Þjóðviljinn - 16.01.1982, Blaðsíða 19

Helgin 16,— 17. janúar 1982. ÞJÓÐVILJINN — SIDA 19
Annar hluti feröasögu frá Póllandi
verndaðar, geymir Cracow fleira
merkilegten bara Wawel höllina.
1 gamla bænum er markaðstorgiö
(Rynek Glowny) eitt fegursta
miðaldatorg sem enn er varðveitt
i Evrópu. Á þvi miðju stendur
mikil bygging. (Sukiennice)
KlæðahUsið, sem upprunalega
var byggt i gotneskum stil en
siðar endurbyggt i renesans, en
þó án þess að missa allan svip
bernsku sinnar. Núna gegnir
þessi undurfagra bygging sama
hlutverkiog hún hefurgegnt allar
götur siðan — kaupmiöstöð.
Kringum torgið standa rik-
mannleg kaupmannshús frá ýms-
um timum. Að vissu leyti má
segja að þau hafi fengið að gjalda
þessað eigendur þeirra voru rikir
og vildu láta bæöi rikidóm og vald
sjást á framhlið húsa sinna.
Er nyir stilstraumar bárust sem
þóttu glæsilegri en hinir gömlu
var ekki hikað við að rifa niður og
byggja upp, —eða bara bæta við.
NU bera þessi kaupmannahús
rikidóm norfinna eigenda sinna
vitni i hinni algjöru stilringulreið
sem einkennir þau, eða öllu held-
ur framhlið þeirra. Þar ægir
saman gotneskum renesans,
barrok og jafnvel 20. aldar fúnk-
sjónaliskum dráttum.
Gömul hUs geta sagt lifandi
sögu, það geta hUs lika þtítt þau
séu ný. Meira að segja byggingar
sem óvist er hvort verið er að
byggja upp eða rifa niður, þær
geta lika sagt sögu. En þó dauöir
hlutir geti sagt merkilega sögu,
er samt engin saga merkilegri en
sú er sögð er af fólkinu sjálfu, I
iðandi mannlifi götunnar, i verk-
smiðjunni, á kaffihUsinu eöa
annarstaðar i grtískumiklum kál-
garíi h'fsins.
Leiðinlegur
páskadagur
Páskadagur er leiöinlegur
dagur, — næstum eins leiðinlegur
og Föstudagurinn langi. Allt autt,
hvergi neitt lif. Við gengum um
og reyndum að lesa söguna um
lifið úr dauðum mannvirkjum.
Eftir að hafa ráfað um göturnar
svefnvana og skjálfandi af kulda,
fundum við loks eitt af þrem
veitingahúsum borgarinnar sem
opið var þennan leiðinlega dag.
„Kaffi og koniak” sagði Ömi,
„kaffi takk” sagði ég. Ómi fór að
hjarna við, — það fór að færast
roði i andlitið og blik augna hans
bar vitni um þá skerpu er titt
fylgir djúpum hugsunum.
„Heyrðu” sagð’ann. „Mikil
bölvuð þverstæða er þetta að
halda uppá þótt guðið hafi ein-
hverntima i fyrndinni sigrað
dauðann. Fyrir utan að heim-
ildirnareru bara óáreiðanleg um-
mæli þá sigrar dauðinn alltaf
menninga. Annars er mér svosem
sama hvað fólkheldur uppá,— en
það mætti nú gera það á
skemmtilegan hátt. Ha?”
— Eigiði eld? — var spurt fyrir
aftan okkur á einhverju bjöguðu
máli. Við snérum okkur við. Við
næsta borð satungur maður með
mógult úf® hár, skeggbrodda á
tálguðu andliti og gula skán i
munnvikunum. Hann fékk eldinn.
Ómi var rétt i þann mund að set ja
upp djúpa svipinn, i annað sinn,
þegar hann var truflaður. —
Viljiði skipta? — Við svöruðum
með þvi að hrista höfuðiö. Viljiði
brennivin ha? Eða stelpur?
önnur höfuðhristing „Heldur
mannhelvitiö að lifið sé bara að
reykja, drekka og riða? ” Svo kom
djúpi svipurinn aftur.
Að Mariukirkju, sem stendur
við eitt horn markaðstorgsins,
var stöðugur straumur ftílks.
Fólks á öllum aldri. Gamlar
dökkklæddar konur með sorg
I augum, saklaus börn, skugga-
legir þorparar eða grimmilegar
ungmeyjar, — allir fá englaá-
sjónu inni helgidómnum.
Inni við altarið var verið að
vigja saman ungt par. 1 anddyr-
inu beið annaö ásamt aðstand-
endum eftir að fá geistlega bless-
Verkfall
un. Er við gengum út sáum við
hvar þriðjaparið kom aðvifandi i
grænum moskvits leigubil. Við
stóðum i anddyri kirkjunnar
skamma stund án þess að segja
orð. Skyndilega var þögnin rofin,
—Félagi ómihafðisettupp djúpa
svipinn. , ,Ætli pólskar konur séu
mjög dyggöugar? Sko, ég segi
einsog Nietzsche „Ég elska þann
sem elskar sina dyggð” en, —
með þeim fyrirvara aö dyggö-
imar séu ekki of margar. Annars
finnst mér að hér mætti koma
fyrir færibandi.”
Trúaðar konur
Víð hvern skriftasól, sem titt
eru fleiri en einn i kaþólskum
kirkjum, stóð fólk i löngum röð-
um og beið þess i þolinmæði að fá
að hvisla i eyra skriftaföðurins
sinum innstu leyndarmálum.
Vafalaust hafa skriftirnar ein-
hverja sálræna þýðingu sem
teljast má af hinu góða. Það má
kannski þakka þessari hefð, að
nokkru, að sjálfsmorð ku vera
öilu ótiðari i kaþólskum löndum
en lúterskum.En þráttfyrirallar
mögulegar jákvæðar hliðar, þá er
óhugnanlegt að sjá smáböm biða
hljtíð i röðinni i' von um að fá létt
af hjarta sinu „öllum sinum
syndum.” Frá blautu bamsbeini
er fólk alið upp I trúnni á erfða-
syndina. Barnið er syndum vafið
um leið og það kermur úr mtíður-
kviði og allar götur siðan á
manneskjan iægilegri baráttu við
lævlsa syndina sem alls staðar
smýgur og er allt um kring.
Hið sterka vald kirkjunnar yfir
sálunum og þýlyndi fólks gagn-
vart valdi sem það hvorki skilur
né skynjar nema i blindri trú,
hlýtur að grópa sin spor i allt
samfélagslifið.Eftilvill er hér að
nokkru rót þeirrar fylgni sem
virðistmeð einræði ogharðstjórn
annars vegar og sterkri
kaþólskri kirkju hins vegar?
Að kvöldi páskadags, er við
vorum i vonlausri leit að opnu
kaffihúsi, rákumst við á pólskan
Amerikana. Hann visaði okkur á
kaffihús. sem við fundum samt
ekki. — Hvernig er að vera
Amerikani i landisem er umsetið
RUssum? Ég er ekki Ameríkani
ég erPólverjisem býiBandarikj-
unum, ég er listamaöur. — Hann
glotti. — En valdið og kerfið,
hvernig, virkar þaðá þig? Valdið
er kerfiö og kerfið er bara eitt-
hvaö handa fuglunum. Think
about it! bye! — og hann var horf-
inn inn i myrkrið.
Samkvæmt eöli sinu hlýtur
kerfiö að vera f jötrandi. 1 þeirri
viðleitni aö viöhalda sjálfu sér
sniður það einstaklingunum þá
stakka er miðast við það sjálft,
en ekki þarfir einstaklinganna.
Ka’fið er spennitreyja. I Póllandi
hefur fólk, almennt, nægt fé.
Þessi fullyrðing er sönn en samt
er hún fjarstæða, þvi þar vantar
vörur til að kaupa. A Vesturlönd-
um er ofgnótt vara, svo mikil aö á
hverju ári eru þúsundir tonna af
matvælum eyðilögð til að halda
uppi verðinu á hinum „frjálsa”
markaði. Vestrið býr einnig yfir
sinum eigin fjarstæðum, — at-
vinnuleysið eykst og kaupmáttur
launa minnkar.
t Póllandi hefur rikt spilltur
flokkur og þungt skrifræði, en
þrátt fyrir allt er ekki hægt að
ganga á skjön við ýmis þau
grundvallaratriði sem flokkurinn
hefur reist tilveru sina á. 011
félagsleg þjónusta telst til sjálf-
sagðra mannréttinda. En þar er
spilling og þar er skortur.
t Ameriku eru möppudýrin lika
sterk, þar er félagsleg þjónusta
það sem fyrst er ráðist á þegar
harðnar i ári. Félagsleg réttindi
eru þar kreppuvaldur og byrði á
samfélaginu. Þar fá menn að
deyja úr flensu ef þeir eiga ekki
fyrir lyfjum, og fólki er visað frá
sjúkrahúsi þótt það sé með blý-
kúlu i maganum, ef það getur
ekki tryggt borgun i reiðufé.
Þrátt fyrir hina nöturlegu
staðreynd um fjöturseðli kerfis-
ins, þá er samt kerfið bara eitt-
hvað handa fuglunum. Fólk
finnur nefnilega alltaf sinar eigin
leiðir, sem liggja fyrir neðan og
utan. Bæði i V-Evrópu og N-
Ameriku hafa verið gerðar
athuganirsem hafa leitt i ljós að
eftir þvi' sem skrifræðið verður
þyngra og skattkúgunin meiri
þeim mun betur blómstrar öll
samhjálp og vinnuskipti. I skjótu
bragði mætti ætla aö slikt væri
aðeins af hinu góða, en þar eð
með þessu er dregið úr valdi
möppudýranna er þessi eðlilega
sjálfsbjargarviðleitni fólks
stimpluð sem svört vinna- og
glæpsamlegt athæfi. En þarna
eru mörkin;-, kerfið nær ekki
lengra i kúgun sinni. Þótt fólk
hlaupi ekki beinlinis til og brjóti
niður og bylti, þá hefur það svipt
kerfið stórum hluta valdsins, með
þvi að fara leiðir sem eru fyrir
neðan og utan. Fólkið skilur
nefnilega að kerfið, það er bara
eitthvað handa fuglunum. Og þó?
ÚTBOÐ
Rafmagnsveitur rikisins óska eftir til-
boðum i eftirfarandi:
Útboð RARIK-82005. Smiði á festihlutum
úr stáli fyrir 11-19 kV háspennulinur.
Opnunardagur 10. febrúar 1982 kl. 14.00.
Tilboðum skal skila á skrifstofu
Rafmagnsveitna rikisins, Laugavegi 118,
105 Reykjavik fyrir opnunartima, þar sem
þau verða opnuð að viðstöddum þeim
bjóðendum er þess óska.
Útboðsgögn verða seld á skrifstofu Raf-
magnsveitna rikisins, Laugavegi 118, 105
Reykjavik, frá og með mánudeginum 18.
janúar 1982 og kosta kr. 100,- hvert eintak.
Reykjavik 14. janúar 1982
Rafmagnsveitur rikisins.
Leiðrétting á
auglýsingu
sem birtist þann 15. janúar 1982, varðandi
deiliskipulag á Laugarási.
Fallið hafði út úr auglýsingunni, að upp-
dráttur o.fl. liggi frammi almenningi til
sýnis á Borgarskipulagi Reyjavikur,
Þverholti 15, frá og með 22. janúar n.k. tií
og með 5. mars n.k.
Frestur til að skila athugasemdum rennur
út kl. 16.15, föstudaginn 19. mars n.k.
Reykjavik 15. janúar 1982.
Borgarstjórinn i Reykjavík
Húsgagnasmíði
Við viljum ráða röskan og ábyggilegan
starfsmann i lakkdeild i verksmiðju
okkar. Unnið er eftir bónuskerfi.
Upplýsingar á staðnum og i sima 83399.
Kristján Siggeirsson
Lágmúli 7
Þ j ónustuíbúðir
aidraðra
Öskum eftir að ráða starfsmenn i eftir-
talin störf:
1. Ræstingar. 60% starf.
2. Starfsmann i eidhús (afleysing) 70%
starf.
Laun skv. launataxta starfsmannafélags-
ins Sóknar.
Upplýsingar veitir forstöðumaður frá
13—15 daglega.
VOULEZ-VOUS
LÆRA FRÖNSKU?
Nú eru frönskunámskeiðin að fara i gang.
Úrvals frönskukennsla frá 18. janúar til 9.
arpil. Verð frá kr. 700 — 1060. Afsláttur
fyrir yngri en 20 ára.
Innritun virka daga frá 17—19 i Alliance
francaise, Laufasvegi 12 II.
Alliance Fran^aise
— spenna menn beltin
allir sem einn.