Þjóðviljinn - 08.04.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Fimmtudagur 8. april 1982
Rabbað við Hjörleif Guttormsson iðnaðarráðherra
Gagmýnin
hefur ekki
rænt mig
svefni
Sú skoðun er útbreidd
meðal almennings á
íslandi/ að það sé mann-
skemmandi að koma
nálægt stjórnmálum. Samt
viðurkenna allir nauðsyn
þess að stjórnmálaf lokkar
séu til og því verða að
sjálfsögðu einhverjir að
veljast þar til forystu. En
hvers vegna ætli þessi
skoðun sé útbreidd meðal
fólks? An vafa eru skýr-
ingarnar fleiri en ein.
Samt sem áður er óhætt að
fullyrða að sú lágkúra,
sem stjórnmálaumræður
hérlendis fara niður í alltof
oft, veldur mestu um
þessi viðhorf. Það er lág-
kúra í stjórnmálaumræðu,
þegar ákveðin persóna er
tekin fyrir og bókstaflega
allt sem viðkomandi að-
hefst er gagnrýnt. Með því
móti er verið að koma
þeirri skoðun inn hjá fólki,
að viðkomandi sé óalandi
og óferjandi í pólitísku
starfi. Það eru búnar til
ákveðnar klisjur um við-
komandi og síðan er
hamrað á þeim sí og æ,
burtséð f rá því hvort gagn-
rýnin á einhvern rétt á sér
eða ekki. Tilgangurinn
helgar meðalið. Þannig
var stjórnmálabaráttan
fyrir 40 til 50 árum síðan.
Því var f agnað þegar þetta
breyttist og málefnaleg
umræða var upptekin í
ríkari mæli en áður. En
eftir að ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen var
mynduð hefur stjórn-
arandstaðan og málgögn
hennar, Morgunblaðið,
Alþýðublaðið og nú raunar
einnig Dagblaðið og Vísir
tekið upp gamla háttu í
þessu efni. Einn maður
hefur öðrum fremur orðið
skotspónn þessara afla að
undanförnu samkvæmt
gömlu formúlunni, það er
Hjörleifur Guttormsson,
iðnaðarráðherra. Hann
hefur verið gagnrýndur
óvægilega fyrir hvaðeina,
svo sem fyrir að taka ekki
ákvarðanir, en þegar þær
liggja fyrir í stórmálum,
þá er gagnrýnin engu
minni. Formúlan er: Hjör-
leif skal gagnrýna fyrir
allt, alveg burtséð frá
réttmæfi.
Mest hefur Hjörleifur veriö
gagnrýndur fyrir aö hlaupa ekki
til viö ákvaröanatöku I virkjunar-
málum, burtséö frá þvi á hvaöa
stigi nauðsynlegar undirbúnings-
rannsóknir eru. Meöal gagnrýn-
enda eru þeir hinir sömu og hafa
staöiö fyrir stórgölluöum virkjun-
um áöur fyrr, vegna ónógs undir-
búningsstarfs. Má þar nefna Búr-
fellsvirkjun, * sem verður nær
óvirk i mestu isaárum, vegna
þess aö ekki var hlustaö á
viðvaranir sérfræöinga þegar
virkjunin var byggö. Um Kröflu-
virkjun þarf ekki aö fjölyrða, allir
þekkja þaö „ævintýri” og loks
Sigölduvirkjun, meö hriplekt
uppistööulón svo stórskaði er af.
Þegar svo loks kemur að þvi aö
iönaðarráðherra lætur undirbúa
vandlega alla þætti næstu skrefa i
virkjanamálum, ætlar allt vit-
laust aö veröa og persónulegum
sviviröingum linnir ekki.
Hvernig ætli þaö sé að búa viö
slikar aödróttanir, hvernig liöur
manni sem má ekki hreyfa sig án
þess aö fá yfir sig gagnrýnis-
dembu? Otfrá þessum spurn-
ingum báöum viö Hjörleif Gutt-
ormsson um viðtal og spuröum
fyrst, hvort þaö heföi ekki veriö
erfitt aö hefja þingmannsferil á
þvi aö setjast i stól iönaöar-
ráöherra og hafa svo mátt sitja
undir linnulausum áróöri og oft á
tiðum óréttmætri gagnrýni.
Vissi við hverju ég
mátti búast
Þegar ég kom inná þing 1978,
var það jafn óvænt fyrir mig og
aðra. Þaö varekkibúistviöþvi aö
3ja sætiö á lista Alþýöubanda-
lagsins i Austurlandskjördæmi
fæddi af sér þingmann. Þar aö
auki hafði ég ekki veriö aö prila i
stjórnmálum, né að nokkur væri
aö vænta min á þeim vettvangi aö
ég hygg. Ég haföi fremur haft á
móti þvi aö fara i þetta hlutverk,
sem þó varö ekki undan vikist.
Það var raunar óskaö eftir þvi viö
mig, þegar áriö 1967 aö fara i 2.
sæti listans, sem þá var
varaþingmannssæti og viö Helgi
Seljan kepptumst viö aö ýta þeim
kaleik frá okkur og þar haföi ég
betur. Og enda þótt viö værum
bjartsýn á úrslitin 1978, áttum viö
alls ekki von á þvi aö 3ji maöur á
listanum færi inná þing eins og
raun varð á. Þess vegna kom það
mér mjög á óvart, þegar ljóst
varö aö ég var oröinn alþingis-
maöur.
Þetta má þó alls ekki skilja sem
svo aö ég hafi ekki haft áhuga á
stjórnmálum, hann hef ég haft
allt frá æskudögum og ég haföi
tekið mikinn þátt i stjórnmála-
starfi á iægri þrepunum fyrir
Alþýöubandalagiö. Samt haföi ég
meiri áhuga á þeim verkefnum,
sem ég vann aö austur i Neskaup-
staö, bæöi félagsmálum og fræöa-
iökunum. Ég haföi unniö mikiö aö
náttúruvernd, og á náttúrufræöi-
sviöinu haföi ég mörg járn i eldin-
um. Ég h^aföi veriö sjálfs mins
herra og sinnt mörgum þáttum
um hrfö. Ég var þvi ekki óvanur
þvi aö vinna sjálfstætt eöa aö hafa
mikið að gera, þegar ég tók sæti á
Alþingi og geröist iönaöarráö-
herra. Það vildi svo einkennilega
til að ég var búinn aö vera ráö-
herra i röskan mánuö þegar ég
kom fyrst inná þing, þvi aö rikis-
stjónin var mynduð i byrjun
september 1978, en þingið byrjaöi
aö vanda ekki fyrr en 10. október.
Ég gerði mér einnig fulla grein
fyrir þvi eftir áratuga þátttöku i
pólitisku starfi, aö ég mætti eiga
von á óvæginni gagnrýni og ekki
sist i þessu ráöherraembætti. Ég
vissi þvi við hverju ég mátti
búast.
Hjá gagnrýni verður
ekki komist
Varstu ekki kviðinn, þegar þú
settist I stól iönaöarráöherra, án
þess aö hafa nokkru sinni setiö á
þingi?
Nei, ég kveið ekkert fyrir þessu
og leið ekki illa á nokkurn hátt og
mér hefur likaö starfið allvel,
eins og flest annaö, sem ég hef
fengist viö. Ég geröi mér strax
grein fyrir þvi aö ráöherrastarf
er krefjandi, umdeilt og erilsamt.
Ég vissi aö sjálfsögöu ekki
hvernig dagur i lifi ráöherra litur
út, en þegar á heildina er litið er
þetta áhugavert starf og ég iðrast
þess ekkiaöhafa færst það Ifang.
Þaö hefur gefið mér kost á að
takast á viö áhugaverð verkefni.
Þaö er svo annarra aö dæma um
hvernig til hefur tekist. (Og nú
brosir Hjörleifur kankvislega).
Við ræddum þessu næst nokkuö
þá gagnrýni, sem hann hefur
orðið fyrir og Hjörleifur sagði:
Þar koma inni myndina ólik
sjónarmiö og stjórnmálamaður
veröur ævinlega aö sætta sig viö
gagnrýni. Hvort sú gagnrýni er
réttmæt eöa ekki er annaö mál,
en hjá henni verður ekki komist.
Ekki rænt mig
svefni
Ég hef vissulega oröiö var viö,
aö á mig hefur veriö deilt, en sú
gagnrýni hefur ekki lagst þungt á
mig eða rænt mig svefni. Ég
fylgist meö henni eins og ööru i
kringum mig og hef aö sjálfsögöu
oft spurt sjálfan mig, hvort hún sé
réttmæt og hverjar ástæðurnar
séu. Margt af þvi sem sagt er eöa
skrifað um störf min, hefur komið
mér á óvart, en ég viöurkenni aö
oft hef ég fundiö þar inná milli
ágætar leiðbeiningar, þótt þær
séu stilfæröar og sumum kastaö
fram i hálfkæringi.
Sérhver maöur sem fer út i
stjórnmál veröur aö gera sér
grein fyrir þvi aö I þingræöis-
skipulagi deilir stjórn og
stjórnarandstaöa hart og óvægi-
lega og viö þaö er ekkert að at-
huga. Gagnrýni og opin skoöana-
skipti eru Hftaugar lýöræöis.
Gagnrýni er hverjum manni holl,
svo fremi hún sé borin fram á
málefnalegum grundvelli. Eina
gagnrýnin sem mér þykir
hvimleið, hvort heldur ég sjálfur
eöa aörir veröa fyrir henni, er ef
henni fylgir rótarskapur, þar á ég
við illkvittni eöa meinfýsni, án
þess aö tekist sé á um eitthvaö
sem máli skiptir.
Að endurtaka nógu
oft svo að allir trúi
En hvað viökemur þvi, sem aö
mér hefur snúið i þessum efnum,
þá þykir mér gæta einföldunar I
sambandi viö mina málafylgju.
Þaö hefur verið farin sú leiö af
pólitiskum andstæöingum minum
aö búa til klisjur, sem siöan hefur
veriö hamraö á, sjálfsagt meö þvi
hugarfari, aö ef eitthvað er
endurtekiö nógu oft, þá endar þaö
meö þvi aö fólk fer aö trúa þvi. Aö
þessu leyti finnst mér margt af
þessu heldur einfeldningslegt.
Hinu má heldur ekki gleyma,
að stjórnmálamenn hafa svo sem
ekkert á móti þvi aö vera um-
talaöir, i tengslum við þaö sem
þeir eru aö gera hverju sinni. Þaö
ber aðeins vott um aö umhverfiö
lætur sig þaö nokkru varöa, hvaö
þeir aöhafast. Orku- og iönaöar-
ráöherra veröur þvi aö vera
viöbúinn þvi aö náiö sé fylgst meö
hans störfum, vegna þess að þessi
mál hafa i vaxandi mæli komist i
brennidepil og fyrir þvi eru gildar
ástæöur. Ég hygg að óhætt sé aö
fullyrða, aö orkumálin, ásamt
umhverfismálum, hafa veriö mál
málanna á siöasta áratug. Menn
átta sig á undirstöðugildi ork-
unnar i mannlegu samfélagi og
sjá um leiö fram á þurrð orku-
gjafa, eins og til aö mynda oli-
unnar, á komandi árum. Þetta
gerist á sama tima sem viö
tslendingar erum aö fikra okkur
inná braut iðnvæðingar meö stór-
átak I fiskiönaði og vaxandi fjöl-
breytni á öörum sviöum iönaöar,
nú siöast varöandi orkunýtinn
iðnað, þótt umræöur og deilur um
slik fyrirtæki eigi sér aö visu 20
ára sögu aö baki. Vegna þessa
alls liggur þaö i hlutarins eðli aö
orku- og iönaðarmál eru ofarlega
á baugi og sitt sýnist hverjum.
Nákvæmni
borgar sig
Þaö fer hinsvegar ekki framhjá
neinum, sem fylgist meö vopna-
buröi stjórnmálanna, aö pólitiskir
andstæöingar okkar Alþýöu-
bandalagsmanna reyna aö læöa
þvi inn hjá almenningi að viö sem
erum nýir i fararbroddi I flokkn-
um, séum ekki hlutverki okkar
vaxnir. Þar hef ég enga sérstööu.
Þaö er aö sjálfsögðu freistandi aö
koma sliku oröi á þá, sem eru aö
byrja, þetta eru gömul sannindi
og ný.
Nú hefur þú veriö gagnrýndur
fyrir að vera alltof nákvæmur
varöandi þau verkefni sem þú
vinnur aö hverju sinni og þess
vegna gangi mál hægar hjá þér en
eölilegt væri?
Jú, heyrt hef ég þetta. Þessu er
til aö svara, aö ég hef alla tíö
reynt aö fá yfirsýn yfir sem flesta
þætti þeirra mála, sem ég vinn
aö, ekki bara einn og einn heldur
heildarsamhengiö. Þessi starfs-
still reynist eflaust tafsamur um
tima, og getur virst bera vott um
hik, en ég tek það skýrt fram að

„Ég gerði mér strax
grein fyrir því að starfið
er krefjandi, umdeilt
og erilsamt”
„Orku- og iðnaðarráðherra verður að vera viðbúin
því að náið sé fylgst með störfum hans
vegna þess að þessi mál hafa í vaxandi mœli
verið í brennidepli”