Þjóðviljinn - 18.12.1982, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 18. - 19. desember 1982
Ný afvopnunartiUaga frá
Sovétríkjunum
veldur klofningi í stjórnarherbúöum Reagans
Bandarískir fjölmiðlar hafa skýrt frá því að Sovétríkin hafi lagt fram
nýtt tilboð við samningaborðið í Genf, þar sem þau segjast
reiðubúin að fækka SS-20 eldflaugum sínum um eitt hundrað í 250
og leggja niður allrar eldri meðaldrægar eldflaugar af gerðinni
SS-4 og SS-5 gegn því að Nato hætti við uppsetningu nýju
Evrópu-eldflauganna.
Ronald Reagan hefur þegar hafnað tilboðinu og sagt það
ófullnægjandi, þótt þaðsé „jákvætttákn“ og sýni að „Moskva hafi
orðið áhyggjufull, þegar Nato ákvað að koma áformum sínum í
framkvæmd..."
Tilboö Sovétríkjanna, sem sí-
aðist út til New York Times, mun
fela í sér aö Sovétríkin leggi niður í
allt 450 meðaldrægar eldflaugar,
en haldi eftir 250, og af þeim verði
150 beint gegn V-Evrópu. Þá hafa
Sovétríkin einnig komið með þá
hugmynd, að ekki verði frekari
fjölgun á langfleygum flugvélum
sem bera kjarnorkuvopn, en
Bandaríkin eru nú að smíða nýja
gerð slíkra véla.
Talsmaður bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins sagði að ekki væri
hægt að ganga að tilboðinu þar sem
það fæli í sér einokun Sovétmanna
á meðaldrægum eldflaugum. Þessi
staðhæfing endurspeglar þau
sjónarmið Bandaríkjanna að ekki
beri að taka meðaldrægar eldflaug-
ar Breta og Frakka inn í dæmið.
Bandarísk hugmynd
Danska blaðið Information segir
að hin nýja tillaga Sovétmanna sé í
meginatriðum sniðin eftir tillögu
sem lögð var fram af bandarískum^
samtökunum Committee for Natio-
nal Security, en í þeim starfa marg-
ir fyrrverandi háttsettir diplómatar
og sérfræðingar í hernaði.
Paul Warnke, formaður samtak-
anna, sem leiddi SALT-
viðræðurnar í Genf fyrir Carter-
stjórnina, segir að tillagan sé í
höfðudráttum samhljóða tillögum
sem stofnunin lagði fram í sept-
ember s.l. Segir hann í viðtali við
blaðið að hin neikvæða afstaða Re-
agans hafi valdið „djúpstæðum
klofningi“ innan stjórnarher-
búðanna, þar sem „hópur manna
sé, er engan raunverulegan áhuga
hafi á Iausn málsíns á meðan sá
hópur fari vaxandi, er vilji jákvæð-
ari viðbrögð".
Bandaríska blaðið Washington
Post heldur því einnig fram að til-
lagan hafi valdið klofningi í stjórn-
arherbúðunum, en þar er því hald-
ið fram að Reagan hafi gefið Paul
Nitze, aðalsamningamanninum í
Genf, ströng fyrirmæli um að hnika
ekki frá 0-lausninni svokölluðu,
sem felur í sér að Sovétmenn verði
að leggja niður öll meðaldræg flug-
skeyti st'n, eigi Nato að falla frá því
að setja upp 572 slíkar eldflaugar í
Evrópu.
Evrópsk viðbrögð
Mótmælaaðgerðir voru víða í
Evrópu um síðustu helgi gegn þess-
ari stefnu Nato. Þannig voru 50
mótmælafundir víðsvegar um V-
Þýskaland, og þúsundir kvenna
mynduðu á sunnudag hring utan
um Greenham Common her-
stöðina á Englandi í mótmælaskyni
við áætlunina.
David Steel, leiðtogi Frjálslynda
flokksins á Bretlandi sagði í vik-
unni að frávísun Reagans á tilboði
Sovétríkjanna væri „ótrúlega
heimskulegt", því það fæli í sér að
vopnastyrkur Sovétmanna yrði
„lægstur hvað eldflaugar varðar
síðan í byrjun 7. áratugsins".
Hann sagði það jafnframt óþol-
andi að íhaldsstjórnin vildi ekki
leyfa umræður um Nato-
ákvörðunina á breska þinginu. Þá
sagði hann jafnframt, „að ekkert
Nato-land ætti að tjá sig reiðubúið
til að skrifa undir óútfyllta ávísun á
uppsetningu eldflauga án þess að
geta dæmt um þróun
viðræðnanna".
David Owcn, fyrrverandi utan-
ríkisráðherra Breta og framámað-
ur í hinum nýja sósíaldemókrat-
íska flokki sagði að „sá skaði yrði
seint bættur, ef sú fullyrðing friðar-
hreyfingarinnar að Reagan stefni í
raun ekki að samkomulagi við So-
vétmenn, reynist rétt“.
Denis Healy, formaður breska
verkamannaflokksins, skrifaði á
sunnudag grein í „The Observer“
þar sem hann krefst breyttrar af-
stöðu Nato, að breskar og franskar
eldflaugar verði teknar með í dæm-
ið og að komið verði á frystingu
langdrægra eldflauga.
Þá hefur Andreas Papandreou
forsætisráðherra Grikklands ný-
lega gagnrýnt tvíhliða ákvörðun
Nato, og sama hefur Kjeld Olesen,
fyrrverandi utanríkisráðherra
Danmerkur gert.
Danska blaðið Information segir
í leiðara á þriðjudag að „hin al-
gjöra frávísun Bandaríkjanna á síð-
asta tilboði Sovétríkjanna sýni
greinilega að það séu Bandaríkin
er vilji láta skerast í odda, bæði
með Sovétríkjunum og stórum
hluta íbúa Vestur-Evrópu". Síðan
segir blaðið: „Það er ekki hægt að
álykta öðru vísi en að Bandaríkin
vilji fá að setja eldflaugar sínar upp
í Evrópu, hvað sem það kostar“.
ólg. tók saman.
ritstiórnargrcin
Islensk alþýða borgar
fyrir erlenda auðjöfra
I vikunni sem nú er að ljúka
hafa deilurnar um orkuverðið til
álversins og samskiptin við Alu-
suisse yfirgnæft flest annað á vett-
vangi stjórnmálanna.
Það var brotthlaup Guðmund-
ar G. Þórarinssonar, fulltrúa
Framsóknarflokksins úr álvið-
ræðunefnd og ósvífnar en raka-
lausar ásakanir hans í garð iðnað-
arráðherra í sjónvarpsfréttum
þann 8. desember s.I., sem vöktu
þessar illvígu deilur.
Þótt Alusuissemenn hafi haft
ærna ástæðu til að kætast yfir op-
inberri sundrungu þeirra sem
sameiginlega áttu að gæta hins ís-
lenska málstaðar, þá má vera að
deilur síðustu daga hafi ekki að
öllu leyti orðið til bölvunar því
fleiri geri sér nú ljósa grein fyrir
alvöru málsins heldur en áður.
Byggjum
upp samstöðu
Hitt er tímabært, að menn
reyni nú hið fyrsta að sameina
kraftana á nýjan leik í þeim
höröu átökunum, sem óhjá-
kvæmilega eru fram undan við
auðhringinn Alusuisse. Samning-
um hefur ekki verið slitið, en nú
alveg á næstunni verður á það að
reyna til fullrar hlítar, hvort hægt
sé að knýja fram nokkra þá
niðurstöðu, sem viðunandi megi
kallast. Upphlaup Guðmundar
G. Þórarinssonar hefur að vísu
gert allt slíkt erfiðara en ella, því
nú þekkja ráðamenn Alusuisse
hvaða veikleikar eru fyrir hendi í
röðum íslenskra stjórnmála-
manna. - Það eina sem hér getur
dugað til mótvægis er að Alu-
suissemenn fái sem fyrst að vita,
að hér megi vænta samstöðu um
einhliða aðgerðir til hækkunar
orkuverðsins, ef þeir gangi ekki
þegar í stað til samninga á grund-
velli þeirra lágmarkskrafna, sem
iðnaðarráðherra hefur sett fram,
bæði varðandi fyrstu áfanga-
hækkun orkuverðsins og hvað
varðar ramma samninganna að
öðru leyti.
Árangur strax með
eða án samninga
Þessa samstöðu þarf að byggja
upp á ný. Máske getur hún dugað
til að knýja fram samninga á
næstu vikum.
Kjósi Alusuisse hins vegar
fremur að halda stríðinu áfram,
þá eru einhliða aðgerðir til hækk-
unar orkuverðsins óhjákvæmi-
legar á fyrstu mánuðum næsta
árs. Það er einfaldlega ekki hægt,
að láta íslenskan almenning og ís-
lcnsk fyrirtæki borga áfram stór-
fé fyrir þá raforku, sem auð-
hringurinn fær nær ókeypis til
sinna nota.
Hjörleifur Guttormsson,
iðnaðarráðherra hefur nú lagt
fram í ríkisstjórninni ýtarlegar
greinargerðir frá innlendum og
erlendum sérfræðingum til undir-
búnings ákvörðun um einhliða
aðgerðir og eru þau mál í könnun
hjá ríkisstjórninni. Fyrir hendi
eru mörg fordæmi þess að önnur
fullvalda ríki hafi gripið til ein-
hliða aðgerða í samskiptum við
fjölþjóðlega auðhringa, og ekki
hikuðum við í þeim efnum, þegar
erlendir togarar veiddu hér
annan hvern fisk, sem landað var
af íslandsmiðum. - Nú er það
hins vegar erlendur auðhringur,
sem fær í sinn hlut nær helming
allrar þeirrar raforku sem fram-
leidd er úr okkar dýrmætu orku-
lindum, og það á verði, sem frek-
ar má kallast gjöf en gjald.
Myndin sýnir
fímmfaldan mun
Menn ættu að klippa út línurit-
ið, sem við birtum á forsíðu Þjóð-
viljans s.l. þriðjudag. Það mynd-
rit ætti að hanga upp á vegg á
sérhverju íslensku heimili til á -
minningar og aðvörunar.
Við látum myndritið fylgja hér
með á ný. Og hvað sýnir þessi
mynd?
Hún sýnir okkur, hvernig mun-
urinn á orkuverði frá Landsvirkj-
un, annars vegar íil íslenskra alm-
enningsrafveitna og hins vegar til
verksmiðju Alusuisse í
Straumsvík, hefur margfaldast á
undanförnum árum. í sameigin-
legum niðurstöðum sérfróðra
embættismanna frá iðnaðarráðu-
neytinu,Landsvirkjun, Orkustofn-
un og Rafmagnsveitum ríkis-
ins kemur fram, að 50% verð-
munur þarna á milli má kallast
eðlilegur.
Munurinn var hins vegar um
80% strax í byrjun, fyrir þrettán
árum, og hann er nú kominn í um
400% og verður á komandi ári
um 460%, ef Landsvirkjun fær
þær hækkanir, sem hún telur
óhjákvæmilegar, en orkuverðið
til álversins stendur áfram
óbreytt. Þannig borgar allur al-
menningur með beinum og ótví-
ræðum hætti þá miklu orku, sem
við látum auðhringnum í té.
Á myndinni er munurinn til-
greindur í þúsundustu hlutum úr
Bandaríkjadollar (mill), en ef við
umreiknum þetta yfir í íslenska
mynt, þá borgar Alusuisse nú lið-
lega 10 aura fyrir hverja kílówatt-
stund af orku, almenningsraf-
veiturnar borga hins vegar 50
aura, og Landsvirkjun gerir ráð
fyrir að það verð hækki í 60 aura
á næsta ári (auk verðbólguhækk-
ana), ef koma á í veg fyrir botn-
lausan hallarekstur Landsvirkj-
unar.
Uppgjöf Guðmundar
Sú hækkun orkuverðs til ál-
versins, sem fólst í tillögu Guð-
mundar G. Þórarinssonar dregur
skammt upp í þennan gífurlega
mun. Áhrif tillögu Guðmundar
eru sýnd á myndinni í horninu
neðst til hægri (notið stækkunar-
gler, ef þarf). Sjálfsagt er að taka
fram, að þarna er aðeins sýnd sú
byrjunarhækkun, sem tillaga
Guðmundar gerði ráð fyrir, en
Kjartan
Ölafsson
skrifar
því miður fól tillaga hans í heild
heldur ekki í sér eina cða neina
tryggingu fyrir nokkrum frekari
hækkunum, aðeins frómar óskir
til auðhringsins, sem til þcssa
hafa komið fyrir lítið. Auðvitað
gat út af fyrir sig komið til greina
að Iáta duga einhverja litla hækk-
un í byrjun, ef um leið væru
tryggðar frekari áfangahækkanir
upp í viðunandi verð á ekki alltof
löngum tíma.
En því var nú aldeilis ekki að
heilsa samkvæmt tilboði Guð-
mundar. Þvert á móti var þar
boðið upp á að fallast skilyrðis-
laust á þá skilmála, sem Alu-
suisse hafði gert kröfu um, varð-
andi grundvöll umræðna um
framtíðarákvörðun raforku-
verðsins. - „aðilar samþykkja
tafarlaust viðræður um raforku-
samning samkvæmt lið 2 A í sama
símskeyti“, segir í tillögu Guð-
mundar, og er þar vísað til sím-
skeytis frá Alusuisse og þeirrar
viðmiðunar, sem þar var sett
fram af auðhringnum. Hér í
Þjóðviljanum var í forystugrein á
miðvikudaginn var gerð rækileg
grein fyrir því sem á milli bar ein-
mitt í þessum efnum og skal það
ekki endurtekið hér að sinni.
Almenningur borgar
Hér skal hins vegar að lokum
áréttað, að væri raforkuverð til
álversins hækkað uppí það sem
tíðkast hjá álverum í Bandaríkj-
unum og Vestur-Evrópu, þegar
orkan er keypt af óskyldum aðila,
- þá gæti Landsvirkjun lækkað
núverandi orkuverð til almenn-
ingsrafveitna í landinu um 60%
og staðið þó fjárhagslega jafnrétt
eftir. Þetta þýddi um þreföldun
núverandi orkuverðs til álvers-
ins, og svipuð yrði útkoman, þótt
miðað væri við meðalorkuverð í
til álvcra í heiminum öllum, eða
okkar framleiðslukostnaðarverð
hér innanlands.
- k