Þjóðviljinn - 22.08.1981, Blaðsíða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 22.-23. ágúst 1981
mer er spurn
Þegar örnúlfur Thorlacius
spyr mig hvort önnur trúar-
brögö geti orðið þjóðinni gagn-
legri en kristin trú, svara ég
hiklaust neitandi. En til þess að
gera þessa fyllyrðingu trú-
verðuga ætla ég að færa rök að
henni með nokkrum oröum, þvi
að eitt litið nei mun þykja helst
til smátt svar við svo stórri
spurningu.
Ég geri ráö fyrir þvl að við
ömólfur eigum við nokkurn
veginn sama fyrirbærið þegar
við tölum um trúarbrögð, þ.e.
þá tjáningarhætti eða það
tjáningarform sem menn
styðjast við i leit að rökum fyrir
tilveru sinni, I leit sinni aö Guði.
Hliðstæðrar merkingar er
orðið siður. Við tölum um
kristinn siö og heiöinn eöa
fornan sið, hindúasið o.s.frv.
Þar af eru orð dregin eins og
siöaður og siðlaus. 1 siðferðileg-
um efnum þykir illt að vera sið-
laus og þvi mun það ekki með
öllu vera gagnlaust að þjóðfé-
lagið eigi sér þann sið, þ.e. þau
trúarbrögð, sem menn fái
grundvallað samskipti sfn á og
um leið sitt eigið lif.
Sú var tlð að kristnir menn
virtu að vettugi annarra siöi —■
annarra manna trúarbrögð.
Kristin kirkja boðaði hinn eina
sannleik, vildi rikja yfir sál
manna með andlegum
imperialisma. Meðan heimur
hins kristna manns var þrengri
og smærri en hann er I dag og
kristnar þjóöir drottnuðu yfir
heimskringlunni með sinum
pólitiska imperialisma fékk sllk
firra staðist. En sú tiö er liðin.
Sæmilega upplýstir og greindir
nútimamenn munu sýnu nær
þeim skilningi sem skáldið og
dulhyggjumaðurinn Rúmi
leggur i trúarbrögðin heldur en
þessum gamla kristna skilningi.
Rúml bregður upp mynd máli
sinu til skýringar: Hugsum
okkur að við höfum fyrir
framan okkur nokkrar kristals-
skálar, ein er glær, önnur rauð,
sú þriðja græn, hin fjórða blá
o.s.frv. Nú hellum við tæru
vatni úr sömulind I allar þessar
skálar, segir hann, og sjá — þá
virðist það tært, rautt, grænt
eða blátt, allt eftir lit þeirrar
skálar sem I var hellt. Þannig er
um trúarbrögðin, segir Rúmi,
þau búa öll yfir hinum sama
sannleik sem er eilifur og einn,
en breytist — á ytra borði — og
birtist I ýmsum myndum.
Mér verður það oft að benda á
Séra Rögnvaldur Finnbogason svarar Örnólfi Thorlacius rektor:
Hve traust er staða
kristninnar á íslandi
eftir 1000 ára trúboð?
og geta önnur trúarbrögö oröið þjóöinni
gagnlegri en kristin trú?
aðra hliðstæðu trúarbragða, þar
sem er mannlegt mál, það
tjáningarform sem ööru fremur
gerir manninn að manni.
Kemur nokkrum til hugar að
halda þvi fram að sannleikurinn
verði ekki sagður nema á einni
tungu?
Trúarbrögðin geyma visku
kynslóðanna, hinn dýpsta sann-
leik um mannlegt lif, takmark
þess og tilgang, og þann samleik
tjá þau á ýmsan máta, með
helgisiðum eða hugmynda-
kerfum, trúarljóðum, tónlist,
myndlist og tilbeiðslu. Lif
trúaðs manns á að vera eitt
samfellt tilbeiðsluform.
Sagt er að viö höfum tekið upp
nýjan sið, ný trúarbrögð, á al-
þingiárið 1000. Slik fullyrðing er
marklitil. Mér er stórlega til
efs, að kristinn siður hafi verið
þessari þjóð framandlegri árið
1000 en hann er í dag. Siðskipti
gerast ekki á einum degi. Hinn
kristni siður hafði um langan
aldur verið að hasla sér völl
með þessari þjóð, þegar hann
var formlega viðtekinn árið
1000. Og sú hin sama trú varð
hvorki umsköpuð né afmáð hinn
7. nóv. 1550 er höfuð þeirra
Hólafeðga voru skilin frá bol.
Enn i dag búum við að því er þá
gerðist, kristinn siður varð að
fátækari, þegar það tilbrigöi
hans var hér lögtekið sem kennt
er við Martein Lúther. List var
þá útskúfað úr kirkjum lands-
ins, sem áður höfðu verið lista-
söfn um leið og þær voru helgi-
staðir. Klaustrum var lokað og
sú andleg mennter þar var rækt
hvarf með þeim. Hinn dulræni
þáttur trúarinnar þokaði i
skuggann af skynsemishyggju
og varð að lokum algjör horn-
reka innan mótmælendakirkn-
anna. En etv. varð okkur skað-
vænlegust sú firra er fylgdi sið-
Rögnvaldur Finnbogason
skiptunum að fordæma alla
Mariudýrkun. Ekkert er okkar
ruddalegu og siðlausu samtið
nauðsynlegra en hefja Mariu á
stall á ný.
Siðskiptin voru bylting þvi
miður fremur pólitisk en trúar-
leg, og á byltingartimum er
mörgu verðmætu kastað fyrir
róða.
Prestum ætti öðrum mönnum
fremur að vera ljós og skiljan-
leg okkar eigin samtið, þvi að
hliðstæður þeirrar hreyfingar
sem kennd er við Karl Marx
speglast i sögu kristinnar
kirkju.
Við getum sett þetta fram á
eftirfarandi hátt:
Kristinn siður = kommúnismi
Vesturkirkjan — Austurkirkjan = Moskva — Peking
Mótmælendur
= Evrópv kommúnismi
og spyr Þorstein frá Hamri:
Á ljóðlistin sér jafn djúpar
rætur í huga fólks nú og
á tíð Sigurðar Breiðfjörðs?
Ég er þeirrar skoðunar að
islensk ljóðlist og Islensk tunga
muni jafnan eiga samleið og þvi
verði hnignun ljóðsins um leiö ó-
sigur eða afturför islenskrar
tungu. A ljóðlistin sér jafn-
djúpar rætur I huga fólks nú
sem á tið Sigurðar Breiðfjörðs?
Ef ekki, hvað veldur?
Þessari spurningu er beint til
vinar mins Þorsteins skálds frá
Hamri.
Rögnvaldur Finnbogason
Staðastað

Tuttugustualdarmenn tjá sig
ekki eftir hefðbundnum leiðum
trúarabragða — kristins siðar
eða annarra, heldur tala þeir
pólitiskum tungum og kenna til
vlsinda ideologiur sinar. Margir
nefna þessar ídeológiur gervi-
trúarbrögð og er það ekki út i
hött. Á vissu aldursskeiði kunna
þessi pólitisku hugmyndakerfi
að geta veitt mönnum andlega
fullnægingu, en er líður á ævina
og menn taka að þroskast af
reynslu áranna spyrja menn
annarra spurninga en þar er að
finna svör við. Þá verður
mörgum manni á að virða að
vettugi þann sið sem hann er
fæddur til, því að gervitrúar-
brögðin eru afbrýöisöm og þola
engan sér við hlið. Þá leitar
margur góður drengur langt
yfir skammt, menn eru á þönum
yfir bæjarlækinn að sækja sér
vatn. Við eigum þetta allt hér i
handraðanum, hinn kristni
siður geymir alla speki og allan
sannleik, allt það sem fjöl-
bragðamágusar ýmsir reyna að
bjóða falt, oftundir fölsku flaggi
og i nafni framandi trúar-
bragða.
Við getum spurt sjálfa okkur
hvort hyggilegt sé að vænlegt til
árangurs að taka upp nýja
tungu, fara að mæla á sanskrit
eða fornkinversku þvi að þar
verði sannleikurinn sagður
betur en á Islensku. Það væri
hliöstætt þvl að ganga framandi
sið, öðrum trúarbrögöum, á
hönd.
En kirkjan má ekki bregðast
þeim helga og forna arfi sem
hún á að varðveita, hún er
tengiliður samtiðar við liðna
tima, gengnar kynslóðir, og þvi
verður hún að vera þess um-
komin að gera helgan arf for-
tiðar að lifandi veruleik fyrir
samtíð sinni. Þekking á fram-
andi trúarbrögðum er nútíma-
mönnum algjör nauðsyn,
þekking eyðir hroka og for-
dómum og skapar virðingu og
lotningu fyrir trú ókunnugra
þjóða sem af öðrum sið eru en
við. Viðhorf okkar til annarra
trúarbragða eiga þvi að mótast
af þekkingu en hvorki sleggju-
dómum né fákænum undir-
lægjuhætti.
ritstjórnargrein
Verk sem tala
Sumarið 1981 verður ekki
flokkað með „heitum” sumrum
i Islenskum stjórnmálum,
a.m.k. ekki ef svo fer fram sem
enn horflr nú I lok hundadaga.
A heimili rikisstjórnarinnar
hefur rlkt góður friður og margt
gengið i haginn i okkar þjóðar-
búskap.
Flestir muna að undir lok
slðasta árs var þvl spáð af
Vinnuveitendasambandi
tslands að á árinu 1981 færi
veröbólgan upp fyrir 80% og var
þessari spá á slnum tlma mikiö
hampað I fjölmiðlum, ekki sist
Morgunblaðinu. Aðrar verð-
bólguspár nefndu þá 70—80%,
nema rikisstjórnin léti alvar-
iega til sin taka.
Þegar rlkisstjórnin boðaði
efnahagsráðstafanir sinar um
slðustu áramót voru þær taldar
gjörsamlega einskis virði af
stjórnarandstöðunni og þvi
haldið fram að ef verðbólgan
lækkaði eitthvað vegna þessara
ráöstafana á fyrstu mánuðum
ársins, þá myndi hún þjóta upp
á ný með vorinu, og allt verða til
einskis. Rlkisstjórnin sagði hins
vegar að ráðstafanir hennar
miðuðu að þvi að koma verð-
bólgunni niður i 40% strax á
þessu áriog tryggja þannig aö
hún yrði helmingi minni en spá-
dómar Vinnuveitendasam-
bandsins hljóðuðu upp á og um
þriðjungi minni en verið hafði á
siðasta ári.
Hvar standa málin nú þegar
liður að hausti? Nú liggur fyrir
að verðbólgustigið reyndist ekki
bara við 40% ársmörkin þann 1.
febrúar, heldur lika þann 1. mai
og einnig þann 1. ágúst. Og nú er
bara ein mæling eftir á þessu
ári, þann 1. nóvember. Nú er
ekki lengur deilt um það, hvort
rikisstjórninni muni takast að
þoka verðbólgunni niður um
þriðjung strax á þessu ári og
tryggja þannig að verðiags-
hækkanir verði I ár helmingi
minni en hin „vlsindalega” spá
Vinnuveitendasambandsins
hljóðaði upp á. Nú I lok ágúst
eru allir orönir sannfærðir um
að þetta muni takast, og Vinnu-
veitendasambandið hefur þegar
lækkað sina verðbólguspá um
fullan helming!!
Rikisstjórn Geirs Hallgrims-
sonar þóttist á slnum tima ætla
aö sigrast á verðbólgunni með
þvi að skera stórlega niður
kaupmátt launa. Verðbólgan
var þó meiri þegar Geir Hall-
grlmsson skilaði af sér lykl-
unum að stjórnarráðinu, heldur
en þegar hann tók viö þeim, og
aldrei I sögunni, hvorki fyrr né
siðar, hafa islendingar farið svo
margfaldlega fram úr öðrum
Evrópuþjóðum I verðbólgu-
málum, sem einmitt á valda-
tlma Geirs Hallgrimssonar,
þegar hvað harðast var ráðist á
kaupmátt launa almennings.
Við stjórnarskiptin sumarið
1978 var verðbólgan sjö sinnum
meiri hér, en hún þá var að
jafnaði I iönríkjum Vestur-
landa.
En hefur árangur I veröbólgu-
málunum nú þá náðst með þvi
Kjartan
Ólafsson skrifar
að skera niður kaupmátt launa?
Nei, svo er ekki. —
Samkvæmt opinberum tölum
hagdeildar Alþýðusambands
islands er kaupmáttur kaup-
taxta verkamanna hærri I
hverjum einasta mánuði það
sem af er þessu ári, heldur en
hann var i sömu mánuöum i
fyrra. Og samkvæmt sömu
heimild verður kaupmáttur
kauptaxta verkamanna á yfir-
standandi samningstimabili,
það er frá 1. nóvember 1980 — 1.
nóv. 1981 4—5% hærri, en hann
var að jafnaöi næstu þrjá mán-
uði fyrir samningsgerðina og
2—3% hærri en hann var næstu
12 mánuði fyrir samnings-
gerðina. Samt eru allar horfur á
að stjórnvöldum takist aö lækka
verðbólguna um fullan þriðjung
strax á þessu ári.
Þessi mynd hefur verið aö
skýrast nú I sumar og er orðin
býsna ljós. Af þessum stað-
reyndum ætti flestum að vera
auðvelt að draga skýrar póli-
tískar ályktanir um stefnu
Alþýðubandalagsins I launa- og
verðlagsmálum annars vegar
og leiftursóknaistefnu stjórnar-
andstæðinga Sjálfstæðisflokks-
ins hins vegar. Um Alþýðu-
flokkinn þarf ekki að tala hér.
Þeir heyja sjálfir sitt gjör-
eyðingarstríö allra gegn öilum,
uns allt á þeim bæ iiggur i svlð-
andi rúst, og I valnum jafnt
„drengskaparmenn” sem
„skitapakk”.
En með því sem hér var sagt
að ofan er ekki verið að láta að
þvi liggja að kaup láglaunafólks •
þurfi ekki að hækka i komandi
kjarasamningum. Þvert á móti.
Kaupmáttur launa lágtekju-
fólks er nú minni en hann hefur
áöur orðið bestur (árið 1979).
Þetta bil þarf að vinna upp og
vel það á næstu einu til tveimur
árum. Þaö getum við m.a. með
vaxandi framleiöslu og bættum
þjóðarhag. Og kaupmáttur
launa lágtekjufólksins þarf
fyrst og fremst að hækka vegna
þess að tekjuskiptingin og
eignaskiptingin I landinu er nú
sem fyrr langt frá þvl að vera
réttlát.
Dæmiö hér að ofan um þróun
verðlags og kaupmáttar á þessu
ári er dregið fram til þess að
sýna, að hér er hægt að gera
hvort tveggja i senn, þoka verð-
bólgunni niður og lifskjörum
láglaunafólksins upp.
Til þess þarf aðeins rétta
stefnu og nægan póiitiskan og
faglegan styrk þeirra sem sllkri
stefnu vilja framfylgja bæði á
vettvangi verkalýðshreyfingar-
innar og innan stjórnarráðs og
Alþingis. k.