Þjóðviljinn - 30.05.1981, Blaðsíða 8

8 Stp4r-r- ÞJtWWlW.31- mal.iaw,
ÁB ræðir við Gerard
Lemarquis um
Franskar Íslandsvísur
myndavél þá hefði ég áreiöan-
lega verið drepinn.
Það er vist engin lýgi að ljóðið
er I kreppu Sviö þess hefur
þrengst gifurlega. Það var bUið
aö taka af þvi tilfinningarnar
stóru, ættjaröarástina sem og
heimspekilegar vangaveltur —
og söngvararnir tóku það sem
eftir var. Menn hnakkrifast um
texta Bubba Morthens en aldrei
um ljóöabækur. En ég vil þá
slást I ferö meö þeim sem vilja
rýmka um ljóðiö aftur, færa Ut
landamærin. Og minna á þaö,
aö þaö eru ekki til neinir virö-
ingarstigar i ljóöinu: bill sem
fer niöur Laugarveg er ekki
sjálfsagður hlutur, hann er
alveg eins skáldlegur og sólin
sem hverfur i hafið.
Fegurð öskutunnunnar.
— ÞU skrifar ögrunarljóö sem
þú kallar Ég er hundleiöur á
náttúrunnl Þar segir: ,,Ég hata
allt landslag og heimska
náttUrutign. Má ég þá heldur
biöja um dulráða fegurö sneisa-
fullrar öskutunnu ...”
— Já, þetta er nú varla ný-
mæli lengu.r, borgin hefur alls-
staðar fengiö að koma sér fyrir i
Ijóðum aftur. En ég skrifaöi
dagskvöldi — allt vekur þetta
meö mér jákvæöar kenndir, allt
er þetta fólk sem lifir og þjáist,
allt er betra en slappleikinn,
deyfðin, dauöinn.
Að vera útlendingur.
— Þegar ég var með RUssum
fékk ég stundum aö heyra: æ,
þaö er sama hvaö þU reynir, þú
getur aldrei skilið okkur. Eldíi
alveg. Færð þU ekki að heyra
eitthvað svipað?
JU, auövitaö. Engleymumþvi
ekki, aö tslendingar vitna i
Gaimard og aöra gesti þegar
þeir eru aö átta sig á islensku
mannlifi nitjándu aldar. Við
Frakkar lesum endurminningar
þýskrar prinsessu til að vita
hvernig mannlif var i Versölum
á tið LUÖviks fjórtánds. útlend-
ingar lýsa þvi sem heimamenn
lýsa ekki, vegna þess að þeim er
svo margt sjálfsagt. Það er svo
margt sem er hvunndagslegt
fyrir Islendinga en eitthvað frá-
bært og nýtt fyrir mig. Islend-
ingar eru til dæmis alltaf að
kvarta yfir helgarfyllirium,
Hallærisplani og öðru þess-
háttar, en ég sé i þessu öllu stór-
kostlega orku, spennu, kannski
sköpunarumbrot
Evrópa eftir krókaleið-
um.
— ÞU segir á einum stað:
Evrópa kemur til Reykja-
vikur
beina leiö frá BandarikjUnum
þar má fá pizzu eins og i New
York
rauövin i grillinu likt og i
Chicago...
— Já, ég hefi lengi haft áhuga
á þessum óbeinu menningar-
áhrifum bæði hér og annars-
staöar Þegar einhver menning
er sterk, rfkjandi, þá flytur hUn
alla skapaöa hluti út. tslend-
ingar voru œ-ðnir vanir Spáni og
vinsiðum þar — en það var fyrir
svo sem tveim árum aö leyft var
að drekka vin á grillstööum i
Bandarikjunum : þá fyrst komu
leyfin til að gera slikt hiö sama
hingaö. Spænskur stillá húsum i
sumum hverfum hér er ekki frá
Spáni held ég, heldur frá þeim
hluta Bandarikjanna sem er
undir spænskum og mexikönsk-
um áhrifum. Þetta er svona
allsstaðar Hundruð þúsunda
franskra hermanna börðust i
Alsirá sinum tima, en þeim datt
ekki i hug að læra þar af Aröb-
unum að reykja hass — til þess
fyrirlitu þeir þá of mikið. Það
var ekki fyrr en i næstukynslóð
að hassti'skan kom til Frakk-
lands — frá Bandarikjunum.
Þegar Frakkland var mest
Evrópurikja á miðöldum flutti
það Ut bókmenntir sinar, ridd-
arasögurnar, i stórum stil, og
tókst að drepa niður ýmsar bók-
menntir sem fyrir voru annars-
staðar. Islendingar voru að
hluta frá keltneskum svæðum,
en mér skilst að það fari ekki
mikið fyrir keltneskum áhrifum
i Islendingasögum. Hinsvegar
komu keltnesk áhrif hingaö frá
Frakklandi — t.d. Tristan og
Isól — á þeim tima, þegar
frönsk menning gat flutt út hvað
sem var.
Sjálfstæö skoðun.
— Var ég búinn að hrósa þér
fyrir það hve vel þU sleppur við
að éta upp fastmótaðar for-
múlur, sumar mikið róman-
tiskar, sem svo margir Utlend-
ingar detta i?
— (Jtlendingar eru ekki nógu
margireða eru hér yfirleitt ekki
nógu lengi til að þeir geti haft
sjálfstæöa skoðun á landinu.
Það sem Utlendingar svo segja
um Island er oftast þaö sem is-
lendingar hafa sjálfir skotið að
þeim — hvort sem það er til lofs
eða lasts. Ég hefi heyrt Frakka
býsnast yfir þvi hvað tslend-
ingar drekki skelfilega mikið.
Staðreyndin er hinsvegar sú, að
Frakkar drekka fimm sinnum
meira en Islendingar. En Is-
lendingar hafa margitrekað: æ
það erógeðslegt hvað við drekk-
um mikið — og Frakkar hér
tnia þessu.
Þaö hljómar kannski eins og
út Ur kU, en það sem mér finnst
stórkostlegast við tslendinga er
það hve litið þeir eru háðir um-
hverfi si'nu. Þeir hafa aldrei
sætt sig við það, ekki einu sinni
veörið. Þeir eru alltaf reiðu-
bUnir til að taka sig upp og slá
tjöldum á nýjum stað. Og þetta
er eitt af þvi sem gerir þá að
skapandi þjóð. Fólk sem lifir i
sátt við umhverfi sitt kann vel
að bUa til þá hluti sem prýða
umhverfið, hús og húsgögn og
annað þessháttar. Það hefur
ekki sömu þörf og Islendingar
fyrir að skapa heiminn upp á
nýtt — i' bók, i málverki, eða þá
með sérkennilegum uppákom-
um I eigin lifi Það var eitthvað
af þessu sköpunarafli sem ég
vildi koma orðum yfir i kverinu
okkar Þorgeirs, en honum á ég
mjög mikið að þakka.
AB. I
Mér þykir vænt um ísland
— þrátt fyrir náttúruna. . .
Uppi I Bröttugötu situr
Gerard Lemarquis, Geirharður
Markgreifi, frönskukennari og
Reykvíkingur I sjö ár: hann
hefur sent f rá sér bók sem hann
kallar Franskar tslandsvisur.
Hún kemur út með þeim óvenju-
lega hætti, að á vinstrisiöum
geta menn séð hvað höfundur
yrkir á sinu möðurmáli, á
hægrisíðunum kemur slðan Is-
lensk Utlegging sem annar Mið-
bæingur, Þorgeir Þorgeirsson,
hefur gert.
Þetta er mjög geðsleg menn-
ingarsamvinna.
Islandsvisurnar eru óralangt
frá þeim hefðarklisjum sem Ut-
lendingar hafa oft dottið i þegar
þeir skrifa um þetta land:
náttUran er þar hornreka, en
þeim mun meira er þar af svip-
leiftrum Ur mannlifi. Og mundi
mörgum þykja sem það mannlif
væri óskáldlegt eða andskáld-
legt — það gerist mestan part á
rUntinum,á Hallærisplaninu, á
þvi undarlega helgarferðarlagi
milli brennivins og misjafnlega
misheppnaðra ástamála, sem
við þekkjum af eigin reynslu, Ur
litlum f jarska, af afspurn. Þessi
bók er full með lævisan hUmor,
með gott næmi, með sérkenni-
lega samþjöppunargáfu.
Rógur um Island?
Ég sagði við Gerard: Fyrir
örfáum árum hefðu tslendingar
lamið þig i klessu fyrir svona
bók. Þeir hefðu sagt að þU færir
með nið og róg um ísland. Og
Reykjavikina hans Tómasar.
—Já, ég var hræddur um það,
og er reyndar enn, sagði
Gerard En gáðu að þvi, að þótt
þessi kvæöi liti Ut fyrir að vera
hreinskilin þá eru þau það
kannski ekki. Ekki nema til
hálfs. Kvæði eru afskaplega
saklaust form, og geta þvi verið
nokkur vernd útlendingi þegar
hann reynir að taka til máls.
Bókmenntireru ekki hættulegar
lengur, þær hneyksla engan, og
kvæöi allra sist. Ef ég hefði
farið um bæinn með kvik-
þetta 1977, þegar margir vinir
minir voru á kafi i náttúru-
dýrkun, þangað vildu þeir
hverfa, þar vildu þeir vera. Ég
gekk kannski sem franskur
maður með vissa fordóma
gagnvart náttúrunni. 1 Frakk-
landi hefur náttúrudýrkun alltaf
verið sérgrein hinna Ihalds-
sömu, þeirra sem höfðu gefist
upp. Svo var ég þreyttur á þess-
ari kröfu, sem ég mætti stöðugt
sem Utlendingur — um að ég
elskaði náttúruna. Mér fannst
þetta hálfpartinn móðgun við
þjóöina: skiptir hún ekki marg-
falt meira máli en steinar og
lækir? Mér þykir vænt um Is-
land — þrátt fyrir náttúruna.
Annars er þetta kvæði
gamanmál. Tilraun með
persónugervingu. Ég hund-
skamma náttúruna fyrir að hún
hagi sér ekki eins og mann-
eskja!
Neikvæðar staðreyndir.
— Gerard, þegar Islendingar
yrkja um höfuðborgartetrið sitt,
þá eru þeir annaðhvort fullir af
heift yfir þvi hvað borgin er
ómerkileg, eða þá aö þeir eru
afskaplega lftilþægir, sima-
staurarnir syngja og ekkert er
fegurra en vorkvöld i Vestur-
bænum. ÞU ert i hvorugum
hópnum. ÞU segir til dæmis um
Hallærisplanið:
einkennilega grimmt og ein-
kennilega sniöugt
frumstæð villimennskan til-
komumikil og
dýrmæt svo best er að geyma
sér eitthvað
af henni til betri tíma....
— Ég skrifa um fyrirbæri sem
mörgum finnast neikvæð, en ég
held ekki að kvæöin séu nei-
kvæö. Ég reyni að lýsa þvi sem
ég sé og heyri án sjálfsblekk-
ingar, á nokkuö grimman hátt
kannski, en draga upp Ur öllu
það sem er fallegt.
Drykkjukonan, krakkarnir að
vandræðast á Hallærisplaninu,
undarlegar spennur og straum-
rof á næturferðalagi á laugar-
Gerard Lemarquis: útlendingum hættir viöaö trúa þvlsem tslendingar segja um sjálfa sig....