Þjóðviljinn - 20.07.1982, Síða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 20. júli 1982
Horft yfir Vopnafjörð innan úr firði. Fyrir miðri mynd er Skips hólmi en næstur honum er Miðhólmi. Þeir eru báðir i eigu kirkjunn ar.
Frá landnámi til nútíöar
A ferð sinni um Vopnafjörð á
dögunum átti blaðamaður Þjöð-
viljans þviláni að fagna, að kynn-
ast mörgum ágætum mönnum,
sem reyndust ómetanlegar hjálp-
arhellur við yfirreið um mikia
sveit á alltof skömmum tima.
Einn þessara manna var Lárus
Ármannsson, sem lóðsaði undir-
ritaðan um Vopnafjörð, og um
tima varð samferða Gunnar Sig-
marsson, sem kunni sögu Vopna-
fjarðar utan bókar og miðlaði
óspart af henni á leiðinni i Engi-
hlíð, sem er einn margra bæja i
Vopnafirði. Og er báðum þeim, og
öllum öðrum þökkuð óspöruð lið-
veisla í heimsókn blaðamanns á
Vopnafjörð.
Leitað á vit
Landnámu
Gunnar Sigmarsson stytti ferð
okkar inn i Engihlið og fór aftur i
Landnámu i þvi skyni að segja frá
þeim bræðrum, Eyvindi Vopna og
Ref hinum rauða, sem fóru frá
Noregi vegna missættis við
Harald konung hárfagra og héldu
til íslands. Ref karlinn hrakti
reyndar aftur til Noregs, og þar
vár hann drépínn af mönnum
Haralds.en Eyvindurkomst heilu
og höldnu til Vopnafjarðar, fyrst-
ur landsnámsmanna þar, og bjó I
Innri-Krossavik, sem heitir nú
Syðri-vik.
Eyvindur nam land, sem náði
yfir alla austursveitina og norður
að eystri bakka Vesturdalsár,
sem er i Vesturdalnum. Þegar
bróðursonur hans kom siðar, tók
Eyvindur honum mjög vel og gaf
honum landið milli Vopnafjarðar-
ár, sem nú heitir Hofsá og Vestur-
dalsár. Broðursonur þessi hét
Steinbjörn og nefndi hann bæ sinn
Hof, og var fyrsti ábúandi á þeim
sögufræga stað.
Hróaldur, fóstbróðir Eyvindar,
kom svo nokkru siðar, og hann
nam land á nyðri strönd Vopna-
fjaröar, frá Vesturdalsá, Selárdal
allanog Strönd.
Lýtingur Asbjarnarson var
einnig einn landsnámsmanna, og
hann nam land á eystri strönd
Vopnafjarðar og bjó i Ytri-
Krossavik.
Með elstu
verslunarstöðum
I Vopnafirði hafa ætiö veriö
ákjósanleg skilyrði fyrir land-“
búnað þótt sjaldnast hafi mátt
miklu muna vegna veðurs, en það
hefur þegar á allt er litið gengið
með betra mótinu. Langmest
áhersla er lögð á sauðfjárbúskap,
enda eru afréttir góðir, en Vopn-
firðingar eru þó sjálfum sér nógir
með alla mjólkurvöru og starf-
rækja gott mjólkurbú, sem vinnur
fyrir heimamarkað.
En vegna þessa er ekki að
furða, þótt snemma veröi til þétt-
býli á Kolbeinstanga þar sem
hólmarnir i firðinum mynda ágæt
hafnarskilyrði, og hefjist verslun
og útflutningur. Vopnafjörður er
meðal elstu verslunarstaða á
landinu, og að þvi er Gunnar Sig-
marsson tjáði okkur Lárusi, náði
verslunarumdæmi Vopnfirðinga
norður i Þistilfjörð og upp á Hóls-
fjöll og austur i Jökulsártungu, á
þeim tima þegar mest var versl-
að á Vopnafirði og umdæmið sem
stærst. En þetta var á 18. öldinni
og eitthvað fram á þá 19.
Þegar útgerðin kemur til ofan á
landbúnaðinn, vex byggðin enn
frekar, en það er þó ekki fyrr en á
sildarárunum, sem þorpið vex
verulega og hægt verður að tala
um uppgang, sem einhverju nem-
ur i atvinnulifi staðarins. Áður
var þetta með hinu hefðbundna
þorpssniði, segir Gunnar, menn
höfðu sinar bátkænur og nokkrar
kindur sem menn framfleyttu sér
af, auk þess, sem nokkrir unnu
við verslunina.
Vopnafjörður hefur i þvi tilliti
veríð álika og margir aðrir smá
staðir viðs vegar um landið. En á
sildarárunum skiptir sem sagt
um og Vopnafjörður varö, eins og
önnur sjávarpláss, miðpunktur
heimsins um tima, það var saltað
á mörgum sildarplönum, að-
komufólk streymdi að, fabrikka
byggð og samfara uppgangnum
fylgdu auövitað breytingar á
mannlifssviðinu lika — hagnaðin-
um af sildinni var veitt i ýmsar
framkvæmdir innan sveitar, enda
bjuggu Vopnfirðingar það vel, að
þeirra sildarverksmiðja var og
hefur alla tið verið að mestum
hluta til i eigu manna innan sveit-
ar.
í Engihlíð
Nú brunar billinn i hlað á Engi-
hlið, en sá bær er annar af tveim-
ur bæjum á Austurlandi, þar sem
tæknin hefur hafið innreið sina í
mestum mæli — og þeir Gunnar
og Lárus ákváðu að láta blaða-
manninn uppalinn á mölinni fyrir
sunnan, komast að þvi með eigin
augum, að það er fleira tækni en
malbikunarvélarnar fyrir sunnan.
Eftir nokkra leit, finnum við
húsmóðurina á bænum, Margréti
Þorgeirsdóttur, i f jósinu, þar sem
hún var ásamt syni sinum, Gauta
Halldórssyni, Björnssonar, bónda
að mjólka — eða réttara sagt, að
fylgjast með þvi að mjaltirnar
færu fram i samræmi við kröfur
tækninnar. Þarna kemur manns-
höndin vart nærri, og það er liðin
sú tið, þegar blaðamaður var
ungur i sveit á Reyðarfirði, að
fólkið á bænum settist niður með
skammelin i básinn og hand-
mjólkaði ofani járnfötu, og
mjólkinni siðan hellt i stóra blikk-
brúsa, sem sóttir voru morguninn
eftir af pallbil úr þorpinu.
En i Engihliðinni eru beljurnar
reknar inn i járngrindabása, sem
opnast og lokast fyrir vélarafli,
siðan er stútnum smeygt á
spenana og eftir það kemur
mannshöndin hvergi nærri mjólk-
inni.
Gróðurrækt og
heitt vatn
Og það verður blaðamaður að
segja eins og er, að ekki man
hann til þess að hafa komið i
þrifalegra né betur búið fjós, en
er i Engihlið.
En það er reyndar fleira en
fjósið, já, og útbúnaðurinn i hlöð-
unní — heyblásari, sem dreifir
heyinu jafnt i húsið, — sem vekur
athygli manns og aðdáun.
Margrét hefur sem sé komið sér
upp dágóðum visi að gróðurhúsi,
þar sem hún ræktar m.a. tómata
— og má það reyndar ótrúlegt
teljast i gróðurhúsi, sem er óupp-
hitað.
En hins vegar skildist mér á
samferðamönnum minum, og
reyndar fleirum, sem ég talaði
við, að hér væri á ferðinni hreint
ekki svo litið merkilegt mál, sem
Margrét væri þarna að vekja
athygli á i verki. 1 Vopnafirði er
nefnilega til heitt vatn norðan
þorpsins. Það er kannski ekki
nægilegt tilaðveita þvi til hitunar
húsa i allri sveitinni, en nokkrir
heimildarmenn minir sögðust
vera þeirrar skoðunar, að vel
mætti nýta þetta heita vatn til
þess að halda a.m.k. einu ylrækt-
arbúi gangandi, þannig að Vopn-
firðingar gætu orðið sjálfum sér
nógir með allt grænmetiskyns —
og ætli það myndi ekki skoðast
kjarabótá norðvesturhorni lands,
þar sem aðflutningsgjöld eru
dýr?
Hungurlús
Og þvi má reyndar skjóta að i
framhjáhlaupi, að þeir, sem ég
ræddi við, töldu, að jafnframt
mætti nýta heita vatnið til skreið-
arþurrkunar. Stórhuga menn,
Vopnfirðingar — en hið sama
verður varla sagt um þá aðila,
sem með réttu eiga að standa
Horft út með firði ofan af Klifinu. Leiðarhöfn, vitinn og Leiðarhafnaihólmi fyrir miðri mynd. Leiðarhafn-
arhólmi var^ eins og Skipshólmi og Miðhólmi, hvitur af æðarfugli áður fyrr á árum.