Þjóðviljinn - 19.11.1983, Síða 16

16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 19. - 20. nóvember 1983
Kafli úrEldvígslunni,
skáldsögu dr. Jónasar
Kristjánssonar sem er
1 nýútkominhjáBóka-
klúbbi Arnar og Ör-
Sagan gerist á 9. öld
og sögumaður er
Ubbi, yngsti sonur
Ragnars konungs loð-
brókar.
„Illur er af þér
ambáttarfnykurinn“
- ívar reyndist réttspár um feng-
sæld föður okkar; hann kom með
herskara af þrælum úr víkingaferð-
inni eins og áformað hafði verið.
Ég stóð að sjálfsögðu niðri á
ströndu með öðru heimafólki þeg-
ar skipin lögðu að landi. Mans-
menn voru leiddir frá borði einn af
öðrum með hendur bundnar í fyrir-
keltu. Þeir voru saurugir svo að
vart sá í andlit þeirra, utan hvað
ljósir tárataumar lágu niður kinnar
flestra kvennanna og gerðu ásýnd
þeirra ennþá afskræmilegri. Og
eftir því voru klæði þeirra, sem
dregin væru úr mykjuhaugi og rifin
svo að víða sá í bert hold bandingj-
anna, Sumir karlanna voru særðir
og báru blóðstorkin tröf um háls
eða enni, arma eða fótleggi. Marg-
ir þeirra höfðu rakaðar krúnur sem
teknar voru nokkuð að hárgast.
Þegar á land var komið voru
fangarnir fjötraðir á streng með
hálsböndum sínum í tvær langar
lestir. Vaskir karlar voru kvaddir
til að teyma lestirnar, og lögðust
þeir fast á strengina, en til hliðar
gengu aðrir með sviga í höndum óg
keyrðu þá sem bágrækir þóttu. Síð-
an var herfangi skipað upp og reitt
heim á hestum eða ekið á sleðum.
Þegar komið var heim til bæjar
voru bandingjar leystir af streng og
skipt eftir kynferði í tvo hópa.
Karlar voru reknir niður til árinnar
og látnir kasta klæðum og laugast.
Handgóðar konur voru til fengnar
að fægja sár þeirra og binda um
hrein tröf. En manskonur voru
leiddar til forskála í Hleiðrargarði
og látnar hvílast þar um hríð.
Faðir minn og menn hans gengu
einnig til laugar að geðþótta sínum.
Síðan gengu þeir til eldaskála, sett-
ust að snæðingi og drukku ótæpi-
lega. Heimasetumenn blönduðust
meðal þeirra og spurðu tíðinda af
leiðangrinum.
- Svo sem sjá má hefur okkur
orðið vel til fjár, mælti faðir minn.
Við höfðum spurnir af því að í
Lindiseyjar-héraði norðanverðu
væri klaustur nokkurt að því skapi
auðugt sem varnir væru veikar. Og
þetta reyndist rétt vera. Við kom-
um að landi skammt sunnan við
Hvítabæ og sigldum um hríð með
ströndu Norðimbralands uns við
komum að Humru mynni síð um
kvöld. Ég sendi njósnarmenn á
báti upp ána, og er þeir komu aftur
kunnu þeir frá því að segja að
klaustrið væri með öllu óvíggirt og
stæðu byggingar dreifðar á víðum
velli. Við rerum upp þangað öllum
skipum okkar, tíu að tölu, og
lögðumst í einn leynivog; gengum
síðan á land og umkringdum stað-
inn rammlega. Þegar skímaði af
degi gerðu nokkrir okkar atlögu
með ópi miklu og háreysti.
Klausturbúar flæmdust upp af
fletjum sínum og leituðu undan-
komu í ýmsar áttir, en gengu þá
beint í greipar okkar umsáturs-
manna og væru færðir í fjötra. Fáir
einir gripu til vopna, en reyndust
harla auðsóttir mínum mönnum;
tveir voru svo kappsfullir að ekki
mátti létta fyrr en þeir voru særðir
til ólífis. Kynlegt var að sjá hvernig
mesti fjöldi þusti til goðahúss.
Lágu þeir þar á knjám frammi fyrir
goðamyndum sínum, fórnuðu
höndum og vældu greylega. Engir
voru okkur auðsóttari en þessir er
svo létu. Gripum við þá upp af gólf-
inu sem sauði í aðhaldi og bundum
að höndum og fótum.
Faðir minn hló við er hann
minntist þess auðunna sigurs yfir
munkunum. Hann' saup vænan
teyg af horninu og saug froðuna úr
skeggi sínu.
- En margs þarf búið við, hélt
hann áfram. Munkar þeir sem
slógust í för með okkur að vestan
munu raunar kunna til margvís-
legra verka svo fyrir innan stokk
sem utan, en hér í Danmörku er
það enginn siður að karlar kreppi
fingur um nál og vefjarskeið elleg-
ar gíni yfir grautarkötlum. Slíkt eru
ambátta verk, og því vildum við
einnig afla nokkurra manskvenna.
Menn mínir höfðu fengið byr undir
vængi viðhinn auðkeypta sigur og
voru nú allfúsir að drýgja meiri
dáðir. Er það ekki rétt hermt
Sveinki félagi?
Faðir minn beindi orðum sínum
til eins af húskörlum sem sat and-
spænis honum nokkru utar á óæðra
bekk.
- Vera má það, svaraði Sveinn,
enda voru við meir reyndir á
heimförinni.
- Var þá meiri raun að veiða
ambáttirnar? spurði einn heima-
setumanna.
- Graðhafrar verja geitur sínar,
mælti Sveinn. Og höfðum við þó
hvarvetna sigur í skiptum við
Norðimbra.
- Við hjuggum strandhögg á
ýmsum stöðum þar sem við sáum
til bæja, sagði faðir minn. Víða
fengum við hart viðnám. En þarna
var líka til mikils að vinna. Mesta
fémuni hrepptum við í klaustrinu í
Lindisey, og er furða hve kristnir
menn hafa mikla ást á guðum sín-
um, að gefa þeim slíkar gersemar.
En lifandi pening fengum við fríð-
astan í bæjum á ströndu Norð-
imbralands - og er sjón sögu ríkari í
því efni.
Hér skotraði faðir minn augum
fram í forskálann, glettnislegur á
svip. Þar hafði nú verið sett upp
borð, og voru bornar fyrir ambátt-
irnar leifar frá máltíð víkinga. Þær
settust að snæðingi svo sem þær
voru á sig komnar og tóku að naga
kjöttægjur af hálfkroppuðum
hnútum.
Klakkur hafði verið með í her-
förinni og mun hafa tekið vel eftir
fríðleik hinna ensku meyja, sem nú
var að vísu torfundinn undir marg-
földu lagi af skarni og skófum.
Hann vaknaði við síðustu orð
föður míns, reis á fætur og slangr-
aði fram til kvennanna.
Andspænis okkur við borðið sat
hávaxin stúlka, dökk á brún og brá
og einbeitt á svip. Hrafnsvart hárið
hékk í flygsum niður með vöngun-
um sem ekki höfðu laugast af
neinum tárastraumum. Klakkur
gekk nú að baki stúlku þessari og
beygði sig yfir hana.
- Ragnar konungur hefur heitið
mér að ég skuli fá þig í minn hlut,
mælti hann kankvíslega. Mér verð-
ur ekki með öðru móti konu auðið.
Þær dönsku vilja ekki líta við mér.
Hann hafði séð út undan sér að
Freydís var að bera beinatrog fyrir
ambáttirnar, seildist nú laumulega
til hliðar og kleip í lær hennar með
nístandi taki. Freydís æpti upp og
missti trygilinn úr höndum sér.
Nokkrar hryggjarhnútur skoppuðu
inn eftir borðinu.
Klakkur skellti upp og hló, en
hafði þó augu og huga við ambátt
sína. Hún hélt áfram að naga bein
sitt, og varð ekki séð hvort hún
skildi orð hans. Margir Englis-
menn skilja nokkuð í dönsku, enda
má kalla að við séum einnar tungu
þótt báðar hafi nokkuð gjörst.
- Lög banna mönnum að hafa
samræði við kykvendi, gall nú gaur
nokkur inni í skálanum.
- Hún Koltrýna mín er engin
skepna, ansaði Klakkur. Skín á
gull þótt í skarni sé. Þú skalt sjá hve
hún verður fríð þegar ég hef þvegið
henni í framan. Og hvít er hún sem
snjór allsstaðar þar sem hún er
snoðin. Ég veit að þú ert björt
undir burunni Koltrýna mín.
Klakkur hafði brugðið tygilknífi
sínum og reist nú með snöggu
bragði niður úr höfuðsmáttinni á
kyrtli meyjarinnar. Löfin féllu frá
brjóstum hennar, og voru þau að
vísu björt sem snjór. Klakkur greip
um þau báðum höndum og glotti
áfergjulega.
En nú færðist líf í stúlkuna svo að
um munaði. Hún vatt sér undan
tökum Klakks, reiddi upp kreppt-
an hnefa og laust hann á gagnaugað
með slíku afli að hann riðaði við.
Síðan sveipaði hún að sér sundur-
skornum kyrtlinum og þaut í átt til
dyra.
• Klakkur jafnaði sig samstundis,
tókst á loft og hremmdi stúlkuna er
hún reyndi að draga loku frá hurð-
inni. Hann slöngdi henni flatri á
gólfið, settist karlvega yfir hana og
keyrði arma hennar niður með síð-
unum. Stúlkan braust um af afli
örvæntingar, sparkaði fótum svo
að kyrtillinn svarfaðist nú einnig
upp að neðan; í átökunum hvæsti
hún að Klakki ókvæðisorð á móð-
urmáli sínu. Að því er til sást hefði
hún getað verið alssnakin, utan
hvað hún hafði á fótum ökklaháa
kálfskinnsskó, trosnaða og nas-
bitna. Klakkur æstist að losta við
mótþróa hennar og við ásýnd og
snertingu þessa fagra kvenlíkama.
Ambáttirnar sátu sem lamaðar
væru við borðið, en karlmennirnir
þyrptust fram í forskálann og fylgd-
ust græðgislega með því sem þar
fór fram. Sumir æptu hvatningar-
orð að Klakki.
- Kenndu þessu kvikindi betri
siðu! sagði einhver. Sýndu að þú
kunnir nokkuð til karlmannsleika
Klakkur fóstri!
Faðir minn var hugfanginn af
frásögn sinni og tók í fyrstu ekki
eftir því sem gerðist í forskálanum.
En brátt varð hann þess var að
áheyrendaflokkur hans þynntist og
gekk með öðrum fram eftir gólf-
inu. Þegar hann sá hvað í leikum
var brá hann við hart og snöggt.
Hann þaut að hrúgaldinu á gólfinu,
greip um axlir Klakki og hóf hann á
loft. Klakkur hélt með rándýrs-
klóm í bráð sína, en þegar hann
fann að ofjarl hans var kominn
sleppti hann takinu og stúlkan skall
í gólfið. Sjálfur skall hann í sama
vetfangi með þungu falli. Faðir
minn settist klofvega á hann ofan
og keyrði hendur hans niður með
síðum eins og Klakkur hafði áður
rekið arma stúlkunnar.
- Þú lýgur því hvolpur að ég hafi
gefið þér ambátt þessa, sagði hann
fastmæltur. Og fullkunnugt er þér
það að ég vil ekki láta misbjóða
manskonum mínum. Frjálsar kon-
ur danskar getur þú leikið sem þér
líkar ef þær eru ekki af mínu húsi,
en mansmenn mínir, svo þrælar
sem ambáttir, skulu vera undir
mínu verndarskauti.
Klakkur hafði nú jafnað sig
nokkuð og tók að brölta af nýju;
spriklaði hann höndum og fótum
líkt og afvelta fiskifluga. En faðir
minn hóf hann upp á öxlum nokkr-
um sinnum og barði höfði hans í
gólfið uns hann dasaðist og lá sem
dauður væri. Síðan gekk hann til
stúlkunnar sem einnig lá í dvala á
gólfinu, reisti hana á fætur, sveip-
aði um hana skikkju sinni og leiddi
til dyra.
í Hleiðrargarði færðist allt
mannlíf smám saman í siðvenjulegt
horf. Klakkur raknaði brátt úr roti,
hristi höfuð nokkrum sinnum,
gekk síðan til skála og settist að
drykkju með öðrum körlum. Amb-
áttirnar fengu nýsoðinn bygggraut
til ábóta fyrir hið rýra slátur. Síðan
voru þær reknar út og færðar til
laugar sem hinir nýkomnu þrælar
höfðu áður fengið að njóta. Skipti
mjög um ásýnd þeirra er saurindin
höfðu verið af þeim vöskuð. Að
laugun lokinni voru þeim fengin ný
klæði, hvít nærföt af líni og mó-
rauðir vaðmálskyrtlar, og síðan var
þeim vísað til hvíldar í hinum ný-
byggðu þrælahýsum.
Stundum virðist svo sem líf
manna velti á mjóu mundangi. Lít-
ill steinn sem losnar við létta snert-
ingu hleypir eyðandi aurskriðu nið-
ur fjallshlíðina; lítil stoð sem bilar
lætur húsið riða til falls; lítið korn
breytir sætum svaladrykk í ban-
vænt eitur.
Þegar ég horfi til baka þykir mér
sem nokkuð þvílíkt hafi gerst í
Hleiðrargarði í þetta sinn. Að allt
hefði verið með kyrrum kjörum ef
enska stúlkan hefði setið hinum
megin við borðið og ekki vakið
girnd Klakks með sínu hrafnsvarta
hári og fagra limaburði. Eða ef fað-
ir minn hefði ekki verið nær stadd-
ur þegar þetta gerðist til að skakka
leikinn og hlynna að stúlkunni.
En allir hlutir eru í einni mátt-
ugri hendi, og allt hefur átt svona
að fara. Fyrr eða síðar hlaut ég að
vakna af draumi og slæða sakleysis-
ins að falla frá augum mínum. Ég
sé það nú eftir á að brotalöm hefur
verið á sambúð foreldra minna
fyrir þennan tíma. Orð Klakks
bentu og til þess að hann hefði litið
ambáttina hýru auga áður en klæði
hennar trosnuðu og andlit hennar
sortnaði af saurindum.
Hún hét Álfgífa, og þegar hún
hafði þvegið andlit sitt kom í ljós að
Klakkur hafði lög að mæla: hún var
í sannleika hin fríðasta mær. Þó var
hún fremur mikilúðleg á svip,
augun hvöss, nefið hátt eins og títt
er á enskum konum. Mér þótti hún
tiltakanlega björt á hörund, ef til
vill af því að svo mjög skipti um
yfirbragð hennar er hún vaskaði
sér, eða af því að hún var svo dökk
á hár og brýn. Hún reyndi að vera
þóttaleg í framgöngu þótt hún bæri
ambáttar serk, og sögðu sumir að
það væri henni í blóð borið enda
hefði faðir hennar verið öldurmað-
ur í heimabæ hennar áður hann féll
fyrir vopnum víkinga. En aðrir
töldu að hún bæri höfuð hátt og
reigingslega af því að hún væri frilla
konungins.
Faðir minn átti aðra rekkju í
karlaskemmu sinni og gisti þar
stundum ef hann kom síða heim
eða hafði setið lengi að drykkju í
skemmunni. Dag þann er fyrr er
frá sagt gengu menn seint til náða í
Hleiðrargarði. Mikið öl hafði verið
bruggað til að fagna heimkomu