Þjóðviljinn - 11.02.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 11.-12. febrúar 1984
fréttaskýrína
Eftir svipaðri mynd er nú beðið frá útför Andropofs - en hér sjást þeir Tíkhonof (nú forsætisráðherra) og Andropof
(sem var að taka við æðstu völdum) fremstir likmanna við útíor Brésjnéfs. Fyrir aflan Tíkhonof er Ústinof
vamarmálaráðherra og fyrir aftan Andropof er Tsjemenko, einn skjólstæðinga Brésjnéfs sem ósigur beið.
Júrí Andropof
Andropof 1980 og 1983 - alvarfegur sjúkdómur á skömmum valdafcrli.
Júrí Andropof, sem um fimmtán
mánaða skeið hefur verið æðstur
valdamaður Sovétríkjanna, bæði
aðalritari Kommúnistáflokksins og
forseti ríkisins, er látinn. Fljótlega
eftir að hann tók við af Brésjnéf,
sem lést í nóvember 1982, þóttust
menn sjá að hann væri maður sjúkur
og hann hefur ekki komið fram op-
inberlega síðan í ágúst leið.
Karelía og
Ungverjaland
Andropof var sonur jámbraut-
arstarfsmanns, fæddur í kós-
akkaþorpi í Stavropolhéraði árið
1914. Hann vann ungur á fljóta-
skipum á Volgu og sem símritari og
ekki hefur tekist að finna aðrar
heimildir um menntun hans en þær,
að hann hafi lokið við sérskóla fyrir
starfsmenn fljótaskipaflotans. Leið
Andropofe til mannaforráða lá í
gegnum ungkommúnistasamtökin
Komsomol og síðar Kommúnista-
flokkinn. Hann var ritari Komsomol
í Karelíu á dögum vetrarstríðsins við
Finna og komst þá í kynni við Otto
Kuusinen sem settur var yfir stjóm
Karelsk-finnska sovétlýðveldisins.
Eftir stríð var hann kominn til met-
orða í flokknum þar í Karelíu, en
um það leyti sem Stalín lést var hann
settur til starfa í utanríkisráðu-
neytinu. 1954 varð hann sendiherra
Sovétríkjanna í Ungverjalandi.
Sú staða átti eftir að verða afdrif-
arík. Meðan á stóð uppreisninni í
Ungverjafandi 1956 stóð Andropof
sem sovéskur sendiherra í samning-
aþófi við ungverska stjómmálaleið-
toga og herforingja, og þeir sem síð-
ar flúðu land bera honum hina
verstu sögu: hafi hann svikið við-
mælendur sína og rofið grið á þeim.
En hitt er ljóst, að sovéskir ráða-
menn vom ánægðir með aðild And-
ropofs að því að Ungverjaland var
„friðað“ og aftur komið á sinn bás í
Varsjárbandalaginu. Árið 1957 var
Andropof kallaður heim og gerður
yfirmaður þeirrar undirdeildar al-
þjóðadeildar Kommúnistaflokksins
sem fór með málefni Austur-
Evrópu. 1962 var hann orðinn einn
af ritumm miðstjómar flokksins og
1967 gerði Brésjnéf, sem hafði tekið
við þegar Krúsjof var flæmdur frá
völdum 1964, Andropof að yfir-
manni KGB, sovésku leyniþjónust-
unnar.
Til valda
Þetta var á þeim tíma þegar andófs-
hreyfing , var enn á uppleið í
landinu og það var undir yfirstjóm
Andropofc að hún var bæld niður.
Aðferðimar vom ýmislegar: sumum
andófcmönnum var þrýst úr landi,
aðrir fengu fangelsisdóma en
illræmdust varð sú aðferð að loka
óþægilega menn inni á geðveikra-
hælum. AlJt þetta, sem og harkan
sem KGB beittá við að kveða niður
mótmælahreyfingar meðal smárra
þjóða og þjóðarbrota (t.d. Krímtat-
ara) varð til að gera Andropof að
einskonar samnefnara fyrir það,
sem mönnum þótti verst í Sovétríkj-
unum. Það er því um margt furðu-
legt, að einmitt æðsti maður leyni -
■ lögreglunnai skuli hafaorðið aðalnt-
ari Kommúmstaflokksins: slíkt hafði
aldrei gerst áður - þrír af fynrrenn-
urum Andropofs á þeim pósti, Jago-
da, Ézjof og Bería, höfðu aukin-
heldur verið teknir af h'fi þá þeir
höfðu gegnt sínu hlutverki. Það er
líka merkilegt, hve fljótt sá orðstír
barst um Andropof eftir að hann var
til valda kominn, að hann væri um-
burðarlyndur og umbótasinnaður.
Vegur hans til æðstu valda í
Kommúnistaflokknum lá ekki síst
yfir þá staðreynd, að KGB hefur
undir höndum mikla vitneskju,
einnig um háttsettustu menn, og
hana er hægt að nota til margs. Til
dæmis þykir það víst, að upphefð
yfirmann t KGB í tveim Kákasus -
\ýðveIdum,Grúsíu og Azerbædsjan,
hafi verið stýrt af Andropof og um
leið verið einskonar undanfari þess
sem síðar gerðist í Moskvu, þegar
hann var að undirbúa eigin upphefð.
AJiev í Azerbædsjen og Sjervanadze
í Grúsíu notuðu vitneskju sína til að
gera harða hríð að yfirmönnum
Kommúnistaflokksins í lýðveldun-
um og settust í þeirra stað undir
gunnfána baráttu gegn spillingu -
sem enginn efaðist reyndar um að
væri fyllilega tímabær. Eitthvað
svipað gerðist í Moskvu síðustu
ævimánuði Brésjnéfs, þegarættingj-
ar hans og skjólstæöingar lentu hver
af öðrum í vondum hneykslismálum
sem tengdust mútuþægni, gjald-
eyrisbraski og fleiru þesslegu.
Aform
Orðstír af umbótavilja Androp-
ofs, sem um heiminn dreifðist, mun
svo einkum hafa tengst því sem frá
honum heyrðist um efnahagsmál
eftir að hann tók við af Brésjnéf í
nóvember 1982. Margt var á þeim
tíma tafað og skrifað um spillingu og
baráttu gegn henni og eftirlitssveitir
fóru um borgir til að gá að því hvort
menn væru á sínum vinnustað. En
það var eitthvað fleira á seyði en
eftirlit og hertar refcingar fyrir fjár-
Árni
Bergmann
skrifar:
drátt og mútur. Nú um áramótin átti
hluti fýrirtækja og héraða að byija áj
tilraun í efhahagsstjóm, sem miðaði
að því að auka sjálfeucði fýrirtækja
gagnvart miðstjómaráætlunum,
sjálfctæði forstjóra í launamálum að
vissu marki og fleira. Nú er að sjálf-
sögðu fátt vitað um það, hvort hald-
ið verður áfram á þessari braut eða
hvort þessar breytingar em þess eð-
lis að þær gætu unnið verulega bót á
þeim meinsemdum sovésks efna-
hagsfifc sem Andropof talaði miklu
meira um en Brésjnéf. Afdrif slíkra
breytinga em endanlega háðar því,
hvemig þær samrýmast þeirri stjóm-
skipan, að Kommúnistaflokkurinn
er allt í öllu í landinu, kjami allra
fyrirtækja og stofnana eins og segir í
stjómarskrá Brésjnéfc. Sem og því,
hvemig menn ætla að samræma
Áætíanagerð, sem hefur verið altæk
(verð á hráefnum og miðstýringu)
og einhverskonar rauntæku sjálf-
stæði fyrirtækja og frumkva^ði.
Valdatími Andropofc var líka of
skammur til þess að auðvelt sé að
gera upp hlut hans að alþjóðamál-
um. Stríðið í Afganistan var af stað
komið áður, en hlaut hann ekki að
bera mikla ábyrgð á því, sem yfir-
maður leyniþjónustunnar, sá sem
átti að safría gögnum um ástandið og
meta það? Mótaðilinn í heims-
taflinu, Ronald Reagan,keppti á
sama tíma að því að geta talað við
Sovétmenn úr yfirburðastöðu: ekki
að furða þótt þessir mánuðir hafi
verið mánuðir kalds stríðs.
Hvað verður?
Það er komin á það reynsla í So-
vétríkjunum, að genginn aðalritari
gleymist fljótt: Brésjnéf var horfinn
úr opinberu lífi svotil um leið og
hann var kominn í gröfina, og kann-
ski gerist eitthvað svipað með And-
rop>of. Nú verður spurt um eitt: hver
tekur við? Og fyrsta prófið verða
myndir frá útför Ándropofs: í hvaða
röð standa menn við líkbörumar,
hverjir eru fremstir þegar kistan er
borin? Varla verða það helstu skjól-
stæðingar Brésjnéfc, sem margir
hafa misst embætti sín á undanföm-
um mánuðum. Varla heldur jafn
hreinræktaður skjólstæðingur Ánd-
ropofs og t.d. Aliev, sem nú er orð-
inn aðstoðarforsætisráðherra.
Kremlarfræðingar hafa að undan-
fömu ekki síst spáð í Romanof, sem
hefur verið flokkshöfðingi í Lening-
rad, en um hann er ekki margt vitað,
nema hvað hann er yngstur þeirra
sem nú eiga sæti í Politbjúró,í mið-
stjóm miðstjómarinnar. Og ef það
rætist verða margar skrýtlur til:
keisarar Rússlands bám hið sama
ættamafn og flokksleiðtogjnn hugs-
anlegi.
áb.
ritstjórnargrcin
Grautarstjórnin
Formaður Framsóknarflokksins,
Steingrímur Hermannsson, hefur
getið sér gott orð fyrir tungumýkt og
breitt bros. Þó hefur komið fyrir að
formanninum hafi orðið fótaskortur
á tungunni eins og sagt er og breiða
brosið sveigst í skeifu eins og hjá
bami sem fær ekki „nammið“ sem
það biður um.
Steingrímur Hermannsson hefur
samt ævinlega fengið „nammið" sitt
svo sem menn vita. Þannig fékk
hann Blazerbílinn nær gefins hjá
þjóðinni sinni um þær mundir sem
hann útlistaði fyrir henni nauðsyn
þess að herða sultarólamar.
Nú sfðast upplýsir Steingrímur að
hann þekki ekkert betra nammi en
graut - og alþýða manna skuli gera
sig ánægða með grauta í alla mata.
Graut á morgnana, graut í hádeg-
inu, og graut útá á kvöldin.
Það er athyglisvert að formenn
stjómarflokkanna beggja, Fram-
sóknar og Sjálfstæðisflokksins, þeir
Steingrímur Hermannsson og Þor-
steinn Pálsson hafa báðir sett á loft
stjómmálakenningu um grauta til að
lýsa ástandinu í því þjóðfélagi sem
þeir stýra. Þorsteinn Pálsson skrifaði
áramótagrein í Morgunblaðinu um
kekkina í hafragrautnum og nú setur
Steingrímur fram kenninguna að all-
ir skuli gera sig ánægða með grauta í
alla mata.
Það er von að þessum mönnum
verði grautur hugstæður þegar þeir
h'ta yfir afreksverk sín og flokka
sinna í íslensku þjóðfélagi síðustu
mánuði. Hvarvetna blasir við
grautarhátturinn í orðum þeirra og
athöfnum.
Svo tekin séu aðeins tvö h'til dæmi
um grautarkenninguna síðustu daga
er röksemdarfærsla utanríkisráð-
herra íslands í umræðu um flug-
stöðvarmálið á þingi í vikunni prýði-
legt sýnishom.
Geir Hallgrímsson hélt því frarn
að flugstöðin nýja myndi fjölga
ferðamönnum á íslandi og með
þeim hætti flýta fyrir því að þjóðin
yfirstigi efríahagsvandann.
Þessi grautarkenning utanríkis-
ráðherrans gengur því út á það, að
þegar flugstjórar á leið sinni vestur
um haf líta niður úr skýjunum og sjá
glampandi og ghtrandi flugstöð
niðrá jörð, muni þeir taka dýfur á
þotum sínum og lenda með farþega
til að fá sér kaffisopa. Svo einfalt er
það. Og svo haldið sé áfram með
grautarröksemdir ríkisstjómarinn-
ar, þá borgar sig að fjölga fi'num
flugstöðum, því þá koma fleiri
ferðamenn og þeim mun fyrr tekst
að yfirstíga kreppuna! Þetta er dæmi
um grautinn í Sjálfetæðisflokknum.
Framsóknarflokkurinn setur dag-
lega kekki í grautinn, ef ekki með
yfirlýsingum Steingríms, þá sér Tím-
inn um efríisöflun. Þannig þurrkar
Tíminn út .í leiðara í gær þá stefnu
Framsóknarflokksins um áratuga-
skeið að ríkisfyrirtæki eigi að standa
utan hagsmunasamtaka atvinnurek-
enda, með tilvfcun til þess að verk-
lýðssamtökin notfæri sér þá stöðu!
Áður var Framsóknarflokkurinn á
móti aðild ríkisfyrirtækja að VSÍ
vegna þess að þar með væri annar
aðili vinnumarkaðarins styrktur á
kostnað hins, en í dag er sami flokk-
ur með aðild ríkisfyrirtækja að VSÍ
til að draga úr mætti verklýðssam -
takanna.
Stefnubreyting hjá Framsóknar-
flokknum er því ekki einungis flikk
flakk aftur á bak; hún er ábætir á
grautinn. Leiðarahöfundur Tímans,
sem eins og kunnugt er tekur öðrum
forystumönnum Framsóknarflokks-
ins langt fram, bæði hvað siðferði og
pólitOc snertir, hefur samt ekki enn-
þá rifjað upp umrnæh Þórarins Þór-
arinssonar á alþingj 1960. Slík upp-
rifjun væri áreiðanlega flokks-
systkinum hans hollari en spónamir
úr grautaraski Steingríms Her-
mannssonar.
Menn mega þó ekki fyllast slíkri
svartsýni vegna grautar-
stjómarinnar, að þeir sjái ekki gUtta
í þjóðlega kímni í öllum ósköpu-
num. Lesandi Þjóðviljans sendi
blaðinu skrif, þar sem segir frá því
að forfaðir HaUdórs Ásgrímssonar
varaformanns Framsóknarflokksins
hefði á átjándu öld sett saman þessa
vfcu:
Margir klaga óárs öld
eg erfarinn að gjalda.
Grautur í dag og grautur í kvöld
og grautur um aldir alda.