Þjóðviljinn - 18.12.1982, Blaðsíða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN. Helgin 18. - 19. desember 1982
ÍSLAND
svipur
lands og
þjóöar
Geysir í Haukadal
Dr. Þór
Jakobsson
veðurfræðingur
skrifar
úru“. Sú bók kom út á fjórum tung-
umálum og hefur nú enski textinn
verið gefinn út þrisvar og sá þýski
tvisvar. Bækur Hjálmars hafa því
farið víða, verið lesnar og skoðaðar
í ótal löndum.
Sjálfur hef ég átt heima í tveimur
löndum erlendis, sinn hvorn ára-
tuginn og raunar lengur, og get bor-
ið um, hve mikill fengur er að slík-
um bókum, þegar sagt er frá ís-
landi. Þær vitna um fegurð Iands-
ins. Góður rómur var ævinlega
gerður að bókunum, jafnvel í þess-
um tveimur löndum „mínum“,
Noregi og Kanada, þar, sem fólk
getur bæði státað af fallegu föður-
landi og fágaðri landkynningu.
Myndir Hjálmars liafa margt
augað glatt og mörgum sagt ríka
sögu af landi og þjóð, íslandi og
íslendingum.
Það er því gleðiefni, að nú sé
komin fjórða bókin um ísland í
máli og myndum eftir Hjálmar R.
Bárðarson og er sú reyndar mest að
vöxtum, en jafnframt heillandi
verk í alla staði. Segir mér svo hug-
ur um, að bókin muni vekja aðdá-
un víða um lönd.
Bókin er um 430 blaðsíður í
vönduðu bandi. í henni eru 20
kaflar um land og þjóð, 650 ljós-
myndir, teikningar og kort, þar af
220 litmyndir. Auk megintexta
fylgja skýringar í sértexta öllum
myndum, teikningum og kortum.
Upphafskaflarnir fjalla um fund
íslands, víkinga og landnám, jarð-
sögu íslands og þjóðarsögu. Þá
koma 14 kaflar um einstök svæði
landsins. Farin er hringferð um
landið og staldrað við á merkum
stöðum og áhugaverðum. Lýst er
mannlífi og umhverfi þess, náttúru
landsins, fuglum, gróðri, jöklum
og óbyggðum. Að lokum er kafli
um sköpun Surtseyjar og annar um
Vestmannaeyjar og eru í þessum
síðustu köflum margar snilldar-
myndir af eldsumbrotum og stór-
tíðindum.
Til fróðleiks lesendum víðs veg-
ar um land skal hér getið kafla-
heita: Reykjavík og nágrenni,
Reykjanes, Faxaflói, Snæfellsnes,
Vestfirðir, Norðurland vestra, Ak-
ureyri, Grímsey, Norðausturland,
Herðubreið og Askja, Austfirðir,
Vatnajökull og Öræfi, óbyggðir
(miðhálendið), og að lokum er lýs-
ing á Suðurlandi. í hverjum kafla
er sægur listilega tekinna ljós-
mynda. Skýringar með myndum og
kortum eru fróðlegar og læsilegar,
mikil náma upplýsinga um ísland.
Yfirlitskaflar í upphafi bókar-
innar, um fund íslands, þjóðar-
sögu og jarðsögu, eru samdir með
hliðsjón af nýjustu þekkingu, en þó
á alþýðlegan og auðskilinn hátt.
Sagt er frá siglingum Ira yfir Atl-
antshaf, fyrir landnámsöld, Pöpum
á íslandi - og jarðsagan er túlkuð út
frá landrekskenningunni. Mun
mörgum lesendum bókarinnar ef-
laust finnast jarðsögulýsingin ný-
Framhaldá 13. siöu.
Ný bók
eftir Hjálmar R. Bárðarson
„Sjón er sögu ríkari" hafa menn
lengi sagt og hafa orð þessi vafa-
laust verið talin fornkveðin þegar á
þeim tíma, sem Snorri ritstjóri í
Reykholti gekk frá Heimskringlu
sinni. Það hefur löngum þótt vera
lærdómsríkara að vera sjónarvott-
ur en láta sér einvörðungu nægja
annarra manna frásagnir. í fornum
lögum Gyðinga t.d. er skarpur
greinarmunur gerður á milli á-
reiðanleika sjónarvotts og
heyrnarvotts.
Málshátturinn - sjón er sögu
ríkari - þykir enn hið þarflegasta
spakmæli, óbreyttur, en hinn forna
höfund hans hefur þó ekki grun-
að,að unnt yrði þegar tímar liðu að
sjá stað án þess að koma þangað.
Vísindin tóku framförum, ljós-
fræði hófst, efnafræði og um síðir
furðuleg tækni þar sem menn létu
ljóseindir spora blað, ef svo mætti
að orði kveða. Ljósmyndir komu
til sögunnar. Sjón og saga sam-
einuðust í Ijósmyndinni.
Listin greip síðan tækifærið og
nú hafa menn notið dásemda þess-
arar tækni í hundrað ár. Framfarir í
prentlistinni hafa stuðlað að marg-
breytni og aukið ánægjuna með því
að fleyta myndinni áfram til æ
fleiri, líkt og orðum skálda og
fræðara allt frá dögum Guten-
bergs.
Þannig hafa sífellt fleiri getað
notið þess, sem bar fyrir augu ljós-
myndarans þegar mynd var tekin -
notið andartaks úr fjarlægð, stund-
um löngu liðins. Hin fagra sýn, eða
lióta, lifir í myndinni -og í bókinni.
Eg blaða í bókinni og staldra við
mynd og hugsa: ég var þarna líka, á
þessum stað, þá.
Stundum sjáum við á svipstundu
hið sama og hafði vakið athygli
ljósmyndarans: eldgos, glóandi
hraunslettur þeytast langar leiðir,
regnboga í skörpum litum skins
milli skúra, hina sérkennilegu sýn.
En oft er okkur bent, kennt að sjá
það, sem ella hefði farið framhjá
okkur: viðarreka á fjöru, hvann-
stóð í brekku, mosa, skugga á
steini. Við eigum þá ljósmyndaran-
um að þakka það, sem blasir við á
myndinni, kunnáttu hans, fundvísi
og þolinmæði. Hann segir frá með
mynd, sem við hin njótum. Þetta er
list hans.
Um þessar mundir kemur út bók
eftir einn af meisturum íslenskrar
ljósmyndunar, Hjálmar R. Bárðar-
son. Bókin heitir ísland, svipur
lands og þjóðar.
Fyrri bækur Hjálmars um ísland
hafa notið mikilla vinsælda. Hin
fyrsta hét „ísland farsælda frón“ en
önnur „ísland“ báðar með texta á 6
tungumálum. Báðar bækurnar
voru gefnar út tvisvar og eru nú
uppseldar. Þriðja bókin var „ís og
eldur, andstæða íslenskrar nátt-
Himbrimi á hreiðri