Þjóðviljinn - 16.06.1983, Qupperneq 7

ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Hafsteinn Hafliðason garðyrkjufræðingur svarar spurningum lesenda
Spurt um garða og gróðu
Sedrusviðir
og rósaflór
Ragnheiður
á Markarflöt spyr:
1. Hvernig á að fara með
sedrusvið? - Mér finnst hann
fella barrið svolítið hjá mér.
2. Ég er með klifurrós í
gróðurskála. Þetta er annað
árið sem hún er hjá mér. Hún
blómstraði vel í fyrrasumar en
núna bólar ekki á neinum
knúppum. Hvernig stendur á
þessu og hvað á ég að gera?
Svar:
Af sedrusviði eru til fjórar ná-
skyldar tegundir: Atlantssedrus,
Cedrus atlantica, frá Atlasfjöllum,
Líbanonsedrus, C. libani, í Litlu-
Asíu, Kýpursedrus, C. brevifolia á
eynni Kýpur og svo loks Himala-
jasedrus, C. deodara, sem vex um
vesturpart samnefndra fjalla. Af
þessum fjórum eru svo til ótal rækt-
uð afbrigði.
Mér vitanlega hefur aðeins ein
tegund sedrusviða borist hingað í
einhverjum mæli - og þó aðeins
örfáar plöntur. Það er Atlantsse-
drus, nánar tiltekið afbrigðið
„glauca" með stálbláu barri.
Fljótt á litið minnir Atlantsse-
drus mikið á lerki. En þegar að er
gætt er barr sedrusins miklu stinn-.
ara og efnismeira en lerkisins. Se-
drusinn heldur líka öllu sínu barri á
veturna öfugt við lerkið.
Allir sedrusviðir dafna best í
frjóum, sendnum jarðvegi þar sem
sólar nýtur vel. Þeir þurfa mikla
vökvun en mega samt aldrei standa
í blautu. Hér á íslandi rækta margir
Atlantssedrus sér til gamans í
gróðurskálum. - Til þess að þeir
haldi fullri hreysti þar má ekki
kynda gróðurskálann um of á vet-
urna. Besta hitastigið finnst honum
þá vera frá frostmarki og upp í
fimm til átta gráður á Celcíus-
kvarðanum. Á veturna þarf að
sjálfsögðu að draga mjög úr vökv-
un - en sjá samt til þess að ekki
skrælþorni.
Ef Atlantssedrusinn er ræktaður
í kerjum eða pottum er hægt að
hafa hann úti í görðum um hásum-
arið. En eins og allar aðrir plöntur
sem hafa dvalist lengi „bak við
gluggans gler“ þolir hann illa út-
fjólubláa geisla sólarinnar strax
undir berum himni. Hann þarf að
venjast þeim úti í dumbungsveðri
eða skugganum nokkra daga áður
en honum er komið fyrir á sólar -
verönd.
Öllum barrviðum er eðlilegt að
fella barr og endurnýja það með
nývexti. Ef barrfall er óeðlilega
mikið, það er að segja meira en
nemur um það bil þriðjungi af ný^
vextinum getur orsakirnar verið að
rekja til þess að:
1. Eitthvað skyggir um of á.
2. Of mikið er vökvað.
3. Og lítið vökvað.
4. Of heitt er haft.
Á sumrin er kjörhiti sedrusviða
10-16°C á næturnar, og daghitinn
þarf að vera um fimm stigum hærri.
Ýmsir ofangreindra þátta geta
unnið saman, bleyta, skuggi og hiti
á einu bretti er öllum sedrusviðum
um megn til dæmis.
Það sem hér var sagt um sedrus-
viði á í stórum dráttum einnig við
um aðra barrviði sem ræktaðir eru í
gróðurskálum. Þó fer það nokkuð
eftir lit barrsins hversu vel þeir þola
sólskinið. Þumalputabending er
nokkurnveginn sú að þeir barrviðir
sem hafa málmblá/grænt barr þurfa
mikla birtu og þola sólskin vel.
Dökkgrænt barr umber léttan
skugga en þeir barrviðir sem hafa
gult eða gulgrænt barr fara oft illa í
sólskini og þurrki.
2. Rósir geta hagað sér mjög
misjafnlega hvað blómgunina
varðar. Flestar eldri gerðir klifur-
rósa blómgast á ársgamlar greinar.
Þannig sortir eru til dæmis „Flam-
mentanz“ og „Blaze“. Nýjar sortir
eins og „Sympatie" og „Golden
Showers" blómgast á sumarvöxt-
inn og þola því að vera klipptar
mikið niður árlega. Rósir af fyrri
gerðinni eru því sjaldan heppilegar
í gróðurskála vegna þess að þær
verða yfirleitt svo stórar um sig og
blómgast bara stuttan part úr sum-
rinu. Sortir af síðari gerðinni eru
oftast blómsælli og þola vel alla
skerðingu. í útlendu rósalistunum
eru þessar rósir venjulega
auðkenndar með stóru R í lýsing-
unni. R stendur fyrir „remontant"-
rós, sem þýðir að þær „remonteri“
þ.e.a s. blómgist í sífellu allt sumar-
ið og komi aftur í blóma þótt þær
séu snyrtar nokkuð eftir fyrsta flór.
Þessi eiginleiki er mikið happ fyrir
þá sem hafa lítil gróðurhús til um-
ráða.
Nú veit ég ekki hvaða rós þú átt,
Ragnheiður, né hverrar gerðar. Ég
vona að þú getir dregið einhverja
ályktun af framansögðu.
En það er kannski eitt enn. -
Rósin þín gæti verið ofalin. Fái rós-
arunnar of mikið köfnunarefni er
mikil hætta á að þær setji allan sinn
kraft í blað- og hæðarvöxt en hugsi
ekkert um blómgun. Þú ættir því að
halda svolítið í við hana með köfn-
unarefnið en gefa henni jafriframt
nokkur korn af þrífosfati og sáldra
dálitlu kalísúlfati í kring um hana.
Sjáðu svo til hvað hún gerir.
Mold og
meira um
gróðurskála
Trausti Leósson
spyr:
Hvernig á að hafa jarðveg í 25-30
fermetra gróðurhúsi sem Hka á að
nota sem sólstofu? - í kerjum eða
steyptu gólfi? í gróðurhúsinu eiga
að vera skrautblóm og nytjajurtir
samtímis.
Svar:
Þegar til lengdar lætur er ávallt
betra að hafa gólf í gróðurskálum
Hringið í
dag
Hringið í síma 81333 á milli kl.
16 til 19 i dag og berið upp
fyrirspurnir um garða og
gróður. Blaðamenn Þjóðvilj-
ans munu skrá niður spurn-
ingarnar og koma þeim
áleiðis til Hafsteins. Svörin
munu svo birtast næstu
fimmtudaga.
Til hagræðis er betra að fá
símanúmerin ykkar, svo
hægt sé að hafa samband við
ykkur ef þurfa þykir.
hellulögð fremur en steinsteypt.
Það gefur betri möguleika, vilji
menn breyta til eða hleypa ein-
hverjum plöntum niður í jarðveg-
inn til frambúðar, svo sem fíkjutré,
vínvið eða apríkósu.
I gróðurskála er alltaf best að fá
malaða og íborna mold sem ætluð
er til að rækta pottaplöntur í. Þetta
á við hvort heldur sem unr er að
ræða ræktun í pottum eða gólf-
beðum.
Ef þú ætlar að rækta hitabeltis-
gróður eða plöntur úr heittempr-
uðum beltunum verður þú að halda
15-18 stiga lágmarkshita á Celsíus
þar á veturna. Það þýðir að þú
þarft að hafa þar hitalögn og jafn-
framt verður að leggja hitaleiðslur í
gólfbeðin til að halda sama hitastigi
þar. Hár lofthiti samfara lágum
jarðvegshita fer illa með plöntur og
er reyndar oftast orsökin fyrir því
að hitabeltisgróðurinn leggur upp
laupana hjá okkur á vetruna.
Éf þú hinsvegar ætlar að rækta
gróður úr svalari loftslagsbeltum
þarf hann yfirleitt svala vetrar-
hvíld. Miðjarðarhafsgróður dafnar
best við 5-10°C vetrarhita og lætur
sér vel líka hitalögn sem dugir til að
halda lofthitanum á því bili og þarf
enga gólflögn. Norðlægari gróður
af því tagi sem við rekumst á í
görðum Vestur-Evrópu þarf enga
hitalögn í sjálfu sér, en það getur
verið gott að grípa til einhverskon-
ar hitagjafa til að bægja frá frosti
eftir að hann er farinn að bæra á sér
á vorir..
Hvað varðar áburðargjöf í
gróðurskálum, þá er öruggast að
nota einungis þær áburðarblöndur
sern mælt er með á stofublóm eða í
gróðurhús. Þær eru auðleysanlegri
en venjulegur garðáburður og
skolast þetur úr, því er minni hætta
á að umframbirgðir hlaðist upp og
brenni rætur ef hóflega er notað.
Vökvum alltaf með volgu eða kul-
slegnu vatni þegar þess er nokkur
kostur.
Alaskavíðir
upp viðvegg
N.N. spyr:
Ég er með 10 ára gamlan alaskavíði
við húsið mitt. Nú eru að hcfjast
þar steinsteypuframkvæmdir. A eg
að sveigja víðinn frá husinu, klæða
hann af- eða er í lagi að saga hann
niður viðjörð? Sprettur hann aftur
upp á skömmum tíma? Önnur
blóm við húsið, áég að flytja þau
cða klæða yfir þau á meðan?
Svar:
Hér hefurðu nokkuð frjálsar
hendur, en ef þú lætur plönturnar
standa óhreyfðar á sínum stað,
máttu búast við einhverjum
skemmdum á þeim.
Hafðu ekki áhyggjur af alaska-
víðinum. Sé hann orðinn svona
gamall er eiginlega full þörf á að
yngja hann upp með því að skera
hann niður að jörð. En þetta ætt-
irðu að gera á næstu útmánuðum.
Þá hefur hann mestan kraft í rótun-
um og sprettur hratt upp aftur.
Yfirleitt borgar sig ekki að láta
svona stóra.r víðitegundir vaxa upp
ótuktaðar fast við hús. Þegar þær
stækka hættir þeim nefnilega til að
velta frá og leggjast yfir annað og
vera til ama á flestan hátt. Ef alask-
avíðirinn er klipptur niður þriðjá til
fimmta hvert ár heldur hann sífellt
sínum æskuljóma og glæsileik.
Árssprotar alaskavíðis geta orðið
hátt á annan metra og þeir eru
langt um það huggulegasta sem
hann hefur uppá að bjóða í þessu
samhengi.
í sjálfu sér er lítil hætta á að
plönturnar þínar tortímist þótt ver-
ið sér að vinna við húsið. En ef þú
ætlar að hafa eitthvert gagn eða
gaman af þeim í sumar, ráðlegg ég
þér að flytja þær á rneðan þetta
stendur yfir.