, en fullvist má telja að hlut-
I' verk þeirra sé að hlera kafbáta-
ferðir Sovétmanna. Vegna þess
tækjabiínaðar, sem sjáanlegur
er með berum augum á Stokks-
J nesi, má einnig gera ráð fyrir að
I herstöðin þar gegni mikilvægu
I hlutverki i sambandi við fjar-
* skipti.
Herfræðingar hafa að undan-
I förnu lagt áherslu á mjög aukið
I mikilvægi kafbáta i nútima-
* hernaði. Eðlilegt er þvi að
1 álykta, aö hernaðarlegt mikil-
Ivægi njósnastöðva, sem gegna
þvi hlutverki að fylgjast með
kafbátum, hafi vaxið að sama
• skapi. Þetta styöur það viðhorf,
Iað herstöðin á Stokksnesi sé
engin meinlaus eftirlitsstöð,
heldur mikilvæg njósnastöð,
• sem gæti orðið forgangsskot-
Imark i hugsanlegum stórvelda-
átcStum.
1 stöðinni á Stokksnesi starfa
* jafnan á annað hundrað banda-
Iriskir hermenn og um það bil tiu
íslendingar, flestir búsettir á
Höfn.
i Flugleiöir
! á spena
ISegja má að herstöðin á
Stokksnesi komi Hornfiröingum
að einu leyti til góða. Hún hefur
■ veruleg áhrif á flugsamgöngur
Ivið Hornafjörð og eykur likur á,
að þær verði tryggar og góðar.
Staðreyndin er nefnilega sú, að
Ibandariski herinn greiðir fyrir
átta sæti i öllum áætlunarferð-
■ um Flugleiða á leiðinni Reykja-
Ivik — Höfn — Reykjavik. Og
herinn greiðir fyriröll þessi sæti
án tillits til þess hvort hann þarf
. að nota þau eða ekki. Ef herinn
Iþarf ekki að nota sætin eru þau
seld öðrum farþegum og getur
sætanyting i sumum áætlunar-
, ferðum verið yfir 100%. Hvað
Iskyldi þetta kosta herinn miðað
við að hann greiði fullt gjald
fyrirsætin? Farmiöi fram og til
, baka á leiðinni Reykjavik —
IHöfn — Reykjavik kostar um
600 kr.. — Þetta þýðir að herinn
greiðir kr. 4.800 (480 þús. gkr.)
, til Flugleiða fyrir hverja áætl-
Iunarferð. Til hafnar er flogið
fimm sinnum i viku og fá Flug-
leiðir þvi kr. 24.000 (2,4 millj.
gkr. ) frá hernum i hverri viku
Imiðað við að herinn greiði fullt
gjald fyrir sætin átta. Telja
verður lildegt að þessi tryggi og
öruggi viðskiptavinur fái
Inokkurn afslátt á fargjaldi og
þvi sé ekki um svona miklar
upphæðir að ræða. En mikið
hlýtur Flugleiðum að þykja
!’ vænt um svona tryggan kúnna.
Stundum hafa átt sér staö
klaufaleg atvik, sem rekja má
til þessa samnings hersins og
I’ Flugleiða. T.d. hefur þaö átt sér
staö oftar en einu sinni, að far-
þegum, sem sestir hafa verið
inn I flugvél, hefur verið snúið
I’ til baka, en ameriskir dátar
leiddir i sætin i þeirra staö.
Þarna hefur annað hvort gerst,
að of fljótt hefur verið selt i fulla
! vél og treyst á að hermenn hafi
ekki þurft að nota sæti sin, eða
að herinn hafi of seint tilkynnt,
að hann hyggðist nota sætin. At-
burðir sem þessir hljóta að vera
afar hvimleiðir, sérstaklega
fyrir þá farþega, sem visað er
frá borði til að rýma fyrir dát-
unum.
Loðnubátur
á ferd
Fyrir 15—20 árum var lagður
mikill sæstrengur á land á
Stokksnesi. Voru Islendingar
m.a. i störfum við að koma
strengnum siðasta spölinn til
stöðvarinnar. Það varð fljótt á
allra vitorði, að strengur þessi
stæði i sambandi við kafbáta-
njósnir.
Fljótlega eftir að strengurinn
hafði veriö tengdur og var far-
inn að senda upplýsingar, gerð-
ist athyglisverður atburður á
Stokksnesi. Dag einn, þegar
menn áttu sér einskis ills von,
fór strengurinn að senda upp-
lýsingar um ferðir óþekkts kaf-
báts. Og ekki nóg með það. Upp-
lýsingarnar sýndu að kafbátur-
inn var skammt undan landi,
beint út af Stokksnesi. Uppi
varð fdtur og fit hjá Stokksnes-
mönnum og boð send út til allra
viðkomandi i einni svipan.
Menn urðu áhyggjufullir á svip
og brúnaþungir og bjuggu sig
undir hið versta. Sem betur fór
áttuðu menn sig áöur en gripið
var til vfðtækari ráðstafana, þvi
hér reyndist vera á ferðinni
loðnubátur með fiskleitartæki i
gangi.
Strengur í vörpu
Þegar skuttogarinn Bjartur
frá Neskaupstað var á veiðum i
Lónsbugt þann 10-júni 1975 urðu
skipverjar varir við undarlegt
skip, liklega kaballagningar-
skip, á miðunum. Togarinn hélt
áfram veiðum á sömu slóðum
næstu daga, en þann 14. júni
festi hann vörpuna, einmitt á
þeim stað, sem skipið hafði ver-
iðá. Staður þessi var nánar til-
tekið 12 sjómilur réttvisandi 103
gr. frá Stokksnesi. Eftir mikla
erfiðleika tókst loksins að ná
hlerunum upp. Kom þá i ljós að i
öðrum hleranum var fastur sæ-
strengu:, 6—7 tommur að
þvermáli. Ekki tókst að losa
strenginn þrátt fyrir itrekaðar
tilraunir og reyndist þvi nauð-
synlegt að höggva á hann til
þess að ná veiðarfærunum. Þeg-
ar strengurinn fór i sundur kom
i ljós að rafstraumur var á hon-
um. Tóku skipverjar á Bjarti
bút af strengnum og var hann
lagður fram við sjópróf hjá
bæjarfógetanum i Neskaupstað.
Óhætt er aö fullyrða, að
strengur þessi var i tengslum
við Stokksnesstöðina, og hafði
hann verið lagöur um gjöfula
fiskislóð, islenskum skipum til
trafala.
Ýmsar spurningar vakna i
þessu sambandi, en liklega er
ein, sem heitast brennur:
Hvaðan kom rafmagn i þennan I
mikla streng? Getur verið, að |
hluti af rafmagnsframleiðslu ■
Islendinga sé notaður i njósna-
kerfi NATO i norðurhöfum? Og
hversu mikið rafmagn er þetta, ,
ef sú er raunin?
Pjóðsögur til I
umhugsunar j
Ýmsar þjóðsagnakenndar
sögur ganga manna á meðal um
Stokksnesstöðina. Ein slik er á J
þá leið, að frá Stokksnesstöðinni
séu sendir út afarsterkir geislar
i sambandi við fjarskiptatæki, |
sem þar eru. Segir sagan, að !
geislar þessir séu svo sterkir, að I
fljúgi fugl i þá sé dauðinn vis. 1
sumum tilfellum falla fuglarnir |
þegar til jarðar steindauðir, en i !
öðrum veslast þeir upp og
deyja, eftir að hafa flogið i slik-
an geisla. Þvi er gjarnan bætt
við þessa frásögn, að einn geisli .
af þessari tegund liggi yfir
sveitabæ riokkurn i nágrenni j
Stokksness og þar sé nú allt ]
heimilsfdlkið orðið gráhært!
Vel getur verið að margir
hristi haus yfir frásögn sem
þessari, enda ekki nema eðli- ]
legt. En gæti hún ekki haft tákn- J
ræna merkingu og henni verið
komið á kreik til að vekja menn
til umhugsunar um hlutverk ]
Stokksnesstöðvarinnar og ]
reyndar allra herstööva?”
—e.k.h. I
09 skoriö