Þjóðviljinn - 07.05.1983, Blaðsíða 3

Helgin 7. - 8. maí 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3
Barnsburður
um sauðburð
bændakonur á undan henni
þ.á.m. svilkona mín, sem
eignaðist öll börnin sín fimm fyrir
daga fæðingarorlofslaganna frá
1. jan. 1981. Og líklega grunar
hana að ekki muni fara ýkja mik-
ið fyrir „orlofinu" um miðjan
sauðburðinn. Hún mun leggja
vininn sinn í tösku og bera hann
út á tún til ánna og hjálpa þeim,
sem hjálpa þarf, að bera, eins og
hún hefur gert frá því hún var lítil
stúlka. En fá vor mun hún hafa
fundið betur skyldleika sinn við
skepnuna.
Og nú beini ég þeirri tillögu til
Stéttarsambands bænda, að það á
næsta þingi sínu taki til endur-
skoðunar og umræðu matið á
vinnuframlagi bændakvenna við
búin og viðurkenni, að það hljóti
í flestum tilfellum að jafnast á við
heldur meira en hálft starf, eða
svo sem 1032 stundir á ári, j afnvel
þó það kosti að hlutur bænda
sjálfra í grundvelli vísitölubús
minnki aðeins eða um 162 stund-
ir. (870+162=1032=fullt fæðing-
arorlof). Við þessa einföldu að-
gerð myndi staða þeirra kvenna,
sem vinna við aðra helstu undir-
stöðugrein íslensks atvinnulífs,
landbúnaðinn, stórbatna, a.m.k.
gagnvart tryggingalöggjöfinni í
landinu.
Nú kann að vera, af einhverj-
um ástæðum, sem ekki liggja í
augum uppi, að þetta sé ekki eins
einfalt mál og mér sýnist, en þá
þætti mér vænt um, ef einhver
tilheyrandi bændastéttinni og
hnútum þar kunnugur skýrði það
fyrir mér og lesendum Þjóðvilj-
ans. Þó er mér nær að halda, að
þessar 870 stundir bóndakonunn-
ar séu hreint vanmat á hennar
störfum, jafn fjölbreytileg og þau
eru, og stafi kannski að hluta til af
því, að það eru ekki nema örfá ár
síðan makar bænda (sem oftast
eru konur) fengu aðildarrétt að
Stéttarsambandinu. Þeim hefur
því sjálfum ekki gefist tími til að
berjast fyrir sínum hlut á þeim
vettvangi og ef satt skal segja, þá
virðast mér bændur fara sér flest-
um hægar í því að breyta afstöðu
sinni til jafnréttis kynjanna.
Þeirra afsökun er sjálfsagt
helst sú, að lífið við búskapinn
standi miklu fastari rótum í göml-
um samfélagsháttum en lífið í
þéttbýli, og því eimi lengur eftir
af fornri stöðu konunnar, sem var
undir manninn seld. En nú eru
aðrar hugmyndir uppi og hafa
verið nægilega lengi til þess að
' þær hljóti einnig að fara að ná til
sveitanna og leiða til endur-
skoðunar á ýmsu, sem áður þótti
sjálfsagt, en getur ekki talist það
áfram.
Kjör bónda-
konunnar
Því er kominn tími til og
reyndar fyrir löngu, að jafnréttis-
sinnar beini sjónum sínum að
kjörum bóndakonunnar sérstak-
lega og beri þau saman við kjör
annarra manna í landinu, kvenna
sem karla. Ráðstefna um málefn-
ið gæti þó varla orðið að veru-
leika fyrr - en að loknum
sauðburði, heyönnum og slátur-
tíð, a.m.k. ef bóndakonur ættu
sjálfar að vera með, en ekki sak-
aði, að glöggir félagsfræðingar
fylgdu þeim eftir fram á
haustmánuði og reyndu að kasta
tölu á vinnustundirnar. Ekki
kæmi mér á óvart þó þær
reyndust eitthvað fleiri en vísi-
tölugrundvöllurinn gerir ráð
fyrir.
Ég vona, að enginn skilji þess-
ar vangaveltur mínar svo, að ég
sé full vorkunnar með íslenskum
sveitakonum og sveitafólki yfir-
leitt. Það er ég ekki. Ýmislegt í
þeirra lífi verður aldrei metið til
fjár, ekki til styrkja, ekki til
trygginga. Það fólk á aðgang að
einum sjóði umfram aðra menn:
NÁTTÚRU þessa lands,sem lif-
andi og dauð er óendanlega mik-
ils virði. Þeir sem alast upp og lifa
í skauti hennar hljóta að vera
auðmenn í vissum skilningi. Þrátt
fyrir strit. Þrátt fyrir slit.
Þess vegna græt ég ekki hlut-
skipti vinkonu minnar með
sveinbarn sitt í tösku úti á túni.
Hvað er í rauninni yndislegra en
hlusta á hann sofa á meðan lömb-
in fæðast og eldri börnin að nema
staðreyndir lífsins? Og ég veit að
þeirra hamingja er mikil. Seinna
kemur sorgin, af því lömbin
hljóta að deyja, en sorgir og
dauðinn eru líka staðreyndir
lífsins.
Svo tekur hún þau við hönd sér
og leiðir þau um landið og flytur
þeim þann skáldskap, sem
sprettur upp af moldinni eins og
„eitt eilífðar smáblóm":
„Hér bjó afi og amma,
eins og pabbi og mamma.
Eina ævi og skamma
eignast hver um sig,
- stundum þröngan stig.
Vinkona mín fæddi son á
páskadag. Sjö dögum síðar vafði
hún hann dúnsæng og lagði hann í
tösku, settist með sveininn í fang-
inu upp í farskjóta sinn og ók sem
leið lá ásamt manni sínum og
eldri börnum austur í sveitir. Vin-
kona mín er bóndakona. Af
þeirri ástæðu mun hún fá sitt
þriggja mánaða fæðingarorlof
greitt eftir svolátandi reglu, (en
fæðingarorlof greiðist með hlið-
sjón af þátttöku kvenna í
atvinnulífinu): „Atvinnuþátttaka
maka bænda við landbúnaðar-
störf miðast við þann dagvinnu -
stundafjölda, sem þeim er áætl-
aður samkvæmt grundvelli vísit-
ölubús, eins og hann er ákveðinn
hverju sinni.“
Samkvæmt þeim upplýsingum,
sem ég fékk hjá Stéttarsambandi
bænda, eru bónda og maka hans
reiknaðar til samans 88 vinnu-
vikur við bú sitt á ári eftir þeim
vísitölugrundvellinum, eða eitt
og hálft ársverk á efstu Dags-
brúnartöxtum eða iðnaðar-
mannatöxtum eftir atvikum. Það
þýða 3520 stundir miðað við 40
stunda vinnuviku. Þar af er á-
kveðiðað vinnuframlag bónda sé
2650 stundir, en bóndakonu 870
stundir á ári, eða 21 vinnuvika og
tæpur fjórðungur af vinnu beggja
við sama bú.
í reglum um fæðingarorlof
stendur, að kona „sem unnið hef-
ur 516-1031 dagvinnustund á síð-
ustu 12 mánuðum fyrir töku
fæðingarorlofs, eigi rétt á 2/3
hlutum heildargreiðslna samkv.
fl. nr.l.“
Um það má sjálfsagt deila,
hversu sanngjörn þessi regla sé.
Hún er kannski ekkert tiltakan-
leg slæm, þegar hún nær yfir kon-
ur, sem vinna hálft starf og tæp-
lega það á vinnumarkaði eins og
hann gengur og gerist í þéttbýli.
En þessi regla beinir athygli
minni aðjjví, að mín sívinnandi
vinkona telst ekki skila jafnmörg-
um vinnustundum til atvinnulífs-
ins og kona sem vinnur rúmlega
hálfan dag á skrifstofu eða í fiski
úti við sjó, en 1032 stundir duga
til réttar á fullu fæðingarorlofi og
fleiri tryggingum. Samt gegnir
vinkona mín nær óteljandi hluta-
störfum, hún er partur úr gripa-
hirði, mjaltakonu, rakstrarkonu,
matráðskonu, lambaljósu,
fóstru, bílstjóra, bókara m.m.,
auk þess sem hús hennar er sem
opið gistihús, þar sem enginn
þarf að borga fyrir greiðann, en
etur frítt af allsnægtaborði henn-
ar frá því snjóa jeysir á vorin, þar
til fenna tekur á haustin. Og vin-
kona mín er vinsæl kona. Enda
hefur hún erft frá foreldrum sín-
um eitt hýrasta bros í uppsveitum
Árnessýslu.
Tillaga til
stéttarsambands
bænda
Það munu vera til bændur, sem
berja lóminn, en vinkona mín
kvartar ekki undan því hlutskipti,
sem hún kaus sér. Litli drengur-
inn kom ekki í heiminn henni að
óvörum. Og vissulega er hún með
sína 2/3 úr fæðingarorlofi þeim
tveim þriðju betur sett en flestar
En þú átt að muna
alla tilveruna
að þetta land á þig.
Ef að illar vœttir
inn um myrkragœttir
bjóða svikasœttir,
svo sem löngum ber
við í heimi hér,
þá er ei þörf að velja:
Þú mátt aldrei selja
það úr hendi þér. “
Guðmundur Böðvarsson orti
og þau munu skilja.
Reykjavík 4. maí 1983,
Steinunn Jóhannesdóttir.
Steinunn
Jóhannes-
dóttir
skrifar
Er ekkí mál tíl komíð að smakka gamla pakkaskyríð á ný?
Þú þynnír það með vatní eða mjólk - alveg eíns og áður.
Veistu,
• að skyr er eínstaklega próteínrík en fítusnauð og
holl fæða? /O-------
• að próteiníð er aðal byggingarefni líkamans? / /Ér* ™
• að konur á meðgöngutíma og böm og unglingar / //*
á vaxtarskeíðí þurfa meira próteín en ella? ||PSmkÍ0
• að skyr er afar hentugt megrunarfæði? ■ 9 ■
• að oft má nota skyr í stað majoness í salöt, sósur I I
og ídýfur? ™