Þjóðviljinn - 18.07.1981, Síða 2

2 SIÐ A — ÞJÓÐVILJINN Helgin 18.—19. júll 1981
mér erspurn
Helga Kress svarar Helgu Olafsdóttur...
„Hvers má sín
ein kona gagnvart
19 karlmönnum”?
Með lögum sem tóku gildi 1.
janiíar 1908fengu konur, sem ekki
voru annaðhvort sveitarlimir eða
vinnukonur, kosningaréttog kjör-
gengi til sveitastjórna. Siðar i
sama mánuði var svo gengið til
kosninga i fyrsta sinn eftir nýju
lögunum.Buðu konur i Reykjavik
þá fr'am sérstakan lista sem ein-
göngu var skipaður konum, og
brá svo við að hann fékk langflest
atkvæði og alla fulltrúa kjörna.
Ekki höfðu konurnar þó verið
bjartsýnni en svo að þær voru
aðeins með fjóra fulltrúa á lista
sinum, en hefðu náð inn þeirri
fimmtu ef íboði hefðiverið. Þetta
er eina kvennaframboðið sem
mér er kunnugt um á Islandi, og
það lofaði vissulega góðu. Af 15
fulltrúum I bæjarstjórn Reykja-
víkur árið 1908 voru strax komnar
4 konur. Siðan eru liðnir tveir
mannsaldrar, konur hafa öðlast
aukin réttindi og bylting hefur
orðið i menntun kvenna, en ekki
hefur hlutfall kynja i þessari
stjórn breyst — nema það hefur
oft verið verra en nú. Fjórar voru
þær og fleiri skulu þær aldrei
verða.— Eflitiðerá landiðiheild
má sjá athyglisverðar tölur. I
þeim sveitastjórnum sem nú
starfa eru ails 1147 manns og þar
af eru konur ekki nema 71 talsins.
Sem sagt ein kona andspænis
heilum 16 karlmönnum (og eiga
þó súmar nóg með einn). A þvi al-
þingi sem okkur er talin trú um að
sé okkar allra sitja a”eins 3
konur. Og hvers má sin ein kona
gagnvart 19 karlmönnum? Engin
af þessum þremur konum er kjör-
dæmakjörin, og gefur það glögga
hugmynd um það hvernig raðað
er á framboðslistana. Af þessum
tölum má sjá, að konur eru svo til
gjörsamlega valdalausar, þegar
þau mál eru ráðin sem varða
okkur öll. Reynsluheimur
kvenna, viðhorf þeirra til hinna
ýmsu mála, sem vegna þjóð-
félagslegrar stöðu þeirra eru oft
allt önnur en karlmannanna, fá
þar hvergi að koma fram. Konur
eru helmingur þjóðarinnar, eða
meira að segja rúmlega það, og
Krístjana Gunnarsdóttir.
... og spyr Kristjönu
Gunnarsdóttur
rithöfund
Hvað er
kvenna-
menning?
Mér finnst ég alls ekki hafa
svarað spurningu nöfnu
minnar nema að hálfu leyti.
Skammturinn var of.stór.
Mig langar þvi að biðja
Kristjönu Gunnarsdóttur rit-
höfund að draga mig að landi
og svara þvi sem ég leyfði:
Hvað er kvennamenning, og
að hvaða leyti er hún frá-
brugðin karlamenningu eða
þvi sem við yfirleitt skiljum
með orðinu menning?
hvað er sanngjarnara en þær fái
að ráða lifi hennar og sjálfra sin
sem þvi svarar?
Sé litið á lista stjórnmálaflokk-
anna til sveita- og alþingiskosn-
inga, kemur i ljós að þar er vissu-
lega pláss fyrir konur (annað-
væri ekki taktiskt), en aðeins að
vissu marki. Og efstu sætin, þ.e.
þau sem öruggust eru til áhrifa
eru skipuð karlmönnum. Sé litið á
aðrar stofnanir þjóðfélagsins má
sjá að niðurröðun karla og
kvenna i áhrifastöðurerundarlega
lik þvi sem gerist á framboðslist-
um. Þar er pláss fyrir konur, en
valda- og áhrifastöður skipa svo
til karlmenn einir. Þvi ofar sem
dregur i valdastiganum þvi færri
verða konurnar. Það virðist
m.ö.o. ekki fjarri þvi að álykta
sem svo að hver stofnun hafi
ákveðinn kvennakvóta, svona 1%
til 10%, eftir staðsetningu i valda-
pýramidanum. Þennan kvenna-
kvóta sér maður alls staðar, i
skólabókum, bókmenntasögum,
fréttum. Og hætt er við að rit-
stjórum dagblaðanna (sem allir
eru karlkyns) þyki ekki 'við hæfi
að svokalláð „kvennaefni” fari
mikið yfir tiu prósentin.
Allir stjórnmálaflokkar og öll
tæki og stofnanir islensks vald-
stjórnarkerfis eru karlastofnanir,
og þar er konum úthlutaður
staður að geðþótta karlmann-
anna, og þær eru þar á forsendum
þeirra. Ef þær eru með eitthvert
þras, vilja t.d. fá að verða for-
setar bæjarstjórna eða jafnvel
ráðherrar, þ.e.a.s. vilja fá að
ráða einhverju, er málið um-
svifalaust gert að karakterspurs-
máli. Þær eru kallaðar ósam-
vinnuþyðar, einstrengingslegar
eða barnalegar og ekki sagðar
vita betur. Sumar vilja bara láta
bera á sér. Þetta er lögmál karl-
veldisins og þvi verður ekki
breytt nema við sjálfar gerum
það. Það þýðir ekkert að ganga
inn i flokkana og biðjaum breyt-
ingar i' nafni réttlætisins, það er
fullreynt. Karlmenn gefa ekki
upp stöður sinar af fúsum og
frjálsum vilja. Auðvitað ekki.
Helga Kress lektor
Þetta vissu konurnar 1908, og
þetta eigum við að vita nú t.d. i
þeim sveitastjórnarkosningum
sém framundan eru. Þess vegna
finnst mér að kvennaframboð eigi
ekki aðeins rétt á sér, heldur vil
ég beinlinis nota tækifærið til að
hvetja til þess, ekki aðeins á
Akureyri, heldur einnig i Reykja-
vík og á öllum öðrum stöðum þar
sem þvi verður við komið. Þetta
þyrfti að verða landshreyfing, og
enn er nægur timi til stefnu.
ÞU spyrð hvort slikt kvenna-
framboðættiað verða róttækt eða
það sem þú kallar „þverpóli-
tiskt”. Allar konur eru kúgaöar,
hvar i flokki eða slétt sem þær
standa, og i hvaða stjórnkerfi
sem er. Þær eru ólaunaður vinnu-
kraftur á heimilunum, og það eru
þær sem vinna láglaunastörfin.
Arið 1979 náðu aðeins 3% is-
lenskra kvenna — eða 814 konur
— meðaltekjum,en hins vegar
61% karlmanna. Innan við 1% af
auði jarðar er i eigu kvenna.
Konur eru minnimáttarhópur, og
það er fleira sem sameinar jiær
en sundrar þeim. A grundvelli
flokkapólitikur getur þvi kvenna-
framboð aldrei verið reist. Að
nota orðið „þverpólitiskur” i
þessu sambandi finnst mér vera
að hugsa eftir brautum sem
lagðar hafa verið af karlmönn-
um. Orðið gerir ráð fyrir að
stjórnmálaflokkarnir hljóti að
vera undirstaðan, og málið sé
bara að konur, sem þar eru getið
komið sér saman um einhver sér-
stök „kvenna”málefni. Kvenna-
framboð er i sjálfu sér róttækt, og
það hlýtur að grundvallast á vel
skilgreindri og mótaðri kvenna-
pólitik sem sprottin er Ur reynslu-
heimi kvenna eða þvi sem kallað
hefur verið kvennamenning.
mest, best* verst
Besti líkams-
vöxturinn
Ef til vill væri réttara aö segja
að franska leikkonan Anna Held
hafi haft óvanalegasta vaxtarlag
sem sögur fara af, en vist er að
góður þótti vöxturinn á meöan
hún var og hét i Hollywood um
aldamótin. Frúin baðaöi sig ein-
göngu i mjólk og lenti í mála-
ferlum við mjólkursamsöluna
þar i borg, vegna þess að hún
kvaöst hafa fengiö á hótel sitt 400
gallon af mjólk, sem var orðin
súr.
Að ööru leyti var hún sem sagt
frægust fyrir stundaglasavöxt
sinn. Dauöi hennar var og er enn
óútskýröur, en ýmist var talið að
hún hefði látist vegna skurðað-
gerðar, sem átti að fjarlægja
neðstu rifbeinin (til að grenna
mittið) eða að lifstykkið hefði
murkað úr henni lifið.

Spönn um mittið. Anna Held
reyröi sig til bana.
Mesta sýndar-
mennskan
Mesta og versta sýndar-
mennska sem um getur var þegar
fréttamaöur nokkur i Florida,
Chris Chubbuck, skaut sig i
höfuöiö i beinni fréttaútsendingu i
sjónvarpinu 1974.
Sama ár hengdi plötusnúður sig
i simasnúru i beinni útsendingu i
Oregon fylki. Lagiö sem var á
þegar hann yfirgaf þetta tilveru-
stig var „Softly as I Leave you.”
Óvanalegasta
hanastélið
Það er ef til vill ekki réttnefni
að kalla kokteilinn, sem haldinn
var i dýragarðinum I París 1817,
hanastél. öllu heldur filafót, þvi
hinir mörg hundruð gestir sem
boðnir voru löptu úr glösum
sinum inni i rlsabúri upp-
stoppaðs fils. Annars var hana-
stél Justinian keisara i Róma-
veldi heldur höföinglegra, en
þaö var haldið i Hagia Sophia,
kirkjunni i Konstantinópel árið
537 f. kr. Grillaöir, frambornir
og étnir voru i veislunni 1000
nautgripir, 1000 svin, 6000 lömb,
1000 kjúklingar og 500 dádýr.
Versta frétta-
myndin
10 ljósmyndarar, búnir neðan-
sjávarmyndavélum, köfunar-
tækjum, hraðbátum og
aödráttarlinsum voru 15 mánuði
að eltast viö Jaqueline Kennedy
Onassis á dögunum, til að reyna
aö ná af henni nektarmynd. Þaö
tókst loks og árangurinn varð
óskýr og hreyfð mynd af konu
Sjónvarpsstellingin
Afslappandi og hvílandi staöa eftir erfiöan dag. Annar eöa báöir
aöilar dotta oft á meðan. Video gerir sama gagn og islenska sión
varpsdagskráin og er sérstaklega mælt meö þessari stellingu viö aö
gera þaö ekki fyrir þá sem vinna eftirvinnu.
meö brjóst. ttalska timaritiö
Playmen keypti sýningarrétt á
þessari þýðingarmiklu ljósmynd
af frúnni á 75.000$. Onassis eigin-
maöur neitaði að fjármagna
stefnu á ljósmyndarana fyrir að
hafa tekið myndina I óleyfi konu
sinni til mikillar gremju.