Þjóðviljinn - 26.03.1983, Blaðsíða 14

Dönsk leikritun hefur aldrei
staöið neitt sérlega framarlega
og hin hefðbundnu
stofnanaleikhús hafa aldrei ýtt
neitt sérstaklega undir hana-
t.d.voruátímabilinu 1965-75
aðeins sýnd 13 ný dönsk verk á
þremursviðum Konunglega
leikhússins. Meðfjölgun
leikhúsa á undanförnum árum,
og einkum frjálsra leikhópa,
hefur eftirspurn eftir nýjum
dönskum verkum aukist. En
hér er ekki staður né stund til að
reyna að gera heildarúttekt á
þessum málum, heldur var
ætlunin að skýrastuttlegafrá
nokkrum nýjum dönskum
verkum sem eru á fjölunum í
Kaupmannahöfn um þessar
mundir.
Stigið upp
til himna
Nýstárlegast þessara sýninga er
líklega verk eftir Elsu Gress og
Kaspar Rostrup sem heitir Kristi-
himmelfartsfest (Uppstigningar-
dagshátfð) og er sýnt í Gladsaxe
Teater, sem er eitt framsæknasta
leikhús Kaupmannahafnar. Hér er
sagt frá þeim ósköpum þegar eld-
fjallið Mt Pelee á eyjunni Martin-
ique sprakk í loft upp á Uppstign-
ingardag árið 1902 og grandaði á
nokkrum mínútum öllu íbúum
bæjarins St Pierre, 40.000 talsins,
utan hvað tvær manneskjur lifðu af
hildarleikinn, geðveikur skó-
smiður og dauðadæmdur mann-
drápari. Þetta hrikalega eldgos
hafði gert margvísleg boð á undan
sér en yfirvöld höfðu þverskaliast
við að nokkuð yrði gert til að
bjarga lífi íbúanna.
Þetta er augljóslega.ætlað sem
viðvörunarverk, til að minna okk-
ur á ennþá hrikalegri hildarleik
sem vofir yfir mannkyninu öllu, og
er nokkuð vel heppnað sem slíkt.
En það er uppsetningaraðferðin
sem hvað mesta athygli vekur. Það
eru engin sæti í salnum og sýningín
fer fram um hann allan, en áhorf-
endur vappa um gólfið og fylgjast
með. Þetta er það sem kallað er
totalteater eða allsherjarleikhús,
og fylgja því miklir hljóðeffektar
og tónlist, dans og söngur. Sýning-
in er víða áhrifamikil, en leikstjór-
anum Kaspar Rostrup tekst ekki
að ná henni saman í eina heild. Þar
kann textinn að ráða rniklu um, en
hann er ekki nógu vel sniðinn fyrir
svona uppsetningu og hefur þar að
auki orðið að skera hann mjög
mikið niður.
Mörg atriðanna eru mjög vel
unnin og sterk, einkum woodoo-
dansatriði sem flutt er af hópi fólks
frá Vestur Indíum sem tekur þátt í
sýningunni af miklum ágætum, svo
og söngvar geðbilaða skósmiðsins
sem Povl Dissing flytur á sinn sér-
stæða hátt.
Svartur
Skermur
Önnur allóvenjuleg sýning var á
ferðinni nýlega og bar nafnið
Svartur Skermur. Hún var flutt af
hópi ungs fólks sem hefur unnið
saman í nokkur ár, en er ekki
atvinnufólk. Leikurinn bar þess
nokkur merki, en hins vegar bætti
hópurinn það upp með óvenjulegri
hugmyndaauðgi og skarpri
skynjun á möguleikum leikhússins.
Handritið, eftir Hans Ditlev, er
ansi ruglingslegt en býður upp á
mörg fjörleg atriði. Sýningin hefst í
kirkjuhvelfingu sem arkitekinn
Brunelleschi teiknaði á 15. öld í
Florens. Þar eru stödd arkitektinn
sjálfur, Drakula greifi, fjárhætt-
uspilari frá Nebraska, stúdentinn
Hanna og BZ-arinn Pollemand. í
fyrra hluta verksins, sem er heilleg-
astur og bestur, segir Brunelleschi
söguna af leit sinni að algildum
sannindum, sem endar með bygg-
ingu dómkirkjuhvelfingarinnar, en
fullkomnun hennar verður til þess
að hann útnefnir sjálfan sig guð.
Seinni hlutinn er tætingslegri;
þar segir af Pollemand úr sveitinni
sem leggur leið sína til borgarinnar
í leit að fé og frama en finnur ekk-
ert nema vonleysi og ósjálfstæði.
Hann endar í kirkjunni með hinum
þar sem hópurinn spilar á spil og
ræðir listir og stjórnmál, þar til
hvelfingin hrynur að lokum yfir
þau.
Þetta verk fjallar um leið mann-
sins gegnum lífið, leitina að hug-
myndum og endanlegt hrun allra
hugmynda. Sýningin einkennist af
snjöllum leikrænum lausnum,
virkri tónlistarnotkun og frjóu hug-
arflugi.
Marx og
Kóka Kóla
Godard sagði einhvern tímann
að hans kynslóð væri börn Marx og
Kóka Kóla. Nils Schou hefur valið
þetta nafn á leikrit sitt um örlög
kynslóðarinnar frá ’68, sem frum-
sýnt var á Det Kongelige árið 1981
og hefur notið mikilla vinsælda,
sem ekki er erfitt að skilja því að
Schou er fyndinn og hugvitssamur
og kann vel að gera góðlátlegt gam-
an að nýlega horfnum tískufyrir-
bærum í skoðunum, húsbúnaði og
klæðaburði. Leikritið er í átta at-
riðum dg gerist frá 1968-76, og
reyndar eru sviðsskiptingarnar lík-
lega það sem best er heppnað í
þessari sýningu, því að breyttar
innréttingar sama herbergis lýsa
þróun persónanna eiginlega betur
en nokkur orð.
Við sjáum í þessu verki hvernig
tvær manneskjur þróast frá eld-
móðnum 1968, þegar allt virtist op-
ið og einfalt, til flókinna vanda-
mála stjórnmála og kvenfrelsisbar-
áttu og að lokum inn í einhvers
konar lausnir í einkalífshamingju.
Schou tekst vel að halda verkinu
gangandi, en það er í því eitthvert
ójafnvægi - fyrri hlutinn einum of
kaldranalegur en sá seinni of til-
finningasamur. Hins vegar er verk-
ið nægilega nærfærið í tíðaranda-
lýsingu sinni til þess að sú kynslóð
sem það lýsir geti séð sig í því í
spéspegli. Og það er nokkurs virði.
Rifbjerg
í rúminu
Enginn Dani skrifar eins mikið
og Klaus Rifbjerg - skáldsögur,
smásögur, ljóð, leikrit, sjónvarps-
leikrit, kvikmyndahandrit og
greinar. Og svo hefur hann ásamt
með konu sinni þýtt einar fimmtíu
Búningateikningar úr Uppstigningardagshátíðinni í Gladsaxeleikhúsi