Þjóðviljinn - 17.06.1981, Blaðsíða 15

Miövikudagur 17. júni 1S81 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
Kjartan
Ólafsson,
ritstjóri
á Orkuþingi:
A Orkuþingi i siöustu viku var
m.a. sérstakur dagskrárliöur þar
sem fulltrUum stjórnmálaflokk-
anna var ædaö að kynna viöhorf
flokka sinna i orkumálunum.
FulltrUi Alþýöubandalagsins i
þessum umræöum var Kjartan
Ólafsson, ritstjóri og mælti á
þessa leið:
Vísindaleg þekking og
stjórnmálastarf
Fundarstjóri. Góðir fundar-
menn. Það er fagnaðarefni, að
Ekki fyrir erlend auöfyrirtæki
— heldur í þágu okkar sjálfra
efntskuli til þinghalds sem þessa
i þvi skyni aö ráöa ráöum sinum
um orkumál, svo mikilvægur sem
sá málaflokkur er i okkar nU-
timabUskap. Og sérstök ástæöa er
einmitt til þess aö leiöa saman
visindamenn, sem bUa yfir sér-
fræðilegri þekkinguásinu sviöi og
svo okkur hina, sem störfum að
stjórnmálum, þvi aö satt að segja
hefur sambandið þarna á milli
ekki alltaf verið upp á þaö besta.
Vi'sindaleg þekking kemur að
takmörkuöum notum i okkar
þjóöarbdskap nema fyrir hendi sé
pólitiskur skilningur og pólitiskur
vilji til aö nyta þessa dýrmætu
þekkingu, svo i orkumálum sem á
öörum sviöum. Pólitisk stefna,
sem ekki tekur miö af bestu fáan-
legri þekkingu á hverjum tima,
sem ekki viöurkennir staðreynd-
ir, á oftast litið erindi þegar á
hólminn kemur.
Meö þetta i huga er rik ástæöa
til aö hvetja til góðrar samvinnu
visindamanna og þeirra, sem viö
stjórnmál fást. Óviöa er sU sam-
vinna nauösynlegri nU en einmitt
á sviði orkumálanna. Viö viljum
byggja á staöreyndum, en jafn-
framtviljum við nota þekkinguna
til þess aö breyta ýmsu þvi sem
teljast staöreyndir i dag i nýjan
veruleika á morgun landi og lýö
til heilla.
Samþykkt Alþýðu-
bandaíagsins
í mi'num flokki, Alþýöubanda-
laginu, hafa margar samþykktir
verið gerðar i orkumálum á sið-
ustu árum. Ég ætla ekki að þreyta
ykkur meö löngum lestri Ur þeim
plöggum öllum, en rétt er þó aö
lita hér stuttlega til kynningar á
tvær samþykktir Alþýðubanda-
lagsins er varöa orkumálin, ann-
ars vegar punkta Ur samþykkt
siöasta landsfundar flokksins og
hins vegar grundvallarsamþykkt,
sem gerö var af flokksráösfundi
Alþýöubandalagsins fyrir fáum
árum og varðar orkufrekan iön-
aö. I samþykkt siöasta landsfund-
ar segir m.a. um orkumál:
„Orkumál eru einhver örlaga-
rikustu og jafnframt heitustu
deilumál samtimans, eins og eöli-
legt er þegar orkulindir og mikil-
vægirorkugjafar eins og olia fara
þverrandi á næstu áratugum. 1
ljósi þessa þurfa Islendingar aö
lita á orkulindir sinar og gæta
þess aö hagnýta þær af forsjálni
og með hag komandi kynslóða i
huga. Atvinnustefna þarf aö
fylgja orkustefnu til langs tlma.
Forsendur islenskrar orkustefnu
eru m.a. þessar:
1. Réttur samfélagsins til ork-
unnarí fallvötnum landsins veröi
lögfestur á ótviræðan hátt og
jaröhiti neöan viö 100 metra dýpi
veröi lýstur almenningseign.
2. Sjálfstæöi og öryggi þjóöar-
innar i orkumálum verði treyst
sem best með þvi aö koma inn-
lendri orku sem viöast I gagniö og
draga Ur innflutningi á orku.
Þannig veröi fylgst náiö með
möguleikum á framleiöslu inn-
lends eldsneytis og slik fram-
leiðsla hafin eftir þvi sem sam-
ræmist hagkvæmni og öryggis-
sjónarm iöum.
3. Eittfyrirtæki opinberra aöila
annist meginraforkuvinnslu,
flutning raforku um landiö eftir
aöalstofnlinum og heildsölu til al-
mainingsveitna um land allt svo
og til einstakra stórnotenda sam-
kvæmt sérsamningum. Virkjanir
verði reistar fyrir raforkukerfið
viöa um land meötillititilöryggis
og hagkvæmni.
4. Lögð veröi áhersla á hring-
tengingu aðalstofnlina og örugga
dreifingu raforku til notenda.
Verðlagningá orku veröi viö þaö
lágmark miðuð, aö rekstur orku-
kerfanna standi undir heildar-
kostnaði. Beitt veröi sveigjan-
legri verðlagningu til aö hvet ja til
hagkvæmni i orkunotkun og
hamla gegn orkusóun. Heildsölu-
verð á raforku veröi hið sama á
öllu landinu, og áfram verði
markvisst unniö aö jöfnun orku-
verðs. NUgildandi orkuverö til
stóriðju veröi endurskoðaö.”
Og um orkufrekan iðnað
Þá vil ég kynna hér stuttlega
það sem segir i samþykkt flokks-
ráðsfundar Alþýöubandalagsins
fyrir fáum árum og varðar orku-
frekan iönaö:
„Ýmiss konar orkufrekur
iönaöur á f yi lst a rét t á sér og get-
ur falliö meö eölilegum hætti inn i
atvinnulff landsmanna. Þess þarf
hins vegar aö gæta, aö hann sé i
höndum landsmanna sjálfra og sé
byggður upp innan ramma við-
tækra þjóöhagsáætlana, þar sem
rikt tillit veröi tekiö tU skynsam-
legrar auölindanýtingar, svo og
æskilegrar atvinnu- og byggða-
þróunar I landinu. Aöeins koma
til greina fyrirtæki, sem greiöa
viðunandi verð fyrir orkuna sam-
bærilegt við þaö sem öörum iðn-
aði er ætlað aögreiöa, þegar tekiö
hefur verið tiUit til nytingartima
og lægri orkuflutningskostnaöar i
stórnotkun. Forgang hafi sá orku-
frekur iönaöur, sem byggir á inn-
lendum aðföngum, þ.e. hráefni og
orku, sem er sem minnst háöur
einokunarhringum um fram-
leiðsluaðföng og sölu afuröa, sem
felhir að æskilegri þróun byggö-
ar, sem unnt er að byggja upp i
áföngum meö tilliti til fjárhags-
getu þjóöarbUsins, sem fellur aö
mótaöri stefnu um umhverfis-
vernd.” Þetta var tilvitnun i sam-
þykkt flokksráösfundar Alþyöu-
bandalagsins.
Viljum kanna þá kosti
sem hentað gætu fyrir
okkur
Þvi sést stundum haldiö fram,
aö Alþýöubandalagiö sé dragbit-
ur á framkvæmdir i virkjunar-
málum. NU er þaö hins vegar
staðreynd, aö sU rikisstjórn er
nU situr, hefur nýlega fyrir for-
göngu iðnaöarráöherra Alþýöu-
bandalagsins fengið samþykkt á
Alþingi heimildarlög um rösklega
tvöföldun raforkuframleiöslu frá
vatnsaflsvirkjunum á næstu 10-15
árum. Og iðnaðarráöherra hefur
einnig kynnt þaö stefnumið rikis-
stjórnarinnar, sem stuönings-
flokkar hennar standa að, að
jafna orkureikninginn gagnvart
útlöndum fyrir aldamót, en slikt
felur i sér um þreföldun raforku-
framleiðslu frá þvi sem framleitt
er i nUverandi vatnsaflsvirkjun-
um.
Stefnumörkun rikisstjórnarinn-
ar byggir að sjálfsögðu á þvi, að
menn telja likur á, að virkjunar-
hraöi af þessu tagi reynist þjóð-
hagslega bæði viöráöanlegur og
hagkvæmur og menn vænta þess
aö i boöi veröi nýtingarkostir fyr-
irorkuna, sem réttlætt geti þenn-
an framkvæmdahraöa. Hér eru
þó aö sjálfsögöu margir óvissu-
þættir enn fyrir hendi, þegar litið
er 20 ár fram i tfmann. Þar er
ekki bara spurning um þróun
oliuverðsins og eldsneytismál-
anna, heldur margar fleiri spurn-
ingar. Alþýöubandalagiö er nU
sem fyrr andvigt þvi, aö hér veröi
ráöist I störvirkjanir I þvi skyni
aö selja orkuna erlendum auö-
fyrirtækjum á lægsta vcröi. En
Alþyðubandalagiö vill beita sér
fyrir þvi í samvinnu viö aöra, aö
hér veröi gengið rösklega til
verks og kannaðir til þrautar allir
þeir kostir, sem til greina koma
fyrir okkur sjálfa varðandi orku-
frekan iönaö. Þar er Ur ýmsu að
velja eins og ekki þarf að rekja
hér, það hefur verið gert, en
miklu skiptir aö vanda valiö
hverju sinni.
Höldum arðinum hér
Aö sjálfsögöu höfnum viö ekki
samvinnu viö erlenda aðila, geti
hUn oröiö leiö til þess aö greiöa
okkur sjálfum veg til dýrmætrar
þekkingar og til aö opna markaöi
fyrir cáckar framleiösluvörur. En
viö leggjum áherslu á og hana
þunga aö sérhvert fyrirtæki lúti i
reynd islensku forræöi og aö
aröurinn af framleiöslunni veröi
islensk eign en flytjist ekki úr
landi. Viö Utilokum enga mögu-
leika fyrirfram án skoöunar, en
litum fremur til þeirra fram-
leiðslukosta, þar sem hinn alþjóö-
legi markaöur er ekki með öllu
einokaöur af fáum fjölþjóöaris-
um. Þaö mun nU flestra manna
mál, aö viö tslendingar höfum
efnahagslegt bolmagn og alþjóö-
legt lánstraust til aö reisa hér
sjálfir ekki aöeins virkjanirnar,
heldur einnig allstór fyrirtæki i
orkufrekum iönaöi og vitna menn
i þeim efnum m.a. i ummæli Jó-
hannesar Nordal seölabanka-
stjóra.
Ekki nóg að hjóða ódýra
orku og vinnuafl
Auðvitað fylgir sliku einhver
áhætta. En hvaö komast þeir yfir-
leitt Ur sporunum, sem aldrei
taka neina áhættu. Okkar er hins
vegar aö velja kosti, þar sem
áhættan er innan hóflegra marka.
Meö einum fyrirlestrinum sem
hér var fluttur i gær var sýnd
mynd yfir þá þætti sem koma
helst viö sögu i orkufrekum iön-
aöi: hráefni, fjármagn, þekking,
orka, vinna og markaöur. Ekki er
nóg að okkar dómi aö bjóöa aö-
eins fram ódýra orku og vinnuafl.
Viö þurfum aö ná valdi á öllum
þessum þáttum, geta sjálf ráöiö
viö þá alla. SU er stefna Alþýöu-
bandalagsins. Og þá fyrst þegar
svo er komiö höfum viö fullnot af
okkar dýrmætu orkulindum.
Eflum rannsóknir.
Forðumst flaustur
Stjórnmálaflokkarnir á tslandi
ættu aö láta gamlar væringar um
liöna atburdá þoka til hliöar, en
sameinast um nýtt átak til nýt-
ingar orkulindanna, ekki fyrir er-
lend auöfélög heldur i þágu okkar
sjálfra, landsmanna allra. Hraö-
inn i þeim efnum skiptir máli, en
ekki öllu máli þó, þvi eins og i
skák getur stundum veriö betra
aö biöa heldur en leika af sér. Og
við höfum þegar næga reynslu af
flaustursákvöröunum. Rann-
sóknir þurfa aö hafa forgang
fram yfir flest annað. Þaö gildir
um rannsóknir varöandi nýt-
ingarkosti i iðnaöi og einnig um
þær rannsóknir, er varöa sjálfar
orkulindirnar, jaröhitann ekki
sist, einnig vatnsafliö, mó og
surtarbrand svo aö eitthvaö sé
nefnt. Þarna má sist skera viö
nögl, ef vel á að fara. Við hlið
náttUruauðlindanna og vinnualfs-
ins er þaö þekkingin sjálf, sem
verömætust er. HUn er afl þeirra
hluta sem gera skal, þvi fjár-
magniö sprettur þar sem náttúru-
auöur og þekking mætast i einum
punkti.
Til styrkingar þvi at-
vinnulifi sem fyrir er
Alþyðubandalagið leggur rika
áherslu á aö allar framkvæmdir i
orkumálum og orkufrekum iönaöi
taki miö af þvi atvinnulifi, sem
fyrir er i landinu og veröi þvi til
eflingar. Viö crum ekki þeirrar
skoðunar, aö sjávarútvegurinn
islenski sé að komast I þrot og viö
viljum halda uppi myndarlegum
landbdnaöi I landinu. En viö vilj-
um nýta orkulindirnar sem þriöja
þáttinn viö hlið auöæfa sjávarins
og gróðurmoldarinnar til far-
sældar f yrir mannlif I þcssu landi.
Við viljum foröast kollsteypur,
sem valda meiri háttar byggöa-
röskun, cn nýta auð orkulindanna
m.a. til þess aö treysta atvinnulff
og busetu um landiö allt. Viö ger-
um kröfu um fullkomnustu
mengunarvarnir I öllum iönaöi,
bæði utan húss og innan. Viö
leggjum kapp á, að hér veröi á
komandi árum ekki aðeins
byggöur upp orkufrckur iönaöur,
heldur einnig og ckki siöur marg-
víslegur Urvinnsluiðnaöur, sem
allt of hægt hefur þvi miöur geng-
iö aö þróa hér á landi.
Sama heildsöluverð á
raforku um land allt
Við teljum skynsamlegt að hér
veröi byggt upp eitt meginorku-
öflunarfyrirtæki fyrir landið allt,
er einnig reki stofnlinur. Þar
veröi landshlutunum tryggð eðli-
leg áhrif og eölileg heimastjórn.
Heildsöluveröá raforku þarf sem
allra fyrst aö verða hiö sama um
land allt og stefna ber aö enn
frekari jöfnun. Enginn einn
landshluti má telja dýrmætar
orkulindirsina séreign, ekki frek-
ar en fiskimiðin viö landið. Viö i
Alþýöubandalaginu teljum, aö
full og óskoruö yfirráö okkar Is-
lendinga yfir orkulindunum og
þeim framleiöslufyrirtækjum er
á þeim byggja, séu á hverjum
timaforsenda efnahagslegs sjálf-
stæöis þjóðarinnar.
Viö Islendingar stóöum vörö
um landhelgina og unnum sigur i
þeimátökum. Viö þurfum lika aö
standa vörö um orkulindimar og
nýta þær i þágu landsmanna
allra. Viö skulum ræöa deilumál,
en við skulum ekki láta þau
standa i vegi fyrir þvi sem sam-
einar. Ég held aö ráðstefna sem
þessi geti oröið til þess m.a. aö
auka okkur trd á eigin mátt og til
aö stæla vilja til sameiginlegra
átaka. Þá er vel.
Full og óskoruð
yfirráð yfir
orkulindum og
atvinnulífi eru
forsenda
efnahagslegs
sjálfstæðis