Þjóðviljinn - 18.07.1981, Qupperneq 4

Þjóðviljinn - 18.07.1981, Qupperneq 4
4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 11. — 12. júli 1981 st jornmal á sunnudegi Svavar Gestsson skrifar Jafnaðarstefna, sósíalismi hér £ A undani'a"num árum hefur Þjóöviljinn flutt lesendum sinum mikinn fróöleik um stjórnmála- ástandiö i Frakklandi. Hefur blaöiö notiö þess aö hafa á rit- stjórn sinni mann eins og Ama Bergmann, en auk Ama hefur Einar Már Jónsson skrifaö mikiö um frönsk stjórnmál i Þjóö- viljann. Alltfrá vorinu 1968 hefur lesendum Þjóöviljans verið opinn heimur franskra stjórnmála i skrifum Einars Más og á hann miklar þakkir skildar af hálfu okkar lesenda og starfsmanna blaðsins f gegnum tiðina fyrir greinar sínar og fróöleik um fronsk stjómmál. 1 þessum skrifum Þjóðviljans hefur kennt margra grasa og veröur engin upprifjun sett fram hér á þessum blöðum, en á það skal minnt, hér, aö Þjóðviijinn hefur í þessum efnum haft sér- stööu meðal islenskra blaöa. önnur blöð hafa ekki sýnt stjórn- málaþróun Frakklands jafnmik- inn áhuga. Það var þvi vissulega fagnaöarefni þegar fleiri bættust i hópinn f vor, eftir að Alþýðu- bandalagiö sendi Mitterrand heillaóskaskeyti. Serslaklega var athyglisvert aö Alþýöuflokkurinn skyldi allt i einu öölast áhuga á frönskum stjórnmálum : þessum áhuga ber að fagna enda þótt framlag Alþýöuflokksins til um- ræðunnar fram að þessu hafi verið skelfing ómerkilegt. Al- þýðuflokkurinn hefur einkum reynt i þessari umræðu aö sverta Alþýðubandalagið til þess aö sanna aö i raun séu Alþýöu- flokkurinn og Franski sósialista- flokkurinn eitt og hiö sama. Til þess aö ná enn lengra á þessari braut hefur Jón Baldvin nd tekið að sér þaö verkefni aö þýöa sósialdemókratapóst viösvegar aödr heiminum og er það raunar ekki i fyrsta sinn sem Alþýöu- flokkurinn á íslandi lltur fremur á sig sem deild Ur 2. alþjóöasam- bandinu en sem islenskan stjórn- málaflokk. Alþýöuflokkurinn hefur allt frá fyrstu árum tilveru sinnar sótt upphefö sina aö utan og gildir þá eiiiu hvort uin hefur veriö að ræða 2. alþjóöasambandiö, bandariska 'sendiráöiö eöa danska sósial- demókrataflokkurinn. Þau mál veröa ekki gerð aö umtalsefni hér, heldur nýtilkominn áhugi Al- þýðuflokksins á franska sósial- istaflokknum. Enginn myndi fagna þvi innilegar en islenskir sósialistar ef Alþýöuflokkurinn sneri við af þeirri braut hægristefnu sem hann hefur markaö sér á undanförnum árum — en þvi miöur sýnist ekki von á sllkum sinnaskiptum á næstunni. t Þjóöviljanum föstudaginn 10. birti Hjalti Kristgeirsson grein um stefnuskrá franska sósialista- flokksins, „Project socialiste”. 1 greininni skýrir Hjalti margt vel og það vekur at- hygli meö hvaöa oröum franskir sósialistar fjalla um vandamálin og þar er aö finna orö og setn- ingariumræöu um þjóöfélagsmál sem einungis eru notaöar af islenskum sósialistum hér á landi, en ef Alþýöuflokkurinn ætlar aö gleypa franska sósialistaflokkinn veröur hann aö Mauroy, Mitterrand: Tekin stefna á aösameina franska vinstrimenn breyta stefnuskrá sinni i grund- vallaratriðum. Eöa hvar er talaö um arörán i' stefnuskrá Alþýðu- flokksins? Svar: Hvergi. Hvar er minnst á stéttaandstæöur i stefnuskrá A lþýöufl okksins? Svar: Hvergi. Hvar er minnst á auðvaldiö, kapitalismann, i stefnuskrá Al- þýöuflokksins? Svar: Hvergi. Hvar er minnst á sósialisma I stefnuskrá Alþýöuflokksins? Svar: Hvergi. En það er kannski ekki von aö þetta sé aö finna i stefnuskrá Al- þýðuflokksins meö tilliti til for- tiðar hans i stjórnmálalifi Islend- inga og a.thafna hans á við- reisnarárunum. En hefur Alþýðuflokkurinn lært nokkuö siöan? Hvernig bregst hann viö kosningasigri eða ósigri i kosningum? Hvernig bregst hann við i' stjórnarsamstarfi? Hvernig bregst hann við i stjórnarand- stööu? Áöur en þessum spurn- ingum verður svarað veröur vikið aðeins aö þvi hvernig franski sósialistaflokkurinn bregst viö st jórnmálatiöindum. t lok sjötta áratugsins var franska deildin i 2. alþjóöasam- bandinu, SFIO, eöa franski sösialdemókrataflokkurinn, i rúst. Niöurlæging flokksins varð dýpst i forsetakosningunum 1969 þegar Gaston Deferre fékk aöeins 5.01% atkvæöa, en kommiinista- flokkurinn fékk i sömu kosningum nokkuð yfir 20% atkvæða. Francois Mitterrand og nánustu samstarfsmenn hans drógu þá ályktun af niöurstööum sjöunda áratugsins aö þeir yröu að stofna nýjan flokk i stað þess flokks sem kenndi sig jafnan við 2. alþjóöa- sambandið, flokk sem færi aðrar leiöir en sósialdemókrataflokkur Mollets sem sá sina skyldu fremsta i' þvi aö starfa gegn öðrum vinstrimönnum i Frakk- landi. Hugsjón hans snérist um „þriöja afliö” i' frönskum stjórn- málum. Sd hugsjón var dauöa- dæmd og þess vegna lögöu Mitterrand og samstarfsmenn hans áherslu á að undirstrika andstæðurnar og jafnframt aö sameina vinstrimenn gegn hægri- blokkinni. Nýr flokkur varö til: Flokkur sósialista, Parti Socialiste, sem 1971 samþykkti stefnuskrá sem grundvailaöist á einingu vinstri- manna. Francois Mitterrand var kosinn formaöur flokksins á Epinay-þinginu. Stefna flokksins miöaöist og miöast viö endur- nýjun vinstrihreyfingarinnar og meö þessari stefnuskrá skipaði Sósiaiistaflokkurinn sér lengst til vinstri allra vestur-evrópuflokka innan 2. alþjóðasambandsins. Þar meö hafnaði flokkur sósialista fhaldssamstaríi undan- farandi áratuga og lagöi á þaö höfuöáherslu aö sameina vinstri- menn. Þaö var þessi stefna — ein- ingar vinstrimanna — sem vann sigur I si'öustu kosningum i Frakklandi. Flokkur sósialista hefur nú einn meirihluta i þjóö- þinginu, en flokkur kommdnista á aöildaö riltisstjórn landsins engu að siöur. KommUnistar töpuðu fylgi i kosningunum vegna þess að þeir brugöust einingarstefn- unnisem flokkurinn hafðiþó talað fyrir lenguren allir aðrir flokkar. En litum noröur eftir hnettinum á ný — til tslands. Hvernig bregst Alþýöuflokkurinn við ósigri i kosningum, álika áfalli og SFIO varð fyrir i Frakklandi 1969? Viðbrögðin við ósigri 1971 tapaði Alþýðuflokkurinn nær öðrum hverjum þingmanni sinum eftir samstarf við Sjálf- stæöisflokkinn, atvinnuleysi, landflótta og álsamninga. Vinstrimenn hófu stjórnarmynd- unarviöræöur. Alþýöuflokknum var boöin aðild að þeim viö- ræðum. Hann neitaði vegna stefnu hinna flokkanna i land- helgismálinu, en hún var fólgin i þviaö landhelgina skyldi færa Ut i 50 sjómilur og að nauðungar- samningunum við Breta og Vestur-Þjóðverja yröi sagt upp. Alþýöuflokkurinn hélt þvi fast viö þá stefnu sem hann mótaði með Sjálfstæöisflokknum, uppgjafar- stefnuna i' landhelgismálinu. Þannig brást Alþýöuflokkurinn við ósigrinum voriö 1971. Ekki tókst Alþýöuflokknum að rétta hlut sinn i kosningunum 1974 og enn hafnaði hann vinstra sam- starfi. „Farið hefur fé betra”, sagöi formaður þingflokks Al- þýöuflokksins þegar slitnaöi upp úr vinstristjórnarviðræðunum. Þannig brást Alþýöuflokkurinn við ósigri 1974. Viðbrögð við kosningasigri Aðdragandi kosningabarátt- unnar 1978 var býsna óvenju- legur. Björn Jónsson, þáverandi forseti Alþýðusambands Islands réði úrslitum um afstöðu Alþýðu- flokksmanna i verkalýösbarátt- unni um veturinn og vorið. Al- þýðuflokkurinn vann stórfelldan kosningasigur. Alþýöubandalagiö lika. En Alþýöuflokkurinn strekkti yfir til ihaldsins og það var ekki fyrr en eftir átta vikna þóf aö þaö tókst aö draga hann nauðugan til stjórnarsamstarfs. Strax á 2. fundi þeirrar rikis- stjórnar lagöi Alþýöuflokkurinn fram kröfur um kauplækkun — hann stefndi yfir til Ihaldsins. Viðbrögð í ríkisstjórn 1 vinstri stjórninni gerði Al- þýðuflo.kkurinn itrekaðar til- raunir til þess aö sveigja stefnu stjórnarinnar yfir á viðreisnar- brautir með kauplækkunar- tillögum sinum og frumvörpum um aögeröir I efnahagsmálum. Þessum frumvörpum og tillögum var yfirleitt hafnaö — vegna afstööu Alþýðubandalags- ins. Alþýöuflokkurinn náði ekki yfir til ihaldsins fyrr en eftir þrettán mánuöi. Þá ákvað flokkurinn aö fórna annars sterkri málefnalegri stööu vinstri manna með þvi aö sprengja stjórnina og ganga til ihaldsins. Alþýðuflokksforystan henti á haf út ýmsum málaflokkum sem gott samstarf haföi tekist um i vinstri stjórninni — og rauf ásamt Sjálf- stæöisflokknum þing og efndi til kosninga.Tilgangurinn með þing- rofinu var sá að ryöja nýrri við- reisnarstjórn brautina. Þaö mis- tókst. Þannig brást Alþýöu- flokkurinn við i ríkisstjórnarsam- starfi með öðrum en Sjálfstæöis- flokknum 1978-1979. Viðbrögð í stjórnarandstöðu 1 stjórnarandstööu hefur Al- þýöuflokkurinn lagt á það megin- áherslu að nauösynlegt sé að halda Alþýðubandalaginu fyrir utan stjómkerfiö. Talsmenn Al- þýðuflokksins hafa i blaða- greinum og viöar haldið þvi fram að nauösynlegt sé aö „einangra Alþýðubandalagiö”, rétt eins og krafist var á kaldastriðsárunum. Alþýöuflokkurinn hefur tvivegisá undanförnum sjö mánuðum ætt fram á vigvöllinn með kröfur um myndun þriflokkastjdrnar sem heföi i' rauninni þaö markmiö eitt aö halda Alþýöubandalaginu utan stjórnkerfisins. Þessar atlögur Alþýöuflokksins hafa mistekist — enginn hefur áhuga á þvi að vinna með flokki i rikisstjórn sem hefur það aö yfirlýstu markmiði aö hann sprengi stjórnina fái hann ekki öllum sinum vilja framgengt enda þótt hann hafi aðeins um sjötta part kjósenda á bak við sig. Jafnframt birtist pólitik Alþýöu- flokksins i' stjórnarandstööu i kröfum Jóns Baldvins og og Vil- mundar um algera yfirstjórn peningaaflanna yfir daglegu lifi fólksins. 1 þeim efnum má ekki á milli sjá hvor gengur lengra i of- stækinu, leiöarahöfundur Alþýðu- blaösins eða Hannes Hólmsteinn. Þannig bregst Alþýöuflokkurinn viö i stjórnarandstööu Margar undan- tekningar — sem betur fer Enginn má skilja orð min svo að ég fagni þessari öfugþróun Al- þýöuflokksins. Þvert á móti ber aö harma hana. Hitter þó ljóstaö sósialistar geta ekkert sótt til Al- þýöuflokksins — og hafa raunar ekki getaö siðan Hannibal var rekinn foröum. Þess vegna hefur þaö á siðari árum komiö i hlut Al- þýöubandalagsins að halda uppi merki jafnaðarstefnunnar, sósia- lismans, á Islandi. Alþýðubanda- lagið leggur áherslu á róttækt andsvar við kreppueinkennum kapitalismans. Alþýöubandalagið hafnar frumskógarlögmálum markaðar- ins og peningahyggjunnar. Al- þýðubandalagið leggur áherslu á félagslegar úrlausnir en hafnar úrlausnum einkagróöaaflanna. Alþýöubandalagiö er reiöubúið til aö verja ávinning stéttarbaráttu liöinna áratuga i samvinnu og samstarfi við aðra aðila — eins og núverandi nkisstjórn er gleggst dæmi um. Það er þó ekki aðeins um aö ræöa vörn, heldur einnig sókn á mörgum sviöum félags- legra réttindamála, sem ekki veröa rakin hér aö sinni. Hér á undan voru rakin nokkur dæmi um viðbrögö Alþýðuflokks- ins hvort sem hann er i stjórn eða stjórnarandstöðu, hvortsem hann vinnur kosningasigur eða tapar kosningum. Flokkur sósialisla i Frakklandi ákvað að snúa sér frá hægristefnu 2. alþjóöasambands ins að þvi aö sameina franska vinstrimenn er hann tapaði hverjum kosningunum á fætur öörum á arunum fram til 1969 og þrir flokksmenn af hverjum fjórum lögöu á flótta. Flokkur sósialista i Frakklandi brást þannig viö kosningasigri sinum 1981 að hann tók kommúnista og vinstri radikala meö I rikisstjórn enda þótt fiokkurinn hefði einn meirihlutai þjóðþinginu. Flokkur sósialista i Frakklandi vann i stjórnarandstööu frá 1971—1981 sleitulaust aö þvi aö sameina vinstrimenn — einnig eftir að kommúnistaflokkurinn rauf það samstarf sem áöur haföi tekist. Þannig er grundvallarmunur á viðbrögðum flokks sósialista og Alþýðuflokksins — enda kemur það engum á óvart sem þekkir stefnu þeirra beggja. Verður það ekki tiundaö hér, en minnst á aö meginstefnumál franska sósia- listaflokksins er full atvinna og hann hafnar „mónetarismanum” og neitar að aðskilja baráttuna gegn verðbólgu og gegn atvinnu- leysi. 1 öllum þessum mála- flokkum er stefna Alþýðuflokks- ins á Islandi allt önnur. En það væri beinlinis ósanngjarnt að ljúka þessari grein án þess að geta þess sem vel er gert: Alþýðuflokksmenn starfa margir vel i verkalýöshreyfing- unni og i bæjarstjórnum — einnig iborgarst jórn Reykjavíkur. Þetta fólk sem starfar vel og af miklum heillindum má ekki draga i dilk með sprengjuliöinu. En þessi hópur fólks fær engu að ráða um stefnumótun Alþýöuflokksins frá degi til dags: þessu fólki var stillt upp viö vegg þegar sprengjuliðiö ákvaö aö ganga út úr vinstri stjórninni haustið 1979 og þvi var nauðugur einn kostur, — sá, að láta undan kröfum sprengiliðsins. Þetta fólk er ekki ánægt meö leiðara Jóns Baldvins og Vil- mundar, árásir þeirra á Ásmund Stefánsson eöa liðsinni þeirra við kröfum Læknaþjónustunnar — né Sjafnarmálin i borgarstjórn. Ég fullyröi og þekki þaö raunar af eigin reynslu og samtölum viö fjölda fdlks aö mikill hluti þeirra sem studdu Alþýöuflokkinn 1978 á enga samleiö meö núverandi forystu hans. Mikill meirihluti þessa fólks á samleið með Al- þýöubandalaginu, sem eittflokka hefur lagt rækt viö aö halda fram i orði og verki hugsjónum jafnaðarstefnunnar, sósia- lismans, á Islandi,

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.