Þjóðviljinn - 20.07.1982, Page 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 20. júli 1982
Sjávarútvegsfræðingar geta
látið margt gott af sér leiða
— segir Ludvig Karlsen, kennari við Tromsöháskóla
A dögunum var staddur hér á
landi Ludvig nokkur Karisen,
kcnnari i sjávarútvegsfræði við
Tromsöháskóla i Noregi, i þeim
tilgangi aö kynna sér fiskveiði-
mál islendinga.
Ástæöan fyrir þessum áhuga
Norömannsins er hin mikla sókn
islendinga i sjávarútvegsfræði-
námiö i Tromsö, en þaöan hafa nú
útskrifast fjórir ncmendur frá is-
landiogmunu 12cöa lltaðrir vera
viö nám i skólanum.
Karlscn er menntaður skipa-
verkfræöingur og hefur sérhæft
sig I veiðafæratækni og vann um
tima á rannsóknarstofu Fiskeri
Teknologisk Forsknings Institutt
i Bcrgen, áöur en hann hóf störf i
Tromsö.
Blm. Þjóðviljans notfærði sér
tækifærið og hitti hann að máii,
yfir bleksvörtu sjóarakaffi i
Kaffivagninum á Grandagarði,
og Iagöi fyrir hann nokkrar
spurningar um skólann i Tromsö,
starfsemi FTFI, útgcrðarmál
Norömanna og hvað hann hcfði
hclst haft fyrir stafni meðan á
dvölinni hér stóð.
Sjávarútvegs-
fræðinámið
— Hvernig cr þetta nám hyggt
upp við háskólann i Tromsö?
„Þetta er 5 ára nám, þverí'ag-
legt, ef svo má aö oröi komast, og
nær yíir veiöitæknilræöi, sjávar-
liffræði, fiskihagfræöi, efna- og
örverufræöi og úlvegsskipulagn-
ingu. Námiö er þannig skipulagt,
að aimenn kennsla fer fram i öll-
Frá Kcykjavikurhöfn (mynd: gel)
um greinum fyrstu sjö annirnar,
þ.e. 3 1/2 ár, en siðan velur hver
nemandi sér sjálfstætt rannsókn-
arverkeíni innan eins ákveðins
sviðs og tekur vinnan viö slikt
verkefni venjulega 1 1/2 ár."
— Ilvaöcru margir islendingar
teknir inn árlcga?
„Undanfarin árhafa veriö tveir
til þrir Islendingar i hverjum ár-
gangi, en aö jafnaöi eru teknir um
20nemendur inn i deildina árlega.
Þaö er dálitiö gaman aö þvi, aö
islensku nemendurnir hafa sýnt
minu sviöi, veiöitæknifræöi, sér-
stakan áhuga og núna vinnur einn
sjávarútvegsfræöingur frá okkur,
Einar Hreinsson, hjá Netagerö
Vestfjarða viö rannsóknir á nýj-
um veiðarfærum."
— Ilvaða skilyröi þarf að upp-
fylla til að komast inn i skólann?
„Þaö er krafist 18 mánaða
reynslu i sjávarutvegi af þeim
sem vilja hefja nám i þessu íagi.
Einnig er mjög æskilegt að um-
sækjendur hafi stúdentspróf úr
náttúrufræðideild, eöa sambæri-
lega menntun."
— Er um einhverjar ivilnanir
að ræða fyrir islcndinga varðandi
inngöngu i skólann?
„Nei. Islendingar njóta ekki
neinna sérréttinda i sambandi við
inntöku i skólann og eru settir á
sama bekk og Norömenn i þeim
málum. Hins vegar er staöan sú i
dag, aö skólinn annar öllum þeim
nemendum sem sækja og hafa
nægjanlegan reynslutima."
— Ilvaða gildi helui' nám scm
þetta og hvcrjir eru atvinnu-
niögulcikarnir?
„Sjávarútvegsfræöi er mjög
ungt nám ennþá, lyrstu nemend-
urnir voru teknir inn 1972, þannig
að þaö segir sig sjálft aö námiö er
ennþá i mótun. Þaö sker sig einn-
ig nokkuð úr vegna hinnar þver-
íaglegu samsetningar. A sinum
tima, þegar greininni var komið á
fót, varö nokkur umræöa um gildi
námsins, en reynslan hefur sýnt
aö þaö á mikinn rétt á sér. Þeir
sjavarútvegsfræöingar sem hafa
lokiö námi, hafa allir lengiö störf
við rannsóknastofnanir, sölufyr-
irtæki siávarafurða, útgeröarfé-
lög og hjá opinberum stofnunum
sem vinna aö málefnum sjávar-
útvegsins. Til dæmis er norska
rikið meö ráögjafarþjónustu i
sjávarútvegi i hverju fylki og
hafa mjög margir sjávarútvegs-
fræðingar gengiö i þau störf."
— Hvernig er þessari ráögjaf-
arþjónustu háttaö?
„Fyrirkomulagiö á þessari
þjónustu er þannig, aö ráðgjafar
eru staðsettir i hverju fylki Nor-
egs þar sem sjávarútvegur er
stundaður og siöan hafa þeir
starfsmenn á sinum vegum i
hverju bæjarlélagi, sem aöstoöa
og leiöbeina, bæöi fyrirtækjum og
einstaklingum, varöandi þau mál
sem aö sjávarútvegi lúta. Mér
dettur i hug, hvort þetta gæti ekki
verið athugunarvert fyrirkomu-
lag fyrir lslendinga?"
Kynnt sér vel
íslensk fyrirtæki
— Hvað hefuröu haft fyrir
stafni þennan tima hér á landi?
„Þaö hefur veriö i nægu aö snú-
ast, það vantar ekki. Ég byrjaöi á
að fara til isaljaröar og heim-
sækja Einar Hreinsson, sem ég
minntist á hér áöur. Hann starfar
sem leiöbeinandi lyrir rækjusjó-
menn á lsafiröi og vinnur einnig
að rannsóknum á nýjum veiöar-
lærum hjá Nelagerö Vestfjaröa.
Var mjög gaman aö hitta hann og
kynnast þvi sem hann er aö gera.
Á tsafiröi skoöaöi ég einnig ný-
byggðan stóran fiskibál, en slíkir
bátar eru ekki lengur smiöaöir i
Noregi."
— Ilverju sætir þaö?
„Ástæöan er einfaldlega sú, aö
fiskistolnarnir gefa svo litið af sér
aö það er ekki fjárhagslega hag-
kvæmt aö reka slika báta."
— Fórstu vlðar?
„Já, leiö min lá einnig til Akur-
eyrar þar sem ég skoöaöi Slipp-
stöðina og einnig l'ór ég i heim-
sókn til Úlgeröarfélags Akureyr-
ar. Þar átti ég viöræöur viö Vil-
helm Þorsteinsson framkv.st. og
kynnti mér rekstur lyrirtækis-
ins."
— Varla hefur höfuöborgar-
svæöið orðið útundan hjá þér?
„Nei, nei. Hérna hef ég heim-
sótt Hampiöjuna og Vélaverk-
stæði J. Hinrikssonar, en bæði
þessi lyrirtæki eru meö mikil-
væga l'ramleiöslu íyrir islenska
flotann. Nú, ég heí einnig talaö
við menn i Sjávaraíurðadeild SÍS,
heimsótt sjávarútvegsmálaráöu-
neytiö og kynnt mér rannsóknir á
vegum Háskóla íslands. Ekki má
égheldur gleyma höfninni hérna,
það er lærdómsrikur skóli að
ganga hér um og skoöa togarana
og fiskiskipin."
— Þú ininnist á togarana og
höfnina. Er eitthvað sérstaklega
seni vckur athygli þina hér á ts-
landi?
„Það er nú margt sem vekur
athygli mina hérna. Þaö er
greinilegt á öllu aö framkvæmdir
eru miklar i islenskum sjávarút-
vegi. Það er gaman aö sjá hversu
mörg íiskiskip og togarar eru
norskbyggö og ánægjulegt til þess
aö vita, aö norsku skuttogararnir
skuli reynast eins vel hér og raun
er á, en ástæöan er aö sjálfsögðu
sú aö aðstæöur eru mjög likar hér
og i Noregi.”
— IMnnst þér islaud skera sig
úr, i sanianburði viö Noreg, I
sjávarútvegsmálum?
„Þaö er náttúrlega greinilegt
að sjávarútvegur er miklu þýö-
ingarmeiri atvinnugrein fyrir ís-
land,en f'yrir Noreg. Einnig virö-
ist islensk útgerö eiga auöveldara
með aö laga sig aö breyttum aö-
stæðum; sem dæmi um þaö vil ég
sérstaklega nefna loönuskipin,
sem nýtt eru til netaveiða hluta úr
árinu, en þaö er ekki tilíellið i
Noregi. Þar er þeim lagt við
bryggju milli vertiöa."
— Eru þaö bara jákvæöir hlutir
sein þú hefur tckið eftir?
„Nei, þaö er nú ekki. Ég hef
ekki komist hjá þvi aö sjá aö mik-
ið er um þaö aö skip liggi i höfn,
vegna þess aö útgeröin ber sig
ekki fjarhagslega, og þaö bendir
til að málum sé svipaö háttað hér
á Islandi og heima i Noregi, þ.e.
við vandamál er aö etja varöandi
smiði og rekstur nýrra skipa
þannig aö þau beri sig fjárhags-
lega, en eins og málin standa i
dag eru kostnaöarliöir hærri en
tekjuliðir."
— llvað telur þú aö sé til ráða i
þessum vanda?
„Þetta er auövitaö margþætt
vandamál. Ein af þeim aöferöum
sem hefur veriöreynd i Noregi, er
að finna út svokallaöa tæknilega
hagkvæma hámörkun skipa, þ.e.
hvernig eigi aö hafa skipin útbúin
til að þau komi sem hagstæöast út
i rekstri. Þaö getur veriö mjög
breytilegt eítir stærö og gerö
vinnslustööva sem taka viö aflan-
um.”
— Ilvernig er þessi hámörkun
fundin út?
„Það er gert á þann hátt, aö
notuð eru sérstök reiknilikön þar
sem allir þeir þættir sem spila inn
i reksturinn eru teknir til greina.
út frá þeim er siöan fundið út
hvaða tegund fiskiskipa ætti að
koma hagstæöast Ut, en þaö getur
veriö mjög mismunandi vegna
hugsanlegra breytinga á rekstr-
argrundvelli, stærö lrystihúsa
sem taka viö aflanum, og þvi
hvaöa veiðar eru stundaöar.
Það er einmitt einn þáttur þess-
arar feröar minnar hingaö, aö
fylgjast meö einum nemanda
skólans, Ingólfi Arnarsynisem er
að vinna lokaverkeíni sitt hér á
íslandi, en hann tekur fyrir út-
reikninga af þessu tagi. Hann er i
sambandi viö fiskvinnslufyrir-
tæki hér á landi sem sér honum
fyrir öllum nauösynlegum gögn-
um, en siðan notar hann reikni-
likön frá FTFI i Þrándheimi viö
rannsóknir sinarog vinnur við aö
þróa þessi likön og aölaga fyrir
islenskar aðstæöur."
— Hver er þróun fiskveiðimála I
Noregi, að þlnu mati?
„Þróunin viröist vera i þá átt i
Noregi aö stækka linuflotann. Til
þesss liggja ýmsar ástæöur, m.a.
betra hráefni og orkusparnaður.
Hinar hefðbundnu linuveiöar eiga
erfitt uppdráttar vegna skorts á
vönu beitingafólki og erfiðra
vinnuskilyröa um borö i bátun-
um. Aö undanförnu hefur „Musta
Autoline System", sem er sjálf-
virk linuvélasamstæöa veriö not-
uð meö góöum árangri i norskum
linuveiöum og valdiö þvi aö linu-
veiðar hafa aukist og stórir bátar
hafagetað stundaö þessar veiöar.
Eins og er finnst ekki neitt hent-
ugt kerfi fyrir smábátana, en
miklum fjármunum er variö i
rannsóknir á þvi sviöi og prófuö
bæöi innlend og erlend kerfi."
Rannsóknarstarf-
semi FTFI
— Þú minntist á FTFI. Að
hvaða verkefnum er helst unnið
hjá þeirri stofnun?
„FTFI er meö mörg rannsókn-
arverkefni i gangi, bæöi i sam-
bandi við sjávarafurðafram-
leiðslu, veiðafærarannsóknir og
hagkvæmní fiskiskipa.
Það er vert aö nefna nótalagn-
ingarkerfi fyrir stóra hringnóta-
báta sem eitt af þeim rannsókn-
arverkei'num sem FTFI haföi t'or-
göngu meö, en nú er þetta kerfi á
fullri ferð inn i norskan sjávarút-
veg.”
— Hvaðstarfa margir á vegum
FTFI og úr hverju hefur stofnun-
in að spila?
„Það munu vera um 70 íastir
starfsmenn hjá stofnuninni i dag
og hún hefur u.þ.b. 20 miljónir
Nkr. til að vinna aö sinum rann-
sóknum, en heildarupphæöin sem
variö er til þróunarrannsókna á
vegum norska sjávarútvegsvts-
indaráðsins er um 50 miljónir
Nkr., eða 90 miljónir islenskra
kr.”
— Ilvernig eru tengslin milli
FTFI og háskólans i Tromsö?
„Sjávarútvegsíræðideildin i
Tromsö hefur mjög gott samstarf
við FTFI; bæði nemendur, kenn-
arar og aðrir starfsmenn deildar-
innar taka þátt i verkefnum á
vegum FTFI og að sama skapi
tekur svo FTFl aö sér leiðbein-
endahlutverk fyrir deildina þegar
þess gerist þörf. Þannig er þaö
t.d. mjög mikilvægt fyrir okkur
að yfirmaður fiskiskipadeildar-
innarhjá FTFI, Anders Endal.er
jafnframt annar dósent i fisk-
veiöitækni i sjávarútvegsfræð-
inni.
Þaö kemur sér mjög vel fyrir
háskólann að hafa þetta sam-
starf, þvi ráöstöfunarfé skólans
er litið til rannsókna og FTFI þvi
haukur i horni. Margir sjávarút-
vegsfræðingar hala lika fengið
störf hjá FTFI aö loknu námi."
— Er eitthvað að lokum sem þú
vilt leggja áherslu á Ludvig?
„Það er náttúrlega mikilvæg-
ast út frá minu sjónarmiöi að
þetta nám veröi kynnt vel á ts-
landi, þannig aö þeir islendingar
sem hafa stundaö þaö fái notað
sina menntun. Þvi ég er sann-
færður um aö sjávarútvegsfræði-
námið á hljómgrunn á Islandi og
að sjávarútvegsfræöingar geta
látið margt gott af sér leiða fyrir
islenskan sjávarútveg."
— áþj
Ludvig Kaiiscn, kennari í sjávarútvegsfræöi við Tromsöháskóla I Nor-
egi. (Mynd: áþj)