Þjóðviljinn - 07.10.1983, Blaðsíða 7

Föstudagur 7. október 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Þorsteinn Ö. Stephensen, leikari:
Við viljum frið
íslenskir listamenn eru kallaðir
saman til að stofna Friðarsamtök
listamanna. Tilefni samtakanna er
ósköp látlaust og einfalt. Það
hljóðar svo: Lífið er þess virði. Það
má þó heyra að hér er eitthvað nýtt
og óvenjulegt sem undir býr.
Eitthvað sem líf liggur við. Það er
ekki hversdagslegt að höfða þurfi
til frjálsborinna og hugsandi
manna með slíku ávarpi. En af
fundarboðinu verður ljóst hvað um
er að ræða. Það hljóðar svo: „Al-
heimsútbreiðsla kjarnorkuvopna
ógnar öllu lífi á jörðinni. í nafni
ógnarjafnvægis - friðar í krafti
hernaðaryfirburða - höfum við átt
kjarnorkustríð yfir höfðum okkar
síðastliðin þrjátíu ár. Þessi stefna,
sem beint er gegn íbúum jarðarinn-
ar grefur sífellt undan lífi okkar,
vonum og framtíð. Við stöndum
frammi fyrir veröld sem býr sig
undir ragnarök. Með degi hverjum
verður okkur ljósari hættan á
kjarnorkueyðingu. Þeir stjórn-
málaleiðtogar sem tala um
takmarkað kjarnorkustríð og lík-
legan sigur, leitast við að sætta fólk
við hugmyndina um óhjákvæmi-
lega fjöidaútrýmingu."
Svona er þá málum komið. En í
raun og veru þurfum við ekki að
undrast þetta. Hvað var líklegra en
að hinir sprengjuglöðu vopnasmið-
ir héldu áfram að fullkomna leik-
föngin sín, sem heppnuðust svo vel
þegar þeim var varpað á Hirosíma
og Nagasaki í lok síðustu
heimsstyrjaldar? Og var ekki fleira
óhjákvæmilegt sem gerðist í þeirri
styrjöld? Voru ekki milljónir
manna steiktar og brenndar, svelt-
ar til bana og reknar á flótta frá
átthögum sínum og heimahögum?
En nú virðist vera komið að
tímamótum í framsókn ofbeldisins.
Almenningur virðist vera farinn að
heyra feigðarboðann í vopnaskaki
hinna illu afla. Hann er farinn að
hugsa og álykta: Er þetta virkilega
alvara? Hvað er til ráða?
Það er sannfæring mín, að þrátt
fyrir góðan vilja og viðleitni
margra ágætra manna hefur stefn-
an verið röng. Mannkynið hefur í
tímanna rás átt marga fórnfúsa
hugsjónamenn. Oft hafa þessir
menn byggt baráttu sína á trú, en
allir vita að trúmálin eru eitthvert
eldfimasta tundur sem mennirnir
handleika. Ef við svo lítum á
stjórnmálin, sem hafa þó meira
jarðsamband, þá er enginn efi á
því, að í forystusveit þeirra er að
finna marga velviljaða menn. En
einnig þeirra stefna er röng. Þeir
heyja vonlausa baráttu fyrir fram-
förum meðal þjóðanna með því að
neita þeirri óhrekjanlegu staðr-
eynd að einhver snarasti þátturinn í
eðli manneskjunnar er krafan um
frelsi og frumkvæði. Þjóðfélög sem
væru reist á raunverulegu lýðræði
og tækju fullt tillit til þessara eðlis-
þátta mannsins, - að vissu marki, -
gætu með tímanum byggt upp
sterkar varnir og jákvætt hugarfar í
samfélagi manna. En það yrði
mikil þörf fyrir slíkar varnir. Spil-
lingin, sem nú blómstrar í heimi
okkar, eins og kunnugt er, verður
ekki upprætt á skömmum tíma, því
enn er ógetið annars þáttar, sem
áreiðanlega er mjög ríkur í eðli
margra manna. Það er græðgin í
auð og yfirráð. Þar er að finna
sjálfa undirrót ofbeldisins í heimin-
um. Sú óheillakeðja sem tengd er
milli fégræðgi og styrjalda hefur
ekki marga hlekki, en þeim mun
sterkari. Fyrst er auðsafnið. Þegar
hrúgan er orðin hæfilega stór er
tekið til við framleiðslu þess sem
gefur bestan arð - en það eru vopn-
in. Þegar þau hafa hrúgast upp um
skeið er blásið til styrjaldar.
Ekkert getur reist rönd við þess-
ari óheillaþróun annað en það að
vitkaður almenningur byggi
þjóðfélög sín upp á réttlæti, raun-
sæi og siðferðilegu afli. Þetta mun
taka langan tíma en þá getum við
farið að tala um hænufetið, sem oft
er nefnt þegar rætt er um hækkandi
gang sólar, frá vetrarskammdegi til
vordaga. Mestu munar að rétt sé
stefnt.
En því miður er nú svo ástatt að
ekkert af þessu hefur verið gert.
Hér má sjá m.a. Pétur Gunnarsson, rithöfund, Erling Gíslason leikara,
Þorbjörgu Höskuidsdóttur, myndlistarmann og Úifar Þormóðsson rit-
höfund. - Ljósm. Magnús.
Ólafur Haukur Símonarson, rithöfundur, Dóróthea Guðmundsdóttir og Þorsteinn Ö. Stephensen, leikara.
Ljósm. Magnús.
Við heyrum feigðarþytinn í vopn-
um ofbeldisaflanna og sjáum tröll-
in kasta fjöreggi mannkynsins á
milli sín. - Við stöldrum við og
spyrjum sjálf okkur: Hvað er til
ráða? Er ekkert sem hindrar að of-
stækið og grimmdin geti tekið líf
okkar og barna okkar?
Jú, sem betur fer hafa þjóðir
heims brugðið á það ráð sem er hið
eina rétta: þær hafa þjappað sér
saman til að bera fram í einni
öflugri og samhuga fylkingu svarið
til þeirra sem hóta að taka líf okk-
ar, svarið um kjarnorkuafvopnun
allra þjóða: Við viljum frið.
Það er til þess að taka stöðu
undir merki þessarar fylkingar
þjóða heimsins sem við hittumst
hér í kvöld til að stofna Friðar-
samtök íslenskra listamanna. Þau
munu svo gerast aðilar að sam-
tökum þjóðanna. Eins og kunnugt
er hafa ýmsir aðrir hópar hér á
landi áður stofnað slík samtök. Það
er ánægjulegt að listamenn okkar
eru nú einnig komnir undir f ánann.
Þá mátti síst vanta.
Ég vil að síðustu brýna það fyrir
íslenskum listamönnum, áð leggja
ekki eyrun við fánýtum hrópum
ógnarjafnvægisins: „Hann er betur'
vopnum búinn, við verðum að
herðaokkur". Ásetningurokkarer
hafinn yfir öll slík hróp, hvort sem
þau koma frá hægri eða vinstri.
Stefán Benediktsson, arkitekt:
Sprengjan er okkar
afkvæmi, okkur ber að
losa heiminn við hana
Það er ekki sjálfgert, að menn,
þrátt fyrir ágreining í öðrum efn-
um, bindist samtökum um eitt
ákveðið málefni, og líklega allra
síst þegar þeir eru listamenn, því
einmitt listin heimtar skoðanir og
ágreining. Listina þennan aflvaka
skoðana og hugmynda, er erfitt að
skilgreina, og sumir fullyrða
jafnvel að hún sjálf sé ekki til, en
eitt er víst, listamenn eru og verða
til. Listamenn eru baráttumenn, líf
þeirra er barátta við sjálfan sig og
aðra. í þessum skilningi eru lista-
menn ekki friðsamir menn, og því
er það enn merkilegra en ella, að
þeir skuli bindast samtökum um
einn ákveðinn málstað. Listamenn
eru gjarnan fífldjarfir, þeir eru ó-
ragir að leggja veraldlega afkomu
sína og sinna að veði fyrir skoðun-
um sínum og starfi, en í einu tilliti
eru þeir ekki öðruvísi en annað
fólk, þeim er lífið kært bæði sitt
eigið og sinna nánustu. Listin er
reyndar eilíf, en lífið er alltof stutt
til að ljúka öllu því sem maður vildi
hafa gert. Ástæðan fyrir því að fólk
úr öllum áttum um heim allan binst
samtökum í baráttu fyrir vopn-
lausum heimi er fyrst og fremst lífs-
löngun, ást á lífinu, bæði sínu eigin
lífi og annarra, og hinsvegar ótti
við það tortímingarafl sem bíður
tíma síns í vopnabúrum heimsins.
Við finnum návist þessa afls líkt og
augnaráðs úti í myrkrinu. Og likt
og við skynjum og trúum á sjálf-
stætt líf listarinnar, þá óttumst við
eiginmátt þessa tortímingarafls og
valds þess yfir mönnunum.
Ást okkar á lífinu nær. útyfir
endimörk okkar eigin lífs til af-
komenda okkar. Til hvers höfum
við lifað að boði skaparans ef það á
að vera á valdi fárra einstaklinga að
binda endi á tug þúsund ára starf
mannkynsins á einu brjálæðisand-
artaki. Dauðinn sem hluti af hring-
rás lífsins hefur tilgang, en ekki
dauði alls sem lifir á einni andrá.
Krafa okkar er stór, en ekki flók-
in. Hún er krafa um afvopnun og
útrýmingu vopna. Við förurn ekki
fram á, að menn leggi hugmynda-
fræðilegan ágreining á hilluna,
þvert á móti, án skoðanamunar
„Krafa okkar er stór en ekki flókin.
Hún er krafa um afvopnun og út-
rýmingu vopna.“
verður lífið litlaust og einhæft, en
skoðanaágreiningur má aldrei
verða að kröfum um dauða and-
stæðingsins.
Sagan á eftir að dæma um okkar
ágæti. En eitt getum við ekki af
okkur skafið: Sprengjan er okkar
afkvæmi og því ber okkur að losa
heiminn við hana áður en við
hverfum af sjónarsviðinu, þá hefur
líf okkar haft einhvern tilgang.
Nína Björk Arnadóttir, skáld:
Berjumst gegn því
að stjaman myrkvist
Við erum sú þjóð, sem enga her-
menn á og engin stríðsvopn.
Við erum sú þjóð, sem svo oft
hefur látið stolt sitt ljóma til sigurs.
Það er því angistarfullt til þess að
hugsa, að við skulum vera reyrð
inn í hernaðarkapphlaup stór-
veldanna. Stjórnmál okkar eru enn
blendnari fyrir bragðið.
Stjórnmálamenn okkar senda
hver öðrum æfinlega glósur varð-
andi dráp og aðra glæpi risaveld-
anna tveggja, sem leika sér að
heiminum. Þannig veiða þeir
jafnvel atkvæði, þó það sé þeim
langt frá sæmandi.
Marinella Gracia Villas frá E1
Salvador kom hér í fyrra. Ég hitti
hana kvöldstund hjá félagi kaþ-
ólskra leikmanna. Hún sagði okk-
ur frá þeim pyntingum og öðrum
hörmungum, sem hún og liðs-
bræður hennar höfðu mátt þola.
Hún átti þá ósk heitasta, að stjórn
landsins hennar hyrfi frá. Aðeins
eitt gat hún hugsað sér jafn slæmt
þessari ógnarstjórn, en það var
önnur stjórn, sem kæmi frá ystu
„Við getum verið þess viss að stór
og björt stjarna vill lýsa okkur
leiðina til friðar”.
mörkum gagnstæðra stjórnmála-
skoðana.
Svona var heimsmyndin hennar.
Það glitti í feigðarskímu, þessa
kvöldstund, yfir Marinellu Gracia
Villas. Skömmu eftir dvölina hér
var hún myrt vegna baráttu sinnar
fyrir frelsi og friði.
Góðir félagar.
Pegar við komum hér saman
í þeim ásetningi
að beita okkur gegn gjöreyðingarvopnum
gegn hernaði
getum við verið þess viss
að stór og björt stjarna
vill lýsa okkur leiðina til friðar
leiðina til sigurs lífinu
við vitum líka að það er á valdi mannsins
að myrkva stjörnuna.
Vopnin verða æ öflugri og voðalegri
og vandinn að stýra þeim
verður æ einfaldari í framkvæmd.
Hœttan hefur því aldrei verið meiri
né augljósari en núna.
Við skulum berjast gegn því
að stjarnan myrkvist.