Þjóðviljinn - 18.07.1981, Qupperneq 10

Þjóðviljinn - 18.07.1981, Qupperneq 10
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 18,—19. júll 1981 ritstjórnargrein Meirihlutaeign er þj óðarnauðsy n Það hefur veriö kjörorö Al- þýöubandalagsins aö allt at- vinnulíf á íslandi skuli lúta is- lensku forræöi. Flokkurinn hef- ur aldrei útilokaö samstarf viö útlendinga við vissar aðstæöur, en settþau lágmarksskilyrði, að samstarf viö erlenda aöila um atvinnustarfsemi hérlendis byggðist á meirihlutaeign ís- lendinga, islenskum lögum og lögsögu islenskra dómstóla. Sú stefna sem mótuö var i ráð- herratiö Magnúsar Kjartans- sonar 1971 til 1974 hefur notiö æ meira fylgis innanlands eins og giöggt kom fram á orkuþingi i vor. Nýveriö hafa Framsóknar- menn sett fram hugtakið „virk islensk yfirráð”, sem i raun er aö megininntaki hin mötaða stefna Alþýöubandalagsins um „islenskt forræði” i atvinnulif- inu. Aörir hafa andæft þessari skoöun á þeim forsendum aö meirihlutaeign sé ekkert úr- slitaatriöi i samstarfi við aðila sem ráða mikilvægum þáttum i rekstrinum, svo sem aöföngum, tækni og sölu. Meirihlutaeignin skapi Islendingum aöeins aukna áhættu, en hafi ekki i för með sér islenskt forræði eöa virk yf- irráð. Margvisleg reynsia, m.a. af viöskiptum við Alusuisse, hefur leitt til þess aö trú manna á nauðsyn meirihiutaeignar hefur styrkst. ÍSAiL og ALUSAF Herum saman ÍSAL á tslandi og ALUSAF i Suður-Afriku meö hliösjón af þýöingu meirihluta- eignar. Hér er um að ræöa ál- bræöslur af svipaöri stærö, byggöar á sama tima, og hrd- efni — súrál og anóður — fengu þær frá sömu stöðum og frá sama aöila, ALUSUISSE. Mun- urinn er sá, aö Alusuisse á tSAL 100%, en rikisstjórn Suður-Afr- iku á öruggan meirihluta i ALU- SAF, eöa 67% á móti 18% i eigu Alusuisse. A svipuðum tima og vart veröur hækkunar i hafi á súráli til tSALS, eða 1974 og siðar, hækkar einnig súrálsverð og an- óöurverö til ALUSAF. Þetta sætti rikisstjórn Suður-Afriku sig ekki við og sagði upp samn- ingunum viö Alusuisse, eftir aö slitnaði upp úr tilraunum til samkomulags, og bauö súráls- viöskiptin út. Suður-Afrika fékk samning við Alcoa um súráls- kaup til langs tima á miklu lægra verði en Alusuisse hafði selt á. Ekki nóg með þaö. ALU- SAF hætti einnig aö kaupa raf- skaut — anóöur — af ALU- SUISSE og setti upp eigin raf- skautaverksmiðju. Súráls- ágreiningurinn fór fyrir geröar- dóm Alþjóðlega verslunarráðs- ins i Paris og lyktaöi honum 1977 með dóm Suður-Afriku i vil. iSALer pappirsgagn Islenska rikisstjórnin er i allt annarri stöðu, gagnvart ALU- SUISSE. „ÍSAL er að sjáifsögðu að öllu leyti i eigu Alusuisse, sem gctur nákvæmlega stjórnað gerðum fyrirtækisins og hvers- kyns samningum sem það ger- ir”, segir i lögfræöilegri álits- gerö D.J. Freeman & Co. Jafn- vel þótt Alusuisse hafi hlunnfar- iö islenska rikiö hvaö snertir orkuverö, súrál, rafskaut og e.t.v. einnig fjármagnskostnað, eru tök rikisvaldsins á þvi að rétta sinn hlut á engan hátt sambærileg viö þá möguleika sem stjórn Suöur-Afriku haföi meö meirihlutaeign sinni i ál- bræðslunni ALUSAF. Enda þótt stjórn ISALS — sem aö nafninu til er isleriskt hluta- félag og ber hið viröurlega heiti Islenska álfélagiö h.f. — geti notað ákvæði i svokölluðum að- stoðarsamningi sinum viö ALU- SUISSE til þess aö krefjast bestu kjara af hráefnum til framleiöslu sinnar, hefur aldrei verið viö þvi aö búast að neitt frumkvæöi kæmi frá henni. Meirihluti stjórnar ISAL er skipaður af Alusuisse og stjórn- in sjálf hefur aldrei fengið nein- ar upplýsingar, sem máli skipta, né fariö meö völd sem tekur aö nefna þvi nafni. 011 völd eru i höndum fram- kvæmdastjórnar, sem i eru Ragnar Halldórsson forstjóri, skipaöur af ALUSUISSE, og Svisslendingur, aö svo miklu leyti sem fyrirtækinu er ekki stjórnaö beint úr aöalstöövun- um i Sviss. ISAL og stjórn þess eru ekkert annaö en pappirsgagn og nær- vera tveggja rikisstjórnarfuli- trúa á fundum hennar aðeins til þess að láta hlutina lita betur út á pappirunum. Möguleikar is- lenskra stjórnvalda til þess að rétta lilut sinn gagnvart ALU- SUISSE eru alfariö fólgnir i pólitiskri samstööu um kröfur d hendur auðhringnum, og þeim stjórnvaldsaðgerðum, sem menn eru tilbúnir til þéss að beita, láti Alusuisse ekki undan réttmætum kröfum. Islenskt eða erlent Enda þótt leitast yröi við af hálfu rikisins aö láta reyna á samningsákvæði um erlendan gerðardóm, eða meðferö fyrir islenskum dómstólum, tæki þaö mörg ár, og á meðan væri litiö sem ekkert hægt að aöhafast. I Einar Karl Haraldsson skrifar Suður-Afriku var hinsvegar hægt aö gera samþykktir i hlutafélaginu gegnum meiri- hlutaeign rikisins um aö leita | annaö en til Alusuisse með hrá- efnissamninga, og reisa raf- skautaverksmiðju. Fleira má tina til sem rök- stuðning fyrir meirihlutaeign. En mikilsverö er sú yfirlýsing Jóns Sigurðssonar, forstjóra ts- lenska járnblendifélagsins, sem rekur og á járnblendiverk- smiöjuna á Grundartanga í fé- lagi við Elkem i Noregi, að hann hafi skipt um skoðun i sambandi við gildi meirihlutaeignar. Aður var hann henni andvigur, en segir nú i viðtali við Timann: „Það sem ég áttaði mig ekki á, fyrr en ég fór að vinna við þetta er að það mikilvægasta við fyr- irtæki af þessu tagi er framlag þe ss til iðnþróunar- og iðnaðar- fjárfestingar, það er það fjár- magnsflæði, sem það getur skil- að á ári hverju út i atvinnulifið. Þetta eru ákaflega stórar fjár- hæðir, þegar fyrirtækið sjálft er komið yfir byrjunarörðugleika, og það skiptir meginmáli að ákvarðanir um ráöstöfun þessa fjármagnsflæðis séu teknar út frá islenskum hagsmunum.” Eignaraðild rikisins að Is- lenska járnblendifélaginu er 55%. Af þvi leiðir eins og Jón Sigurösson áréttar: „Hér verð- ur þetta fjármagnsflæði ekki notaö nema i þágu þessa fyrir- tækis og annarra islenskra hagsmuna.” Hugsum okkur Ragnar Hall- dórsson forstjóra ISAL segja þessi sömu orð. Meö 100% eign ALUSUISSE á Islenska álfélag- inu, eins og i dag, væru þau arg- asta öfugmæli, en með’ meiri- hlutaeign islenska rikisins i IS- AL væru þau þýðingarmikið innlegg i umræðu um iönvæð- ingu á tslandi. —ekh RITSKOÐ Á dögunum birtum við kafla úr fréttabréfi Jóns forseta Sigurðssonar til blaðs eins í Osló — var þar fjallað um vandræði yfir- valda, sem vildu koma í veg fyrir að kaþólsk villa væri lesin yfir íslending um. Hér birtum við annan kafla úr fréttabréfi frá Jóni — þar er f jallað um mál Jóns Ölafssonar, sem orti (slendingabrag og var dæmdur fyrir. En þar er m.a. talað um að íslensk þjóð þekki ekki heims um slóð ,,djöfullegra dáðlaust þing en danskan íslend- ing." Textinn var ortur til söngs, lagið var byltingar- söngurinn franski, Marseilliasinn. Málaferli um prentfrelsi i Reykjavik virðast hafa vakið mikla athygli um allt Island. Ungur stúdent orti niövisu um dani og lét prenta hana i blaði sem hann ritstýrir, Baldri, og var umsvifalaust stefnt fyrir rétt að skipun Finsens stiftamtmanns, og málið tekið til rannsóknar af lögreglustjóranum i Reykjavik, Arna Thorsteinson kanselliráöi. 1 ákæruskjalinu er vitnað til nokk- urra greina i tilskipun frá 9. mai 1855 um blaðaútgáfu á tslandi, og fjalla þær um uppreisn gegn kon- ungi og um ógnun viö öryggi og frelsi Rikisdagsins (!), ennfrem- ur um móögandi málfar um kon- unginn, drottninguna, ekkju- drottninguna, rikisarfann eða rikisstjórann, og á ekkert af þessu við i þessu tilviki, hversu sammála sem menn geta verið um að fordæma þann hugblæ og þann smekk sem fram kemur 1 áöurnefndum brag. Lögreglustjóri kannaði i byrjun Úr fórum Jóns Sigurðssonar hvort leggja ætti hald á ljóðið, en þegar höfundur upplýsti að blað- inu hefði þegar verið dreift um allt land, og aðeins nokkur eintök væru eftir, var slikt talið óráð, og höfundur var siðan dæmdur viö Undirréttinn i Reykjavik hinn 20. mai til að greiða 50 rikisdala (...) sekt til Fátækrasjóös Reykjavik- ur, ennfremur málskostnað. Stefndi áfrýjaði máli sinu til Yfir- réttar. Er þess dóms beðið með eftirvæntingu, og bjóst hver við sinu eftir þvi hvar hugur býr. Erfiðleikarnir fólust fyrst og fremst i þvi, að þær greinar i prentlögum sem stiftamtmaður höfðaði til áttu alls ekki við um hið kærða afbrot, og þessu virtist dómari Undirréttar hafa áttað sig á, en hann dæmdi ákærða ein- ungis til lágrar sektar 1 stað þeirrar fangelsisvistar sem kveð- ið er á um i lögunum fyrir þar- upptalin afbrot. Blaðið Þjóðólfur segir 11. júni frá þvi, að hinn ákærði hafi skrifað bréf til Justitiarius Yfirréttarins og til fyrsta Assessors réttarins, og vis- að þar til þeirra, hvort þeim þætti ekki við hæfi að vikja úr réttinum, þarsem þeir væru báðir konungs- kjörnir þingmenn, en nokkrar setningar, bæði i sjálfum bragn- um og inngangi hans gætu mjög auðveldlega skilist sneið til þeirra. Þessi harla einstæðu af- brigði hafði Yfirrétturinn tekið til meðferðar og yfirvegunar, en ekki enn kveðið uppúr þegar sið- asta póstskip fór frá Reykjavik. Úrslit eru væntanleg með næstu póstsendingu. Þarsem stiftamtmaður og biskup stjórna Prentsmiðjunni i Reykjavik hafði verið gefin út sú skipun, að Baldur yrði ekki tekinn til prentunar nema gegn fyrir- framborgun prentkostnaðar og pappirs? aðrar heimildir herma að stiftsyfirvöldum skyldi kynnt efni hvers eintaks áður en prent- un hæfist. Semsagt: ritskoðun á Islandi! — m þýddi ISLANDI

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.