Þjóðviljinn - 26.03.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA ÞJÓÐVILJINN Helgin 26.—27. mars 1983
stjornmal a sunnudegi
im
Steingrímur
J. Sigfússon
skrifar
Viljum viö byggja landið?
Hvað er
byggðastefna
Sjálfsagt hefur hugtakið byggða-
stefna óljósa merkingu í hugum
margra, ekki síst íbúa þéttbýlisins.
Þeir tengja orðið e.t.v. fyrst og
fremst við „fjáraustur út á land“,
Framkvæmdastofnun ríkisins, at-
kvæðaveiðar stjórnmálamanna og
sjálfa höfuðsyndina - „fyrir-
greiðslupólitík". Hér á eftir mun ég
setja fram þá skoðun mína að enn
sé margt ógert af því sem lýtur að
eðlilegri jöfnun lífskjara þess fólks,
sem landsbyggðina byggir, og íbúa
þéttbýlisins, og þörfin fyrir
skynsamlega byggðastefnu sé því
enn fyrir hendi. Með þessu er ekki
verið að leggja blessun yfir allt sem
gert hefur verið í þessum efnum
hingaðtil, þar hefði eflaust mátt
standa betur að ýmsu, en þó tókst
um alllangt árabil að stöðva að
mestu fólksflóttann af lands-
byggðinni til Reykjavíkursvæðis-
ins. Og hvaða gagn er að því? spyr
nú e.t.v. einhver. Jú-því er nú ein-
mitt ætlunin að svara hér á eftir.
Viljum við
byggja landið?
Því heyrist oft haldið fram að
það svari hreinlega ekki kostnaði
fyrir þjóðarbúið að halda þessum
eða hinum staðnum í byggð. Gott
og vel - við skulum skoða lítið
dæmi frá sjávarplássi úti á landi
með nokkurt bakland. Þar búa um
500 manns og þaðan er gerður út
einn skuttogari og nokkrir meðal-
stórir bátar auk smábáta. Á þessu
ári er áætlað aflamagn um 5000
tonn og heildarverðmæti aflans 80-
100 milljónir króna, eða 160 til 200
þúsund krónur á hvert mannsbarn í
byggðarlaginu. Auðvitað kostar
nokkra fjármuni að afla þessara
verðmæta en það yrði ekki gert á
ódýrari hátt annars staðar frá
a.m.k. ekki hvað afla bátanna á
grunnslóð varðar.
Ef ég nú segi ykkur frá því til
viðbótar, að á sama stað sé slátrað
15 þúsund fjár og unnið verulegt
magn af mjólk, þannig að þar sé
einnig um verulega verðmæta-
sköpun að ræða, er það þá svo víst
að ekki borgi sig að byggja þennan
stað?
En á þessu máli eru einnig fleiri
ihliðar en hagkvæmnissjónarmiðin
ein. Það er spurningin um nýtingu
náttúrugæða, sjávarafla, grasvaxt-
ar og hlunninda til matvælafram-
leiðslu f sveltandi heimi. Það eru
menningarlegar og félagslegar
ástæður. Og það er spurningin um
mannréttindi þess fólks sem fyrir
býr á þessum svæðum og á þar sínar
rætur og sitt samfélag.
Sennilega dettur fáum í hug að
segja um staði eins og Neskaupstað
og Blönduós að byggðin þar svari
ekki kostnaði fyrir þjóðarbúið, en
spurningin er hversu ólíkir eru þeir
staðir, sem nú er deilt um, Blöndu-
ósi og Neskaupstað eins og þar var
umhorfs fyrir nokkrum áratugum.
Nei það þarf einfaldlega að
stuðla að því að byggðin eflist og
dafni sem víðast og verði að sterkri
heild. Þá munu raddir úrtölu-
manna hljóðna.
Hvað þarf
að gera?
Ég þykist hafa sýnt fram á að til
nokkurs sé að vinna að haida
landinu sem víðast í byggð. En
hvað þarf þá að koma til svo lands-
byggðin tapi ekki sífellt fólki inn á
Stór-Reykjavíkursvæðið; til þess
að byggðin gisni ekki sífellt á jaðar-
svæðunum þangað til heilu samfé-
lögin hrynja saman?
um. Það þarf því kjark og trú á
framtíð byggðar í dreifbýlinu til að
festa fjármuni í fasteign úti á landi
og ég ber virðingu fyrir því fólki
sem það hefur gert á undanförnum
árum.
Angi á sama meiði er svo ástand-
ið á húsnaíðismarkaðnum á höfuð-
borgarsvæðinu, ef markað skyldi
kalla. Það má reyna að lýsa þessu-
ástandi þannig að það sé of lítið
framboð, uppsprengt verð, óhóf-
legar fyrirframgreiðslur og öryggis-
leysi. Af gefnu tilefni tek ég þó
fram að þetta er ekki mín persónu-
lega reynsla. Þetta ástand bitnar
ekki hvað síst á námsfólki og far-
andverkafólki utan af lands-
byggðinni sem kemur til höfuð-
borgarsvæðisins til tímabundinnar
dvalar. Mín skoðun er sú að þetta
ástand lagist ekki nema með stór-
auknu framboði á ódýru og tryggu
leiguhúsnæði og áframhaldandi
átaki í byggingu félagslegra íbúða
til leigu eða kaupleigu.
Hér þarf sem sagt að berjast fyrir
jöfnuði - jöfnuði lífskjara og jöfn-
um rétti okkar allra til að þroska
okkur og lifa góðu mannlífi.
Jöfnuður og
mannréttindi
í þeirri umræðu sem fárið hefur
fram undanfarið hefur orðið
„mannréttindi“ stundum verið not-
að um kröfuna „einn maður eitt
atkvæði". Ég vil í því sambandi
benda á að fleira er nú mannrétt-
indi en þetta eitt og ekki nema
skiljanlegt að landsbyggðin horfi
með nokkrum kvíða á áhrif sín
minnka á sama tíma og j afn langt er
í land með eðlilegan jöfnuð á ýms-
um öðrum sviðum. Aðalatriðið í
mínum huga er að á Alþingi á
hverjum tíma sitji fulltrúar sem
flestra sjónarmiða og stétta. Ég fæ
ekki séð að það skipti höfuðmáli
hvort Reykjavík hefur sex eða átta
lögfræðinga á þingi, svo dæmi sé
tekið og með fullri virðingu fyrir
þeim. Það er hins vegar alvarlegur
hlutur ef á löggjafarsamkundu
þjóðarinnar vantar fulltrúa heilla
landssvæða eða stétta. Störf á þingi
eru nefnilega meira en atkvæða-
greiðslur einar, og fjarlægðir og að-
stæður allar úti á landsbyggðinni
mega ekki gleymast í því sam-
bandi.
Blikur á lofti
Því miður sýna nýjustu tölur um
fólksfjölda svo ekki verður um
villst að landsbyggðin er nú aftur
tekin að tapa fólki í stórum stíl til
Stór-Reykj avíkursvæðisins. Spyrj a
má hvort því tímabili uppbyggingar
og athafna á landsbyggðinni, sem
hófst með togarakaupum og upp-
byggingu fiskverkunarinnar í landi
í ráðherratíð Lúðvíks Jósepssonar
1971-1974, sé nú lokið. Reyna má
að hugga sig við að hér sé um tíma-
bundið ástand að ræða og að hluta
til getur skýringin legið í hertum
reglum um tilkynningu aðseturs-
skipta sem þá dreifir fjöldanum á
lengra tímabil. En hvað sem þessu
líður er aðgerða þörf á mörgum
sviðum til jöfnuðar í þjóðfélaginu
og þar ganga ekki aðrir undir
merkinu af fullri einurð en Alþýðu-
bandalagið. Þeir flokkar sem boða
erlenda stóriðju og hermangsvinnu
til lausnar öllum vandamálum gera
það ekki með hagsmuni dreifbýlis-
ins í huga. Stóriðja yrði bundin við
stærstu kaupstaðina og allir vita
hvar herinn er ennþá, því miður.
Að síðustu bið ég menn að skilja
ekki orð mín svo að ég sé með öllu
á móti því að jafna vægi atkvæða í
kjördæmum landsins. Ég vil hins
vegar að málið sé skoðað í víðara
samhengi og af skynsemi og yfír-
vegun. Samskipti dreifbýlis og
þéttbýlis eru flókin og margþætt og
til viðbótar kemur að aðstæður og
lífsmáti fólksins er með nokkuð
mismunandi blæ. Við þurfum því á
skilningi og vinsemd að halda
fremur en að ala á skaðlegum hags-
munaríg milli þessara aðila.
Gegn stóriðjuhugmyndum ál-
flokkanna býður Alþýðubandalag-
ið fram sína íslensku atvinnu-
stefnu: Leið íslenskrar atvinnuupp-
byggingar og forræðis sem bygglst á
eflingu okkar hefðbundnu atvinnu-
vega, á íslensku hugviti og tækni-
þekkingu og ofar öðru trú á þjóðina
og tilveru hennar í landinu.
Af mínum sjónarhóli er valið við
þessar kosningar því létt. Það fólk
sem vill sjálfstæða íslenska þjóð,
íslcnska framtíð í vel byggðu og
blómlegu landi, hlutlausu og frið-
sæiu, veitir Alþýðubandalaginu at-
kvæði sitt við næstu kosningar.
Frá Vopnafirði
Melar í Árneshreppi
í fyrsta, öðru og þriðja lagi þarf
að búa þannig að atvinnuvegunum
að full atvinna haldist allt árið og
að þeir geti greitt því fólki, sem við
framleiðsluna vinnur, mannsæm-
andi laun. Dreifbýlið má ekki fest-
ast í sessi sem lágtekjusvæði, þvert
á móti er með gildum rökum hægt
að sýna fram á að þar þarf fólk á
góðum launum að halda til að kom-
ast af og á þau enda öðrum fremur
skilið.
Vinna þarf að því að jafna þann
mikla mun sem er á lífskjörum og
allri aðstöðu fólks á lands-
byggðinni borið saman við íbúa
þéttbýlisins. Til að skýra hvað hér
er átt við kemur smá upptalning:
- Alla opinbera þjónustu þarf að
sækja um langan veg með ærnum
tilkostnaði.
- Fyrr eða síðar þurfa nemendur í
framhaldsnámi að sækja r.ám í
önnur byggðarlög eða lands-
fjórðunga.
- Vöruverð úti á landsbyggðinni er
almennt séð hærra sem nemur
flutningskostnaði og hærri álagn-
ingu og söluskatti þar af leiðandi
í krónutölu.
- Félagslíf og hvers kyns mannleg
samskipti útheimta ferðalög og
tilkostnað af annarri stærðar-
gráðu en í þéttbýli.
- Að síðustu má nefna víðfræg
dæmi um hinn gífurlega
símkostnað einstaklinga og fyrir-
tækja utan Stór-Reykjavíkur og
okurverð á raforku á mörgum
veitusvæðum úti á lands-
byggðinni.
Enn er þó einn þáttur af mörgum
ótöldum, sem ég kemst ekki hjá að
nefna í þessu sambandi. Þ. e.
verðmismunur eða öllu heldur
verðleysi þeirra fasteigna sem sitja
á grunni sínum úti í dreifbýlinu.
Eigendur rúmgóðra einbýlishúsa
úti á landi mega kallast góðir að
sleppa inní 3ja herbergja íbúð í
fjölbýlishúsi á Reykjavíkur-
svæðinu þurfi þeir að flytja búferl-